Համբերությունը սպառվում է. Չավուշօղլու հայտարարությունը մի մեծ վերջակետ է դնում Երևանի խաղերին Մրջնանոցում իրարանցում է

Հայաստանում դժգոհ ձայների երգչախումբը նորից թնդաց։ Բողոքական ֆալցետով, ամենաբարձր առոգանությամբ։ Հայերը նոր-նոր էին տրամադրվել աննկատելիորեն սողոսկել և պատրաստի, առանց նախապայմանների ստանալ Թուրքիայի հետ սահմանների բացումը, երբ Թուրքիայի ԱԳՆ-ն «հիներին» հիշեցրել է Զանեգեզուրի մասին։ Եվ այստեղ մրջնանոցում սկսվեց իրարանցում։

Բայց մինչ այդ Հայաստանում քաղաքական խաղերի նոր ալիքը բարձրացվել էր «միջանցքներում»։ Այն հեղեղեց Հայաստանի պարտավորությունների վերաբերյալ նախագահ Ալիևի կոշտ հայտարարությունից հետո, որին չկարողացան չարձագանքել նաև Մոսկվայում։ Լավրովը գրեթե անմիջապես դես ու դեն ընկավ, ով Ադրբեջանի ԱԳՆ ղեկավար Ջեյհուն Բայրամովի հետ հանդիպման ժամանակ խոսեց նոյեմբերի 10-ի Եռակողմ հայտարարության բոլոր դրույթների պարտադիր կատարելու մասին և ընդհանրապես այն մասին, որ, իբր, «ամեն ինչ ընթանում է ըստ պլանի»։

Նույնիսկ ՀՀ Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Գրիգորյանը ստանալով Մոսկվայի խիստ հանդիմանությունը՝ խոստացավ հայկական բոլոր զորքերը դուրս բերել Ղարաբաղից, դրանով հանդերձ՝ ճիշտ է, լկտիաբար հավելելով, որ ոչ ոք չի պատրաստվում ցրել «արցախի պաշտպանության բանակը»։

Դե ոչինչ, այդ մասին մենք դեռ կպարզենք: Բայց ահա հայերը Զանգեզուրի միջանցքի բացման թեմանան կրկին փորձում են առանձնակի կատաղությամբ փակել։ Նախ, որովհետև ուղղակի բկին է հասել. եթե սահմանների սահմանազատման շուրջ բանակցությունները՝ երկարաժամկետ թեմա են, իսկ խաղաղ պայմանագրի ստորագրման աշխատանքները՝ նույնպես մեկօրյա գործընթացը չեն, ապա Զանգեզուրի միջանցքի բացման հարցի հետաձգումը արդեն չի ստացվում։ Սա հատկապես կարևոր է հակառուսական պատժամիջոցների ֆոնին. Մոսկվան նաև ցանկանում է հնարավորինս կարճ մուտք դեպի թուրքական շուկաներ, և Զանգեզուրի գործարկումն այժմ շատ ձեռնտու է նրան: Եվ այստեղ նաև Ադրբեջանը հիշեցնում է Ռուսաստանին իր պարտավորությունների մասին, որտեղ կուտակվել են չափազանց շատ մեղքեր՝ ներառյալ Ղարաբաղից հայ զինյալների դուրսբերման վերաբերյալ բացահայտ քաշքշուկները։ Կրեմլը վերջապես պետք է ցույց տա իր աշխատանքի գոնե ինչ-որ արդյունք, հակառակ դեպքում և իսկապես ստիպված կլինենք ռուս խաղաղապահներին ցույց տալ Ղարաբաղից «ելքը»։

Դեռ ավելին, հայկական պրոֆանացիաների նոր փուլը գրգռում է Թեհրանը, որտեղ ոչ բարձրաձայն, բայց ձայն են հանել, հայտարարելով, որ չեն հանդուրժի հայ-իրանական սահմանի փոփոխությունը։ Դրանով, ակնհայտ է, նկատի առնելով, որ Զանգեզուրի միջանցքը կկտրի այդ ուղղությամբ իրանա-հայկական հաղորդակցությունը։ Սա, իհարկե, նույնպես անհիմն արտահայտություն է։ Այստեղ Թեհրանի կայսերական նկրտումները ակնհայտորեն գերակայում են տրամաբանությանը, քանի որ Բաքուն արդեն նրա հետ աշխատում է Արազ գետի երկայնքով իրանական տարածքում Զանգեզուրի այլընտրանքային տարբերակի վրա։ Բացի այդ, փաստ չէ, որ ադրբեջանական միջանցքը Հայաստանի տարածքում կկտրի Իրանից Հայաստան ճանապարհը. կարելի է հաղորդակցությունները կառուցել այնպես, որ միմյանց չվնասեն։ Սակայն ասվածն արդեն մտել է ցանցը, անհրաժեշտ բացասականը խաղացել է։

