Խոսող մումիաներ Հայկական քաղաքականության արխաիզմը և ինքնահավանությունը

Վերջին օրերին Հայաստանի արտաքին քաղաքականության մեջ նկատվում է անառողջ աշխուժություն։ Ինքնին աշխուժության մեջ ոչ մի տարօրինակ բան չկա, քանի որ այն առաջացել է Ղարաբաղում իրավիճակի սրմամբ։ Իսկ տես այն անառողջ է, քանի որ հակասության մեջ է մտնում Երևանի նախկին արտաքին քաղաքական թեզերի հետ և արտահայտվում է ծայրահեղ հիստերիկ տոնայնությամբ։

Երեկ հայտարարությամբ հանդես է եկել ՀՀ ԱԳՆ-ն։ Տարածաշրջանում իրավիճակի սրման մեղքը, ինչպես սովորաբար, բարդելով Ադրբեջանի վրա և ընդգծելով, որ «Հայաստանը Լաչինի միջանցքով ռազմական ոչինչ չի տեղափոխել», և որ նա Ղարաբաղում ոչ մի բանակ չունի, «քարերի երկրի» արտաքին քաղաքական գերատեսչությունը իրենց կողմից արդեն մի անգամ հնչեցված կոչ է արել համաշխարհային հանրությանը. «Վավերացնելով տարածաշրջանում խաղաղության հասնելու Հայաստանի ձգտումները, ևս մեկ անգամ հայտարարում ենք՝ Ադրբեջանի կողմից նոր ագրեսիայի սանձազերծումը և Ղարաբաղի ժողովրդին էթնիկ զտումների ու ցեղասպանության ենթարկելու Բաքվի ակնհայտ նախապատրստվելը կանխելու համար՝ միջազգային փաստահավաք առաքելությունը անհապաղ Լեռնային Ղարաբաղ և Լաչին ուղարկելու անհրաժեշտության մասին»։

Այս նույն թեման կառավարության այսօրվա նիստում շարունակել է առաջ մղել Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանը։

«Ադրբեջանը Լեռնային Ղարաբաղում իրավիճակն էլ ավելի սրելու նպատակով դիմում է նոր սադրանքների։ Սա նոր ագրեսիան և էթնիկ զտումներին ակնհայտ նախապատրաստվելը կանխելու համար՝ Ղարաբաղ և Լաչինի միջանցք միջազգային փաստահավաք առաքելության ուղղարկելը դարձնում է անհետաձգելի։

Տարօրինակ է, սակայն. մերժելով Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ պայմանական սահմանին անցակետ տեղադրելու առաջարկը, հայկական կողմը դա պատճառաբանել է նրանով, որ «Լաչինի միջանցքը» ռուսական խաղաղապահ քանակակազմի (ՌԽՔ) պատասխանատվության գոտի է, և ընդհանրապես այն հակասում է 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի հայտարարությանը։ Ինչպես նաև, բոլորովին վերջերս Հայաստանի իշխանությունները պայքարել են այն բանի համար, որպեսզի ռուս խաղաղապահները Ղարաբաղում մնան հավերժ և հավիտյան։ Իսկ հիմա, ի հեճուկս Ռուսաստանին «հավատարմության» իրենց հավաստումներին, նրանք առաջարկում են Ղարաբաղ ուղարկել միջազգային փորձագետներին՝ փաստորեն առաջ մղելով Ղարաբաղում օտարերկրյա ներկայությունը միջազգայնացնելու գաղափարը և դրանով իսկ բացահայտ անվստահություն դրսևորելով ՌԽՔ-ի նկատմամբ։ Այս հայտարարությունն, ի դեպ, հակասում է նաև՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության բազմիցս հնչեցված ճանաչմանը և հանդիսանում է միջամտություն նրա ներքին գործերին։ Վարչապետի այլ հայտարարություններն իրենց անշնորհք ցինիզմով հաստատում են այս եզրակացությունը։

