Խաղաղություն տարածաշրջանում. ի՞նչն է խանգարում Հայաստանին շարժվել այդ ուղղությամբ Փորձագիտական կարծիքները Caliber.Az-ում

Վերջերս բոլորի համար ակնհայտ է դարձել իր անվտանգության խնդիրների լուծումները արտասահմանում փնտրելու Հայաստանի ձգտումները։ Մերթ Երևանը համառորեն բողոքում է Ֆրանսիային, մերթ դիմում է ԱՄՆ-ին, էլ չեմ ասում Ռուսաստանի մասին, որին նախկինում տասնամյակներ շարունակ ընկալում էր, որպես այդպիսի երաշխավոր։ Ինչո՞ւ է դա շարունակվում նաև նոր պայմաններում։ Ավելի հեշտ չէ՞ր փորձել Բաքվի հետ համապարփակ խաղաղություն կնքել, նորմալացնել հարաբերությունները Թուրքիայի հետ և իր համար նորմալ ապրել։ Առավել ևս, որ սրանք ամենամոտ հարեւաններն են, այլ ոչ թե հեռավոր ընկերները, և այսպես թե այնպես ստիպված է համագոյակցել նրանց հետ։

Այս թեմայի շուրջ Caliber.az-ի հետ իրենց դատողություններով կիսվել են օտարերկրյա հայտնի փորձագետներ՝ Միջազգային քաղաքականության WeltTrends ինստիտուտի (Պոտսդամ, Գերմանիա) պրոֆեսոր Ալեքսանդր Ռարը, Արևելյան Եվրոպայի անվտանգության ինստիտուտի (Կիև) վարչության ղեկավար Անատոլի Պինչուկը և Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի պրոֆեսոր Ստանիսլավ Տկաչենկոն։

«Ելնելով հետպատերազմյան Գերմանիայի փորձից՝ կարող եմ միայն հաստատել, որ մեծ և առավել ևս փոքր երկրի հիմնական դիվանագիտությունը պետք է առաջին հերթին ուղղված լինի անմիջական հարևանների հետ հաշտեցմանը և հմուտ համակեցությանը։

Միայն ուժեղ արտաքին տերությունների «պաշտպանության» վրա հույս դնելը հղի է սեփական ինքնիշխանությունից զրկվելուն։ Այստեղ տեղին է նշել հետպատերազմյան Գերմանիայի օրինակը, որը ամեն ինչ արեց նրա համար, որպեսզի Ֆրանսիայի, Լեհաստանի և Բենիլյուքսի երկրների հետ պայմանավորվել խաղաղ համակեցության շուրջ։ Դա Գերմանիային օգնեց համակեցվել նոր եվրոպական կարգերին»,- ընդգծեց Ա. Ռարը:

Ա.Պինչուկը իր հերթին նշել է, որ էթնիկ հողի վրա տարածքային հակամարտությունները՝ ամենաբարդն են։ Դրանց լուծումը հնարավոր է միայն ազնիվ բանակցությունների հիման վրա։

«Որքան հասկանում եմ, Հայաստանի ղեկավարությունը զգում է իր թուլությունը, ինչպես տարածքի նկատմամբ իրավունքների առումով, այնպես էլ սեփական ուժերի, այդ թվում նաև ռազմական առումով։ Այստեղից էլ և երաշխավոր գտնելու ցանկությունը։ Բայց, եթե նրա համար, որպեսզի երաշխավոր լինի Ֆրանսիան, կա ինչ-որ տրամաբանություն, ապա Ռուսաստանը հայերին պարզապես օգտագործում է իր շահադիտական նպատակներով»,- ասել է ուկրաինացի վերլուծաբանը։

Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի պրոֆեսոր Ստանիսլավ Տկաչենկոն հայտարարել է, որ տեսնում է Հայաստանի նման վարքագիծը ուղղորդող երկու դրդապատճառ.

«Առաջին հերթին, երկրի անվտանգության համար կարևորագույն խնդրի լուծման ձգձգումը (Ադրբեջանի հետ պայմանագիրը և հակամարտության ավարտը միջազգային իրավական դաշտում) պայմանավորված է ավելի քան 30 տարի տևող հակամարտության իներցիայով։ Հայաստանի հասարակական կարծիքը խաղաղությանն ուղղված ցանկացած քայլը ընկալում է որպես զիջում Ադրբեջանին, հետևաբար նման քայլերը արվում են հազվադեպ և հաճախ դրանց հետևում են նահանջ, կամ երկարատև դադար։

Երկրորդը՝ դիմելով տարբեր միջնորդներին ու պոտենցիալ «օգնականներին», Հայաստանը դնում է իր ապագա բազմավեկտոր դիվանագիտության հիմքը։ Մոլորակի բոլոր փոքր պետությունները, պաշտպանելով իրենց ինքնիշխանությունը, գործում են հատկապես այդպիսի բնույթով։

Մինչև վերջերս Հայաստանը անվտանգության հարցում հույսը դնում էր միայն Ռուսաստանի վրա։ Բայց նման քաղաքականությունը, թեև նրան որոշակի կայունություն էր ապահովում, սակայն Երևանին ամբողջովին կախվածության մեջ էր դնում երկրի ներսում և միջազգային հարաբերությունների ոլորտում Ռուսաստանի բուռն և երբեմն հակասական քաղաքականությունից։ Եթե նույնիսկ այսօր Բրյուսելին, Փարիզին և Վաշինգտոնին դիմելու Երևանի փորձերը քաոսային տեսք ունեն, դրանք լիովին տեղավորվում են կապերի դիվերսիֆիկացման և ավելի լայն ու կայուն «բարեկամական շրջանակ» ձևավորելու ռազմավարության մեջ»,- ասել է Ս.Տկաչենկոն։