Դե և ամենակարևորը։ Քանի որ չափազանց օպերատիվ է ընթանում հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատումը, Երևանում թվացել է, որ Զանգեզուրի թեմայի նոր արգելափակումն լիովին կտապալվի այս ալիքի վրա։ Այսինքն, հայերի համար Թեհրանից ազդանշանները բավական եղան, որպեսզի ոգեշնչվել և այս թեմայով բաց թղնել բացասական քաղաքական լցոնումների նոր չափաբաժին։

Եվ այստեղ շատ արագ «պատասխան» եկավ. հայերի կտրոկ նստեցրին իրենց տեղը։ Ինչպես, սակայն, և Թեհրանից հայտարարությունների հեղինակներին։ Թուրքիայի ԱԳՆ ղեկավար Մևլութ Չավուշօղլուն թուրքական «TRT Haber» հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում հայտարարեց, որ Անկարան երկկողմ հարաբերությունների նորմալացման համար Երևանից սպասում է կոնկրետ քայլեր, և հայկական կողմին մեղադրել է գործընթացը ձգձգելու մեջ՝ առաջ քաշելով հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների հետ կապված երկու հստակ նախապայման։ Մասնավորապես, նա պահանջել է, որպեսզի Հայաստանը քայլեր ձեռնարկի, ինչպես Զանգեզուրի միջանցքը բացելու, այնպես էլ Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի շուրջ համաձայնության գալու համար։

«Ադրբեջանը և մենք անկեղծ ենք։ Մենք ուզում ենք գործնականում համոզվել, թե Հայաստանը որքանով է անկեղծ։ Առայժմ եղել են ազդանշաններ, հայտարարություններ։ Կա նաև ճնշում, դա ճիշտ է։ Սփյուռքը դրսից, ներսում ֆանատիկ խմբեր։ Սակայն Հայաստանի կողմից դեռևս հստակ քայլեր չենք տեսնում Զանգեզուրի և այլ նախագծերի հարցում, կամ խաղաղության պայմանագրի հարցում։ Այլ կերպ ասած՝ Հայաստանի ղեկավարությունը՝ Փաշինյանի գլխավորությամբ, պետք է ձեռնարկի խաղաղության համար դրական քայլեր։ Միայն խոսքերը բավարար չեն»,- ասել է Չավուշօղլուն։

Թուրքիայի ԱԳՆ ղեկավարը ընդգծել է. «Մենք Հայաստանի հետ գործընթացը սկսել ենք երկկողմ ձևաչափով, բայց չպետք է մոռանալ, որ այն իրականում եռակողմ է... Մենք յուրաքանչյուր քայլ համակարգում ենք Ադրբեջանի հետ. Հայաստանն ուզում է, թե ոչ, բայց իրականությունն այսպիսին է։ Մենք մեկ ազգ ենք՝ երկու պետություն»։

Եվ իհարկե, նման հայտարարությունը հզոր համազարկ է ողջ հայկական դիվերսիոն մեքենայի վրա, որը փորձում է խաթարել նախատեսված պարտավորությունների կատարման գործընթացը։ Այնպես որ, գործնականորեն անմիջապես խեյտերների թիմից ի հայտ եկան «պարագլուխներ», ընդ որում, այնպիսիներ կան, ինչպես Հայաստանի ընդիմության, այնպես էլ Փաշինյանի թիմում։

