Կոլեկտիվ հոտ Արևմուտքը «վրա է տալիս» հայերի համար

Վերջին օրերի իրադարձություններին, այդ թվում նաև «բեռնատարային ճգնաժամին» և Ղարաբաղի հայ համայնքում կեղծ ընտրություններին ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի արձագանքը ցնցում է իր երեսպաշտությամբ։ Թեև այս դիտողությունը մեծ մասամբ հռետորական է և նույնիսկ որոշ չափով հեգնական, քանի որ իրականում Արևմուտքի պահվածքը Ադրբեջանում վաղուց ոչ մեկին չի զարմացնում։ Եվ խոսել արևմտյան երկրների ղեկավարների և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների հայտարարությունների մասին պետք է ոչ այնքան նրա համար, որպեսզի դրանք տեսնել իրական լույսի ներքո, որքան նրա համար, որպեսզի մեր աչքերը բացենք ինքնին մեզ վրա, նրա վրա, թե մենք ինչ կարողացանք անել, այն հսկայական ծավալով աշխատանքի վրա, որը կատարել ենք է հայկական գաղափարի հովանավորների դեմ պայքարում։ Դրա հետ մեկտեղ, շատ կարևոր է միշտ մտքում պահել Արևմուտքի երկակիության գործոնը, որպեսզի այս պայքարում ոչ մի վայրկյան չթուլանալ և կանգ չառնել։

Եթե հակիրճ, ապա ԵՄ-ն դատապարտել է անօրինական կազմավորումում այսպես կոչված «ընտրությունները» և միևնույն ժամանակ Ղարաբաղի հայերին կոչ է արել համախմբվել «փաստացի ղեկավարության» շուրջ՝ գործնականում խաչ դնելով բանակցություններում իր՝ իբր չեզոք միջնորդի դերի վրա։ Հիշեցնենք նաև, որ քիչ առաջ Եվրոպայի գլխավոր դիվանագետ Ժոզեպ Բորելը Լաչինի ճանապարհի հետ կապված իր հայտարարության մեջ օգտագործել էր «պետք է» բառը։ Այսինքն՝ Եվրամիությունը փորձում է Բաքվին մատնանշել, թե նա ինչ պետք է անի իր ինքնիշխան տարածքում։ Բայց տես Շառլ Միշելը մեր դեպքում լռում է։ Դա և հասկանալի է, նա անհարմար է զգում գանակոծած խաղաղ գործընթացի համար։ Փոխարենը ամոթալի է անվանել Ռուսաստանի կողմից բռնակցված Ուկրաինայի մարզերում ընտրությունները, ինչով միայն խորացրել է իր ամոթալի լռությունը։

ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը Լաչինի և Աղդամի ճանապարհների միաժամանակ բացելու կոչ է արել, ինչը ինքնին դրական փաստ է, սակայն այդ հայտարարության մեջ կան մի քանի պահեր, որոնք հարցեր են առաջացնում։ Նախ, ամերիկացիները «ընտրությունների» մասին առհասարակ խոսք չեն ասել, երկրորդը, այն պարունակում է խաղաղության կնքման կոչ՝ նրանում Ղարաբաղի հայերի իրավունքների և անվտանգության մասին դրույթներով։ Իսկ դա հակասում է միջազգային իրավունքին։ Ղարաբաղը Ադրբեջանի տարածքն է, ինչը նշանակում է, որ այն չի կարող լինել երրորդ երկրների հետ որևէ համաձայնագրի օբյեկտ։ Այդ մասին Բաքուն արդեն բազմիցս հայտարարել է։ Եվ երրորդը, հայ բնակչությունը փաստաթղթում կոչվում է «ԼՂ ժողովուրդ»։ Սա ինչպե՞ս հասկանալ։ Ի՞նչ է նշանակում «ԼՂ ժողովուրդը»։ «Անդադար քմահաճույքիների ժողովու՞րդ»։ Կամ, միգուցե «նոր Կալեդոնիայի ժողովուրդ»։ Բացատրեք, խնդրում եմ, թե չէ մենք նիխտ ֆերշտեյն։ Այնպիսի տպավորություն կա, որ Պետդեպարտամենտում մոլեգնած մտածում են, թե ինչպես անվանել Ղարաբաղի հայերին։ Ի՞նչ մեծ բան է։ «Ադրբեջանի Ղարաբաղի տարածաշրջանի հայ բնակչությանը» անվանել՝ միջազգային իրավունքին և հենց ԱՄՆ-ի կողմից ճանաչված Ադրբեջանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության համապատասխան։ Ինչ վերաբերում է ԼՂ-ին, ապա այդպիսի ոչ վարչական, ոչ աշխարհագրական միավոր չկա։

Իսկ առհասարակ նման բառախաղը բավականին մանրուքային և անհամապատասխան է թվում մեծ տերության մասշտաբներին:

Եվ այսպես, կրկնում եմ, որ վերջին օրերի իրադարձությունները ամենայն հստակությամբ թույլ են տալիս հասկանալ, որ Ադրբեջանը 44-օրյա պատերազմում փայլուն հաղթանակ է տարել ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաև երեսուն տարի հայ ֆաշիստական նախագծին աջակցող ուժերի մի ամբողջ խմբի նկատմամբ։

