««Լաչին» անցակետի դեմ սադրանքները կշրջվեն Երևանի դեմ» Փորձագիտական կարծիքներ Caliber.Az կայքում

«Լաչին» սահմանային անցակետը սկսել է աշխատել սովորական ռեժիմով՝ այժմ այնտեղով անարգել տեղաշարժվում են հայազգի քաղաքացիները իրենց անձնական մեքենաներով, գործում է անձնագրային հսկողություն և անհրաժեշտության դեպքում իրականացվում է ավտոմեքենաների խուզարկում։ Այս իմաստով Ադրբեջանը հավատարիմ է իր սկզբունքներին. հիմնական չափանիշը՝ անվտանգությունն է՝ Ղարաբաղ զենքի և հանցավոր տարրերի մուտքից խուսափելու նկատառումով, սահմանային անցակետով անցնելու համար այլ սահմանափակումներ չկան։

Սակայն դա ձեռք չի տալիս մեր «հին» հարեւաններին, որոնք անխոնջ, մանտրայի պես բարձրաձայնում են հիմարություն այն մասին, որ, իբր, Ադրբեջանը մտադիր է իրականացնել «էթնիկ զտումներ»։ Ինչպես նաև հայկական լրատվամիջոցներում և հանրությունում երբեմն տարածվում են սադրիչ տեղեկություններ այն մասին, որ իբր անցակետում խախտվում են հայերի իրավունքները, իսկ ինչ-որ մեկը նույնիսկ վատ է զգացել ադրբեջանցի սահմանապահին տեսնելով։ Դե, այստեղ ինչ կարելի է ասել՝ նույնիսկ տարօրինակ կլիներ, եթե մենք նման հերյուրանքներ չլսեինք։

Միևնույն ժամանակ, ինչպես Caliber.Az-ի հետ զրույցում հայտարարել է հայ բլոգեր և ակտիվիստ Իշխան Վերդյանը, Լաչինի շրջանում սահմանային անցակետի տեղադրման կարևորությունը չի կարելի վերագնահատել։ Որովհետեւ, նրա խոսքով, առաջին հերթին, «սա առաջին գործունյա քայլն է հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների նորմալացման գործընթացում, եթե նույնիսկ հայկական կողմը դա ճանչել չի ուզում»։ Չէ որ անցակետը, ասում է Վերդյանը, մտցնում է հստակ սահմանազատում, տեղայնացնում է երկու պետությունների պատասխանատվության գոտիները իրենց միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններում, իսկ դա՝ խաղաղության գործընթացի իրականացման կարևորագույն կետերից մեկն է։

«Երկրորդը, սահմանային անցակետը ունի նաև աշխարհաքաղաքական նշանակություն, քանի որ այն գծում է տարածաշրջանի ապագա կոնֆիգուրացիայի ուրվագիծը, որում անթաքույց շահեր ունեն աշխարհաքաղաքական խոշոր դերակատարները, ինչպիսիք են Ռուսաստանի Դաշնությունը, ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան: Սահմանային անցակետը սահմանում է երկրների միջև հաղորդակցության նոր, քաղաքակիրթ կանոններ և ապագայում կարող է լավ օրինակ ծառայել հայ-ադրբեջանական սահմանի այլ ոչ պակաս կարևոր հատվածներում նույն անցակետերի իրագործման համար»,- նշել է հայ քաղաքագետը։

Սահմանային անցակետի հայտնվելու փաստը, նրա կարծիքով, -ինքնին հասկանալի, տրամաբանական ու օրինական է, և դա վաղ թե ուշ պետք է տեղի ունենար։

«Այս տեսանկյունից հայկական կողմի վրդովմունքը սակավ հասկանալի է։ Եթե Հայաստանում կարծում էին, որ սահմանին երբեք չպետք է հայտնվի սահմանային անցակետ, ապա մենք ափսոսանքով ստիպված ենք արձանագրել Հայաստանի արտաքին քաղաքականության պատասխանատու կառույցների, մեղմ ասած, քաղաքական անհեռատեսությունը, եթե ոչ՝ անիրազեկությունը»,- նշել է հայ բլոգերը։ .