Զանգեզուրի միջանցքի և Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի վերաբերյալ Անկարայի նոր հայտարարությունը չի հանդիսանում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման համար նախապայման, ինչի մասին, պատասխանելով լրագրողների հարցին՝ հայտարարել է «հակազանգեզուրյան երգչախմբի» մասնակիցներից մեկը՝ Ազգային ժողովի արտաքին գործերի հարցերով մշտական հանձնաժողովի նախագահ Էդուարդ Աղաջանյանը։- Թուրքիան միշտ էլ հանդես է եկել այնպիսի հայտարարություններով, որոնք անընդունելի են հայկական կողմի համար, ասել է նա։

«Հայկական կողմը բազմիցս նշել է, որ Թուրքիայի հայտարարություններն ու գործողությունները միշտ չէ, որ համընկնում են։ Մեր խնդիրների թվում է՝ անել հնարավոր ամեն ինչ, որպեսզի նվազագույնի հասցնել այդ անհամապատասխանությունները»,- ասել է Էդուարդ Աղաջանյանը։

Դե, այստեղ, իհարկե, դժվար է չապշել հայ ճառախոսի լկտիությունից։ Ո՞վ իսկապես երազանքով է ընկել, հուսալով, որ հայերին, չնայած Ղարաբաղի շուրջ բանակցություններում երեսուն տարվա ստախոսությանը, առանց նախապայմանների կթողնեն «դրախտը», որը հայերի համար հանդիսանում է թուրքական շուկան է և ընդհանրապես սահմանների բացումը։ Եվ, ինչպես սպասում են Հայաստանում, կգա երկրի տնտեսական մեկուսացումից դուրս գալու մեջ կայացող «դրախտային կյանքը»։ Իսկ քաղաքակիրթ աշխարհ տանող առաջին ճանապարհը պետք է դառնան տրանսպորտային հաղորդակցությունը և մաքսակետը հայ-թուրքական սահմանին։

Բայց, ինչպես պարզվեց, սա դեռ հեռու է, և քաղաքակիրթ տարածություն տանող ճանապարհները միանգամայն կարող են փակ մնալ, եթե Հայաստանը չսկսի ձեռնարկել, ընդ ուրում չափազանց արագ, Զանգեզուրի միջանցքի գործարկման իրական գործողությունները:

Ամենահետաքրքիրն այն է, որ սկզբնական փուլում հայերից առանձնահատուկ բան չի էլ պահանջվում. ներկայացնել տրանսպորտային միջանցքի նախագիծ, որի ներքո նկատի է առնվում Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախչըվանի միջև հայկական տարածքով երկաթուղային և ավտոմոբիլային հաղորդակցություն։ Դրա համար նրանք ավելի քան բավական ժամանակ ունեին, սակայն նման նախագիծ մինչև այժմ Բաքվին դեռ չի ներկայացվել։ Այսինքն, ինչպես ճիշտ է նկատել Իլհամ Ալիևը, Հայաստանն այս ուղղությամբ ոչինչ չի անում և նույնիսկ չի էլ փորձում։ Թեև այս թեմայով դատարկախոսությունները նա բավականին ունի։

Դե, հիմա ամեն ինչ ավելի պարզ է դառնում. խաղերը վերածվում են գործողության: Կամ ակնհայտ անգործության նշաններ: Միջանկյալ փուլն այլեւս ընդունելի չէ։ Չավուշօղլուի հայտարարությունը մի մեծ վերջակետ է դնում հայության բոլոր աղավաղումների վրա, իրենց խաբեբայական դեմագոգիայով և Եռակողմ հայտարարության կետերի վրա անվերջ խաղով հանդերձ։ Փաստորեն, դիմակները գցված են, սպասում ենք արդյունքներին։

Թե չէ կլինի ինչպես հայտնի ֆիլմում, որտեղ անհնազանդության և բոյկոտի համար առաջարկվում էր անջատել գազը։ Իսկ մեր դեպքում կարող ենք անջատել ոչ միայն գազը, այլ նաև ամբողջ միջանցքը։ Եվ հնարավոր է, որ երբ Խանքենդիի հայերը սկսեն լացակումած օգնություն խնդրել Երևանից, հայ խորհրդարանականները՝ Աղաջանյանի և նրա նմանների մոտ, վերջապես կարթնանա իրենց տեսողությունն ու լսողությունը, և ամենագլխավորը՝ իրականության օբյեկտիվ վերլուծության համար մտածողության ապարատը։