Ալիևը, ասել է Հայաստանի վարչապետը, նշել է, որ Բաքուն պատրաստ է քննարկումներ անցկացնել Ղարաբաղում ծնված և բնակվող մարդկանց հետ։ «Ահաբեկչության զոհեր են դարձել հենց ղարաբաղցիները։ Ընտանիքավոր մարդիկ, որոնց երեխաները մնացին»,- հավելել է Փաշինյանը։ Այսինքն, Հայաստանի վարչապետի կարծիքով, Ադրբեջանը պետք է երկխոսություն վարի ոչ թե ուղղակի Ղարաբաղի հայ համայնքի ներկայացուցիչների, այլ ինքնահռչակ վարչակարգը ներկայացնող զինված մարդկանց հետ, ըստ էության, նույնիսկ թաքնվել չփորձող անջատողականների հետ։ Հաջորդ դիտողությունը նույնպես այլ մեկնաբանությունների համար ոչ մի տեղ չի թողնում։

«Անհրաժեշտ եմ համարում ստեղծել հուսալի միջազգային մեխանիզմներ Բաքվի և Ստեփանակերտի (Խանքենդի-խմբ.) միջև անընդմեջ և ինստիտուցիոնալ երկխոսություն անցկացնելու համար»,- ասել է Փաշինյանը։

Այսինքն Բաքվի երկխոսության մասին գաղափարը նետվում է հայ համայնքի որոշ ինստիտուցիոնալ կազմավորումների հետ, որոնց Բաքուն, ըստ սահմանման, չի ճանաչում։ Այսպիսով, ընդհանրապես ցուցադրվում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության հանդեպ բացահայտ անհարգալից վերաբերմունք, քաղաքական դաշտում իրավիճակը սրելու, փաստորեն խաղաղ բանակցությունները խաթարելու անթաքույց ցանկություն։ Կարծես հասկանալով, որ նման քաղաքականությունը լեգիտիմացնում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության պատասխան չճանաչումը՝ Փաշինյանը աշխարհին «նախազգուշացնում է» ադրբեջանական «ագրեսիայի» մասին։ «Ադրբեջանը որդեգրել է ապատեղեկատվության և լարվածության սրման պրակտիկա՝ փորձելով կեղծ տեղեկատվական բազաներ ստեղծել ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղի, այլև Հայաստանի դեմ նոր ագրեսիա սկսելու համար»։

Եվ եթե մինչ այս պահը, ինչպես ՀՀ ԱԳՆ-ի, այնպես էլ վարչապետի վերջին հայտարարությունները, չնայած իրենց աննրբանկատությանը, դեռ տեղավորվում էին հայաստանյան օրակարգի տրամաբանության շրջանակներում, ապա հաջորդ դիտողությունը ապշեցնում է իր զուտ անհամարժեքությամբ, մերկացնելով հայկական քաղաքական նախագծի նեխած էությունը։ «Մինչդեռ, այս քաղաքականությունը «արդարացնելու» համար Ադրբեջանը շարունակում է Հայաստանը Արևմուտքում որպես ծայրահեղ ռուսամետ, իսկ Ռուսաստանում, որպես ծայրահեղ արևմտամետ ներկայացնելու իր քաղաքականությունը»։

Ապշեցուցի՜չ է։ «Ծիրանային հանրապետության» արտաքին քաղաքական գերատեսչությունը, որպեսզի ինքնուրույն զբաղվի իր երկիրը իրեն անհրաժեշտ լույսի ներքո ներկայացնելով, մեկ այլ պետությանը մեղադրում է նրա կեղծ ներկայացնելու մեջ, ընդ որում ոչ թե ինչ-որ ոլորտում, որին դժվար է ստուգել, այլ երրորդ երկրների հետ երկկողմ հարաբերությունների հարցում։ Հայկական կողմի կարծիքով :որամանկ քայլ։ Իրականում այդ Հայաստանն է իրեն Արեւմուտքում ներկայացնում որպես արեւմտամետ, իսկ Ռուսաստանում որպես ռուսամետ։ Եվ քանի որ քաղաքականության մեջ հիմարներ չկան, նա փորձում է սեփական հնարամտությունները վերագրել «Ադրբեջանի վեգերին»։ Բայց այն փաստը, որ այդ հնարքները նույնքան ակնհայտ են, որքան այն, որ դրանք նախատեսված է թաքցնելու համար՝ ըստ ամենայնի չի տեղավորվում հայաստանյան քաղաքական գիտակցության մեջ։ Հայերի մեջ այս գիտակցությունն իր էությամբ էյֆորիկ է և չի կարող կանխել վայրկենական կեղծավորության գայթակղությունը։ Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչության նման մանկայնական պահվածքը բացի զզվելի ժպիտից ոչինչ չի կարող աառաջացնել։