Այս կապակցությամբ նա նշում է Երևանի քաղաքական գործիչների ևս մեկ անհեթեթ հույսը՝ նրանք, կարծես թե գիտակցում են, որ իրենց այդպես էլ չհաջողվեց Ադրբեջանին հրահրել Ղարաբաղում նոր հակամարտության մեջ։ Այժմ, ապրիլի 23-ից հետո, այսինքն՝ սահմանային անցակետի հայտնվելու հետ, ակնհայտ է, որ այդ ծրագրերն իրականացնելը կլինի նկատելիորեն ավելի դժվար։

«Ինչպես նաև կարելի է ֆիքսել հայ քաղաքագիտական շրջանակներում այն հիասթափությունը նրանով, որ Ադրբեջանը չի էլ պատրաստվում իրականացնել շրջափակում կամ էթնիկ զտումներ։ Սահմանային անցակետը և դրանով հայկական մեքենաների քաղաքակիրթ անցումը արմատախիլ են անում հայկական կողմի որդեգրած անխուսափելի ցեղասպանության խելագար հայեցակարգը՝ միակ հաղթաթուղթը թևքում, - ինչը և առաջացնում է նման ոչ ադեկվատ արձագանք։ Մնում է հուսալ, որ փոխըմբռնում կգա, և Հայաստանը կընդունի քաղաքակիրթ խաղի կանոնները»,- ասել է Ի.Վերդյանը։

Իսկ ինչպես համարում է ղազախ քաղաքագետ Ազատ Ախմետովը, հայկական կողմի համար գնալով ավելի դժվար է դառնում ստվեր գցել հյուսացանկապատի վրա, չէ որ, այն ամենը, ինչ անում է Ադրբեջանը, իրականացվում է իրավական դաշտի շրջանակներում։

«Անշուշտ, Սահմանային անցակետի տեղադրումը՝ հայ անջատողականների և Երևանում ռևանշիստների համար սարսափելի երազ է։ Բայց արժե խոստովանել, որ իրենք են հետևողականորեն գնացել այդ ուղղությամբ՝ ինչ-որ իմաստով խաղալով Ադրբեջանի հետ, չէ որ այն ամենը, ինչ Բաքուն անում է Ղարաբաղում, ուղղված է անվտանգության և իրավակարգի գործոնների հաստատմանը, իսկ հայերը համառորեն դրանք խարխլում էին։ Ամեն ինչ կազմավորվեց «ինչի համար պայքարեցին, դրան էլ դեմ առան» բանաձեւով։ Այն, թե ինչպես են ադրբեջանցի սահմանապահները պրոֆեսիոնալ և ճիշտ աշխատում Հայաստանի հետ սահմանին, բացատրության կարիք չունի։ Ադրբեջանը պարզաբանել է իր դիրքորոշումը սահմանային անցակետի բացման վերաբերյալ, այնպես որ այդ ուղղությամբ ցանկացած հայկական սադրանք կծառայի միայն անջատողականների և Երևանի նախկին ծառայությանը։ Բեռլինը, Բրյուսելը, Վաշինգտոնը հիանալի տեսնում են, թե ով չի ցանկանում խաղաղություն և երկխոսություն»,- ասել է Ա. Ախմետովը:

Ռուսաստանցի քաղաքագետ, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի տնտեսական գիտությունների թեկնածու Ալեքսանդր Կարավաևի կարծիքով, Երևանը փաստորեն գործում է՝ սահմանի սահմանազատման և սահմանագծման, տրանսպորտային միջանցքների ապաշրջափակման, մաքսային և սահմանապահ կետերի տեղադրման շուրջ բանակցությունների բարդ գործընթացը արգելափակելու համար պատասխանատվությունը իր վրայից հանելու տրամաբանությամբ՝ այն ամենը, ինչ պետք է քննարկվեր և իրականացվեր Ադրբեջանի և Հայաստանի հարաբերություններում կուտակված այս բոլոր «շրջափակումները» վերլուծելիս, Երևանում, 44-օրյա պատերազմից գրեթե անմիջապես հետո, սկսեցին մեկնաբանել որպես զիջում ադրբեջանական կողմին։