Կարելի է որքան ուզես գտնել «հայկական նախագծի» պաշտպան երկրների վարքագծի աշխարհաքաղաքական դրդապատճառներ, բայց դա մասամբ հիշեցնում է ձվի և հավի երկընտրանքի մասին, քանի որ ինքնին և աշխարհաքաղաքականությունը երբեմն որոշվում է գաղափարական ուղենիշներով։ Արևմուտքի հիմնական դիրքորոշումներից մեկը նրանում է, որ իսլամական և թուրքական աշխարհը՝ բարբարոսական ծայրամաս է, որը պետք է հնարավորինս ճնշվի։

Հիշելով հայկական ագրեսիան դատապարտող ՄԱԿ-ի բանաձևերը՝ հասկանում ես, որ համաշխարհային տերությունները պարզապես չէին կարող չդատապարտել ագրեսիայի աղաղակող ակտը, քանի որ հակառակ դեպքում կասկածի տակ կդնեին արդարության սկզբունքները, որոնց վրա հիմնվում է ՄԱԿ-ը, ավելի ճիշտ՝ դրա տեսիլքը։ Իսկ մյուս կողմից, երբեմն առհասարակ թվում է, որ տերությունները այդ բանաձեւերն ընդունել են միայն նրա համար, որպեսզի Հայաստանին պահեն վերահսկողության տակ, լիովին վստահ լինելով, որ և՛ նա, և՛ Ադրբեջանը հավերժ կմնան որպես failed states։ Ինչ վերաբերում է ՀՀ-ին, ապա նա միայն ամրապնդեց այդ համբավը։ Բայց տես Ադրբեջանի Հանրապետության հարցում նրանք սխալ հաշվարկ կատարեցին։

Ադրբեջանը շատ արագ դադարեց լինել failed state։ Ավելի ճիշտ, նա արագ սկսեց ամեն ինչ անել նրա համար, որպեսզի դառնալ համաշխարհային քաղաքականության լիարժեք սուբյեկտ։ Եվ դարձավ այդպիսին, որի արդյունքում հաղթական տարավ 2020 թվականի Հայրենական պատերազմում։

Արդարության վրա հիմնված իդեալական աշխարհ չկա և չի լինի: Մենք դա հասկացել ենք դեռ 90-ականներին, այդ իսկ պատճառով մենք խաղադրույք չենք արել միայն նրա վրա, որպեսզի համաշխարհային պարոններին համոզել մեր ճշմարտության մեջ։ Փոխարենը, մենք զբաղվել ենք ինչպես քաղաքական մի շարք դերակատարների հետ հարաբերությունների ամրապնդմամբ, այնպես էլ մեր ռազմական ուժերի ավելացմամբ։

Եվ ահա հիմա օրենքի ուժի և ուժի իրավունքի միավորումը, ինչպես նաև իրական ռազմավարական տեսլականի վրա հիմնված նրբանկատ դիվանագիտությունը իրավիճակը շրջում է հօգուտ Ադրբեջանի։ Հիմնական հաղթանակը ձեռք է բերվել 2020 թվականին, երբ ադրբեջանական բանակը ազատագրեց օկուպացված հողերը։ Այժմ մնում է ավարտին հասցնել ղարաբաղցի հայերի վերաինտեգրման գործընթացը։ Բաքուն կտրուկ քայլեր չի անում, նախընտրելով աստիճանական գործողությունները։ Դա պայմանավորված է ոչ միայն քաղաքական նկատառումներով և ոչ միայն արտաքին սպառնալիքներից վախով։ Դա ոչ պակաս աստիճանով է արվում, որովհետև Ադրբեջանը գնահատում է իր զինվորների կյանքը։ Բաքուն ուժային լուծման է դիմում միայն այն դեպքում, երբ քաղաքական լուծումների համար տեղ չի մնում։ Եվ նույնիսկ նման դեպքում էլ փորձում է նվազագույնի հասցնել կորուստները։

Բեռնատարների ներկայիս պատերազմում Բաքուն անպայման կհաղթի։ Սա տեսանելի է անզեն աչքով, գոնե այն դինամիկայից, որում տեղի են ունենում իրադարձությունները: Հատկապես մենք ենք թելադրում խաղի կանոնները։ Դեռ մեկ տարի առաջ այդ նույն ֆրանսիացիները չէին սպասում, որ Բաքուն սահմանային անցակետ կստեղծի պայմանական սահմանին։ Եվ որքան էլ հիմա հիստերիայի մեջ ընկնեն՝ սահմանային անցակետի օրինականության նկատմամբ ոչ մի պահանջ չկա ու չի կարող լինել։ Ճիշտ նույն կերպ նրանք չեն կարող ոչ մի պահանջ ներկայացնել Աղդամի ճանապարհով։ Որքան հաճախ եվրոպացիներն ու ամերիկացիները խոսեն հումանիտար աղետի մասին, այնքան շատ են կորցնում սեփական հեղինակությունը։

Բացի այդ, Բաքուն կարողանում է ուշադրություն չդարձնել տեղեկատվական աղմուկին և իսկապես ռազմավարական հարաբերություններ կառուցել այդ նույն ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի հետ, էլ չասած Մեծ Բրիտանիայի մասին։

Իսկ նրանց համար, ովքեր օդը ցնցում են դատարկ կամ սպառնալից հայտարարություններով, մենք կոտրում ենք խաղը։ Հիմա նրանք հայերին էլ օգնել չեն կարողնում, և դղրդյունով վայր են ընկել բանակցային ուղուց։ Դա ձեզ պե՞տք էր։