Իսկ քանի՞ ադրբեջանցի է մնացել Հայաստանում Սամիթ Ալիևի «Անհարմար ճշմարտությունը»

Դեսպանները լուրջ մարդիկ են։ Ում ասես, այնտեղ չեն վերցնում, այնուամենայնիվ պետական բարձրաստիճան պաշտոնյա է։ Բայց ահա մի դեսպան չի դադարում զարմացնել ինձ, թե ոչ, այդ ինչի մասին եմ ես, ներեցեք, վերապահում է։ Ով-ով, իսկ հատկապես այս պետության այս դեսպանը ինձ բացարձակապես չի զարմացնում։ Մեջբերում եմ անում. «Լեռնային Ղարաբաղի հայերը հանդիսանում են Արդարադատության միջազգային դատարանի կողմից ճանաչված իրավունքների կրողներ՝ սկսած վերադարձի իրավունքից։ Եվ դատարանի որոշումները հանդիսանում են պարտադիր իրագործելի»։ Հենց սա է օրերս հայտարարել Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպան Օլիվյե Դեկոտինին։

Ես ամեն ինչ, հարկե, հասկանում եմ, նա դեսպան է Հայաստանում և կարող է ասել այնպիսի բաներ, որոնք անպայման դուր կգան հայերին։ Բայց, չգիտես ինչու, մեզ մոտ Ադրբեջանում Ֆրանսիայի դեսպանը չի անում այնպիսի հայտարարություններ, որոնք կարող են դուր գալ, մեզ, ադրբեջանցիներիս։ Ամաչում եմ հարցնել Ֆրանսիայի դեսպաններից, այնպես էլ ճղճղան միջազգային կազմակերպություններից, ինչպես նաև նրանց ներկայացուցիչներից. արդյո՞ք Հայաստանում ապրող ադրբեջանցիներն ունե՞ն ինքնավարություն, ինչպես դուք ասացիք։ Հայաստանում ադրբեջանցիներ չկա՞ն։ Իսկ նրանք ուր են գնացել և ի՞նչ հանգամանքներում է դա տեղի ունեցել։ Հը՞։ Բոլոր 250 000-ը՞։ Ի՞նչ։ Մենք նորից պետք է հաշվի առնենք ներկա իրողություննե՞րը։ Այսինքն, դուք նկատի ունեք, որ Հայաստանում ադրբեջանցիների բացակայությամբ հանդերձ՝ Ադրբեջանում ոչ մի հայի մասին խոսք անգամ չի՞ կարող լինել։ Ես ճի՞շտ հասկացա ձեզ։ Իմ կարծիքով, այո։ Դե, ահա գործողությունների ուղեցույց, և Սուդետի նախադեպը մեզ օգնական: Որովհետև մեզ մոտ ամեն ինչ գրված է...

Անձամբ ես, որպես եվրոպական արժեքների հետևողական ջատագով, ողջունում եմ, որ ամեն ինչ լինի այնպես, ինչպես Սուդետիայում՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո: Բորելի, Դեկոտինիի և ԵԽԽՎ ու ԵԱՀԿ-ների այլ աղաղակներին հարկավոր է և պետք է հակազդել իրենց իսկ մեթոդներով։ Նույն տոնայնությամբ՝ տարածելով ճիշտ նույն դեմագոգիան։ Այո, մենք բոլորս ուզում ենք դա, ինչպես Սուդետիայում: Այո, դուք չէ որ հիշում եք, որ, օրինակ, Կլայպեդան (Մեմել) գրեթե ամբողջությամբ մաքրեցին գերմանական բնակչությունից, իսկ գերմանացիները այնտեղ կազմում էին բնակչության ավելի քան 50%-ը։ Կարելի է հիշեցնել Կալինինգրադը, բայց պարզապես ամաչում են հարցնել, թե հիմա քանի գերմանացի է այնտեղ ապրում: Այնպես որ, երբ պետք է լինում, այդպես նորմալ է, եվրոպական ձևով և վերաբնակեցնում են, կարողանում են, և ոչ ոք նույնիսկ մլավել չի հասցնում։ Խնդրում եմ հաշվի առեք, որ Արդարադատության միջազգային դատարանը, իհարկե, հեղինակավոր կրպակ է, բայց առանց 1987-ին Հայաստանից վտարված ադրբեջանցիների Հայաստան վերադարձի, Ադրբեջանում ոչ մի հայերի մասին խոսք լինել չի կարող։ Այս թեմայով մենք կխոսենք միայն այն ժամանակ, երբ ադրբեջանցիները վերադառնան Արեւմտյան Ադրբեջանի տարածք, և ոչ մի դեպքում ավելի վաղ։ Իսկ միևնույն ժամանակ, Արդարադատության միջազգային դատարանը պետք է զբաղվի 1987 թվականին Հայաստանից ջարդերի հետևանքով լքած ադրբեջանցիների գործերի քննարկմամբ, և այս գործով արդարացի որոշում կայացնի, այն է. Զանգեզուրում ապրած ադրբեջանցիները հանդիսանում են Արդարադատության միջազգային դատարանի կողմից ճանաչված իրավունքների կրողներ՝ սկսած վերադարձի իրավունքից։ Եվ դատարանի որոշումը հանդիսանում է պարտադիր իրագործելի։