«Հարցերի այս ամբողջ բլոկը Փաշինյանին ընդդիմացող և խորհրդարանում որոշումների կայացման վրա ազդող քաղաքական ուժերի կողմից հատկապես մեկնաբանվում է որպես զիջում»,- ընդգծել է ռուսաստանցի քաղաքագետը։

Եվ Փաշինյանի խմբակցությունը, նրա խոսքով, իր համար այս հարցը լուծել է շատ հեշտ ու հասարակ՝ հակառակ պահանջատիրության մարտավարությամբ այդ ամենը թափել թփերի մեջ։ Այն ակնկալիքով, որ իրենց փոխարեն այս ամենը կանի Ադրբեջանը և Հայաստանին պարզապես կդնի փաստի առաջ։

«Իմ կարծիքով, սա Փաշինյանի և իր թիմի գիտակցված ռազմավարությունն է՝ այդպես կարելի է բավականին երկար մնալ իշխանության ղեկին և ցուցադրել այն երևակայությունը, որ գործում ես ազգային-հայրենասիրական ճամբարի շահերից՝ առանց մտահոգվելու, որ ռևանշիստ ուժերը մի օր քեզ դուրս կհանեն առանձնասենյակից։ Դրանով հանդերձ Փաշինյանը, կարծես թե խոստովանում է, որ չի կարող որևէ կերպ ազդել Ադրբեջանի գործողությունների վրա, լինի դա սահմանին սահմանային դիրքերի, կամ սահմանային անցակետերի տեղադրումը, ինչն ի վերջո տեղ է գտել։ Այս ուրվագծում կարելի է ներառել նաև այլ քայլեր՝ այստեղ ավելի շատ եվրոպական կառույցների ներգրավելը, խաղերը ԱՄՆ-ի հետ, Ռուսաստանից ինչ-որ բան սակարկելու փորձեր: Պահպանել իշխանությունը և նվազագույն կորուստներով դուրս գալ այս գործընթացից՝ ահա այսպիսին է, ըստ երևույթին, Փաշինյանի խաղի մտահաղացումը։ Որը առաջիկայում ևս կշարունակվի այս ոգով»,- նշել է քաղաքագետը։

Նրա խոսքով, միանգամայն սպասելի էր, որ Ադրբեջանը վաղ թե ուշ կդիմի սահմանային անցակետի տեղադրմանը, եթե Ղարաբաղը զենքով ու զինյալներով մղելու քաղաքականությունը շարունակվի։

«Բայց վաղ թե ուշ Հայաստանը, եղջյուրներով ու սմբակներով դիմադրելով կամ չդիմադրելով, միևնույն է, կնքելու է խաղաղության պայմանագիր։ Այն կարող է նշանակվել տարբեր ձևերով. հուշագիր կամ հայտարարություն: Եվ այս իրադարձության նկատմամբ Հայաստանում հասարակական բացասական արձագանքը նվազեցնել համար՝ Երեւանում գործընթացը, Փաշինյանի մարտավարությամբ, հնարավորինս կձգձգվի։ Սակայն դա, միեւնույն է, լինելու է, եւ Փաշինյանը դրանում իրեն հիանալիորեն հաշիվ է տալիս։

Իսկ ինչ վերաբերում է Ղարաբաղի հայ համայնքի վերաինտեգրմանը, այստեղ նույնպես հասկանալի է, որ վաղ թե ուշ, նույնիսկ տեղի հայերի հետ երկխոսության բացակայության դեպքում, կսկսվի որոշակի ենթակառուցվածքի ծավալում. օրինակ, ես վստահ եմ, կարճաժամկետ հեռանկարում կհայտնվի ASAN-ի կետը, որը կզբաղվի տեղի բնակչությանը ադրբեջանական անձնագրեր հատկացնելուն։ Այս գործընթացը, օրինակ, կարող է իրականացվել ռուս խաղաղապահների աջակցությամբ՝ այս ամենը Եռակողմ հայտարարության դրույթների մշակման շրջանակներում է»,- ամփոփել է Ա.Կարավաևը։