Մինչդեռ, ՀՀ ԱԳՆ-ի նշված վերապահումն ավելիին է արժանի, քան պարզ արհամարհանքը։ Այն չէ որ, եթե լավ մտածես, մատնում է հայ առաջնորդների խորը վախն իրենց հովանավորների առաջ։ Վախ, որ վճռական պահին բոլորը նրանց կլքեն։ Այստեղ հայկական վերնախավերը փաստորեն ստորագրել են, որ նրանք չունեն ոչ մի հստակ ռազմավարություն, և որ համաշխարհային փոթորկում իրենք իրենց վախի և վտանգի տակ են տանում իրենց խարխուլ նավակը:

Այսպիսով, երբեմն տպավորություն է ստեղծվում, որ հայերը, չունենալով տերությունների կողմից երաշխիքներ, ձգձգում են ժամանակը ինչ-որ հրաշքի ակնկալիքով։ Մինչդեռ, նման, ինչպես իրենց թվում է, հրաշքներից մեկին նրանք հասել են։ Խոսքը Թուրքիայում տեղի ունեցած երկրաշարժի մասին է։ Ինչ-որ կերպ, այս աղետից անմիջապես հետո, համաշխարհային ցանցի հայկական հատվածում, այսպես կոչված, փորձագիտական հանրության շրջանում զգացվեց այտամկանների խաղ, ուսերի հեռահար թրթռոց և ժանիքների դուրս գալու այլ ատրիբուտներ: Տարբեր քաղաքագետները, վատ քողարկված չարախնդությամբ իրենց ցավակցությունը հայտնելով աղետի զոհերին, գրեթե եթերում շփում են ձեռքերը՝ «թուլացած Թուրքիայի» ֆոնին վրեժ լուծելու ակնկալիքով։ Կցանկանայի նման լավատեսներին մի պարզ հարց տալ. ժամանակին Հայաստանում ոչ պակաս ավերիչ երկրաշարժը նրան չխանգարեց իրականացնել ադրբեջանական հողերի օկուպացիան, այդ ինչու՞ պետք է թուրքական աղետը խանգարի Ադրբեջանին հասնել Ղարաբաղի վերաինտեգրմանը։ Թերեւս, ևս մեկ շատ բարդ հարց էյֆորիկ հայկական գիտակցության համար։

Երբեմն թվում է նաև, որ հայ հասարակության որոշ հատված դեռևս ինչ որ համաշխարհային դավադրության մեջ դերափոխության հույս ունի: Իբր, հայկական նախագծի թիկունքում կանգնած համաշխարհային ուժերը, որոշ «հողագնդի ուժերը», պատրաստվում են թուրքական նախագիծը «հովանավորող» «անգլո-սաքսոններին» կամ «հուդա-մասոններին» (անհրաժեշտը ընդգծել ։ Մեզ համար դժվար է վերլուծել նման կոնստրուկցիաները։ Ժամանակակից դասական Վիկտոր Պելևինի կարծիքով, «աշխարհը ղեկավարում է ոչ թե գաղտնի օթյակը, այլ ակնհայտ լաժը»։ Ինչ արած, ուղղում մտցնելով նկարիչին թույլատրելի խոսքի չափազանցության մեջ, այնուամենայնիվ, խոստովանում ենք, որ ադրբեջանական տարածքի երեսնամյա օկուպացիայի նկատմամբ համաշխարհային հանրության կուրությունը այլ կերպ, քան լաժ իրոք չես անվանի։ Բայց 2020 թվականին ամեն ինչ փոխվեց։ Աշխարհը փոխում է մաշկը։ Ով մնում է հնում, նա տեղ չունի նոր արևի կիզիչ ճառագայթների տակ։ Եվ այս իմաստով Հայաստանը համառորեն ու ինքնասպանաբար ձգտում է պատմության մեջ մնալ, որպես հին աշխարհի սնանկության հավերժ մխացող մումիա։