Իսկ հայերի փոխարեն... Հայերի փոխարեն ես կմտածեի, այդ ինչո՞ւ է Ֆրանսիայի դեսպանը նման արտահայտություններ շպրտում։ Միայն, որպեսզի ձեզ, հայերիդ դու՞ր գա։ Չգիտեմ, չգիտեմ... Հիշեք, Օստրովսկու «Անօժիտ»-ում, դե, կա նաև Ռյազանովի «Դաժան սիրավեպի» մի հոյակապ էկրանացում, եթե ով ինքնին պիեսը չի կարդացել... Այսպես, ֆիլմում կա նաև մի հրաշալի դրվագ Ռոբինզոնի հետ կապված, նրա դերը Բուրկովն է կատարում։ Դե, այնտեղ կար այդպիսի կերպար, Ռոբինզոնը մականուն է, բայց իրականում Ռոբինսզոնի ազգանունը խոսուն է, Նեսչաստլիվցև էր նրա ազգանունը։ Այսպես, Կնուրովը՝ Ալեքսեյ Վասիլևիչ Պետրենկոյի հիանալի կատարմամբ, հարուստ վաճառական է և Ռոբինզոնին խոստանում է ճամփորդություն Փարիզ։ Խոստանալ Կնուրովը՝ խոստանում է, և, ի դեպ, այդ Ռոբինզոնին բացարձակապես չի խաբում։ Միայն թե, Կնուրովը Ռոբինզոնին տանում է ոչ թե այն Փարիզը, որը Ֆրանսիայում է, այլ համանուն պանդոկ։ Եվ պանդոկն էլ նույնպես կոչվում է «Փարիզ», այնպես որ ոչ մի խաբեություն կամ խարդախություն, այստեղ կշտաբանքի առիթ չես գտնի, պացանը ասել է՝ պացանը արել է: Բերում է պանդոկ և Արկաշկա Ռոբինզոնին ասում է. «Իսկ դու ի՞նչ է, կարծում էիր իսկակա՞նը։ Գոնե մի քիչ մտածեիր, քեզ դեռ խելացի մարդ ես համարում։ Լավ, ինչո՞ւ քեզ տանեմ այնտեղ, ինչի՞ հիման վրա։ Իսկ դու այդ Փարիզում իմ ինչի՞ն ես պետք։ Վանդակ սարքեմ, ի՞նչ է, ու քեզ ցու՞յց տամ»։ Միայն ինձ սա հիշեցնում է Ղարաբաղի բոլոր հայերին «Փարիզ քաղաքի պատվավոր քաղաքացու» կոչում շնորհելու իրավիճակը՝ առանց Ֆրանսիա մուտք գործելու և առավել եւս՝ առանց Ֆրանսիայի քաղաքացիության իրավունքի։ Ի դեպ, եթե հիշողությունս ինձ չի դավաճանում, ապա հենց Դեկոտինին էր, ով առաջինը սկսեց դժգոհությամբ թափահարել ձեռքերը և բարձրաձայնեց այն թեզը, որ պատվավոր քաղաքացիությունն ամենևին էլ Ֆրանսիայի քաղաքացիություն ստանալու իրավունք չի տալիս։ Իմ կարծիքով, ինչ-որ մեկին պարզապես թքել են երեսին, և ինչ-որ մեկը պետք է մտածի. քանի որ այդ նույն երկիրը առաջին անգամը չէ, որ խաբում և դավում է իրեն, ի դեպ, պատվավոր քաղաքացիության հետ դեպքն իրականում նման է ծաղրանքի՝ միգուցե այդ երկրը ամենևին էլ բարեկամ չէ՞։

Այո և ինքնին Կնուրով ազգանունը, ինչպես ասում են, ինքն խոսում է իր մասին, ի դեպ, դասականները շատ հաճախ են ինչ-որ բան գաղտնագրել իրենց հերոսների անունների և հատկապես ազգանունների մեջ, դե, օրինակ, Գոգոլի մոտ, շատ հաճախ ամեն ինչ ընդհանրապես տեսադաշտում էր. Սոբակևիչ , Կորոբոչկան, Ախվերդիևի մոտ՝ Թաղի-գիենան և Կոտ Ռահիմը, Եղիշե Չարենցի մոտ՝«Մազութ Ամո»-ն, տես Օստրովսկու մոտ այդ վաճառականի ազգանունը՝ Կնուրով, ի դեպ, նրան հրաշալի խաղացել է Ալեքսեյ Վասիլևիչ Պետրենկոն։ Կնուրովը հենց այդպես չէ... Ըստ Դալի բառարանի՝ «կնուր»-ը խոզ է, ավելի ճիշտ՝ արու խոզ... Իսկ ահա ձեզ համար նաև մտքի մարմնամարզություն, այստեղ ես ինձ թույլ կտամ մի փոքր շեղում...Ժաննա Դարկի Ռուանի ինկվիզիցիայի կազմակերպիչ ու նախագահ, Բովեի եպիսկոպոս Պիեռ Կոշոնի ազգանունը ռուսերեն թարգմանությամբ նույնպես նշանակում է «խոզ»։ Մի խոսքով, ձեր անձնական գործ է, բայց ձեր փոխարեն ես այդ Դեկոտինիայի բոլոր բառերը կբաժանեի եթե ոչ քսանի, ապա տասի։ Որպեսզի այդ Ռոբինզոն-Նեսչաստլիվցևի պես չհայտնվեք «Փարիզ» կոչվող պանդոկում: