«Հայ-ադրբեջանական սահմանը՝ առավել կարևոր պահ է, քան Հայաստանի պարերը Մակրոնի հետ» Դմիտրի Վերխոտուրովը՝ Caliber.Az-ի հետ կապի մեջ

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ հետխորհրդային տարածքի հարցերով ռուսաստանցի փորձագետ, հրապարակախոս և հասարակական գործիչ Դմիտրի Վերխոտուրովի հետ։

-Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք իրանական բանակի զորավարժությունները Ադրբեջանի հետ սահմանին։

- Ես արդեն բազմիցս ասել եմ այդ մասին. Հայաստանը Իրանի համար հանդիսանում է օդանցք առևտուր իրականացնելու համար, իսկ քանի որ Թեհրանը գտնվում է պատժամիջոցների տակ, և նրա հետ քչերն են առևտուր անում, ապա այդ խնդիրը այնտեղ լուծում են օգտագործելով հենց հայկական տարածքը։ Ըստ ամենայնի, Իրանը Հայաստանի տարածքով է տեղափոխում և՛ ապրանքները, և՛ փողերը։ Կարծում եմ, այդ նույն պատճառով էլ Հայաստանի հետ սահմանը ռազմավարական նշանակություն ունի Իրանի համար, և Թեհրանը չէր ցանկանա փակել այդ առևտրային միջանցքը։

-Իսկ Դուք ինչպե՞ս եք կարծում ի դեմս Բրյուսելի՝ եվրոպացի միջնորդների մասնակցությամբ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների նորմալացման ներկա գործընթացը։

- Անկեղծ ասած, ես բանակցային գործընթացում ոչ մի առաջընթաց չեմ տեսնում։ Ակնհայտ է, որ ընթանում է տարօրինակ քաղաքական խաղ, որը անցկացնում է Փաշինյանը՝ ոչ այնքան հասկանալի նպատակներով, և նույն անհասկանալի արդյունքներով, ինչը տարակուսանք ու դատապարտում է առաջացնում նույնիսկ բուն Հայաստանում։ Հետևաբար եվրոպական միջնորդների մասնակցությամբ որևէ պայմանավորվածություն հազիվ թե կարելի է առաջընթաց անվանել բանակցային գործընթացում։ Ըստ էության, պետք է ստեղծվեր սահմանները սահմանազատելու եւ քարտեզների վրա սահմաններ գծելու եւ վիճելի հարցերը խաղաղ լուծելու հարցերով հանձնաժողով։ Այս դեպքում կարելի էր խոսել որոշակի առաջընթացի մասին։ Իսկ այսօրվա դրությամբ, իմ կարծիքով, դրական միտումներ չեն նկատվում։

-Վերջերս Ֆրանսիայի նախագահը չափազանց տհաճ արձագանք է արել Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքականության, և մասնավորապես հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման հարցում Ռուսաստանի Դաշնության միջնորդական դերի մասին։ Դուք ինչպե՞ս կմեկնաբանեիք Փարիզի այս թշնամական ելույթը:

- Որքանով ես կարող եմ դատել Մակրոնի ոճից, այս առաջնորդը մշտապես փորձում է հակամարտություն հրահրել Հարավային Կովկասում, իսկ այս դեպքում, խնդիրներ ստեղծել Ռուսաստանի համար այն հաշվարկով, որպեսզի նրան շեղի ուկրաինական խնդրից։ Հասկանալի է, որ այս հաշվարկը իրեն չի արդարացնում, այնուամենայնիվ, նման փորձ տեղի է ունենում։

Այլ բան է, որ Ռուսաստանի համար կարևոր է պահպանել կայունությունը Հարավային Կովկասում, և դրա համար նա անում է ամեն հնարավորը, որպեսզի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտությունը լուծվի խաղաղ ճանապարհով։ Ռուսաստանի շահագրգռվածությունը նրանում, որպեսզի հարեւան պետությունները խաղաղ գոյակցեն միասնական աշխարհագրական տարածքում։

Այս նույն համատեքստում ես կնշեի նաև Թուրքիայի գործոնը։ Ներկա իրավիճակը Թուրքիային ներկայացրել է շատ ազդեցիկ երկիր դառնալու պատմական հնարավորություն, որը միջնորդ է դարձել շատ հակամարտություններում։ Եվ ես կենթադրեմ, որ նույնիսկ այն, որ Պրահայում եղել է Էրդողանի և Փաշինյանի միջև շփման հնարավորություն՝ տեսանելի է Թուրքիայի դերը։ Ակնհայտ է, որ Անկարան, ինչպես Ռուսաստանը, փորձում է կարգավորել այս հակամարտությունը, և նրա միջնորդական ջանքերը կարող են օգտակար լինել Բաքվի և Երևանի բանակցություններում։

-Վերջին ժամանակներում Ֆրանսիայի քաղաքական իսթեբլիշմենթը նկատելիորեն ակտիվացրել է հակաադրբեջանական արշավը։ Ի՞նչ է կանգնած այս գործընթացների հետևում։

-Եվրոպացի քաղաքական գործիչների ներկայիս տրամաբանությունը դժվար է հասկանալ, քանի որ նրանք հաճախ գործում են ի վնաս սեփական շահերի։ Տվյալ դեպքում Ֆրանսիան չպետք է հակաադրբեջանական բանաձեւերով իրենից հրեր Ադրբեջանը։ Ենթադրում եմ, որ Փարիզում այս կերպ փորձում են ճնշում գործադրել Ադրբեջանի վրա, որպեսզի նա ավելի զիջող լինի Հայաստանի նկատմամբ։

-Ի՞նչ նպատակով է Հայաստանը նախաձեռնել ԵՄ առաքելության տեղակայումը Ադրբեջանի հետ սահմանին։

-Կարծում եմ, որ առաջ քաշելով Ադրբեջանի հետ սահմանին ԵՄ առաքելություն տեղակայելու գաղափարը, որն, ի դեպ, արդեն ձախողվել է, Նիկոլ Փաշինյանը ցանկանում էր ծառայել Եվրամիությանը և հաշվարկում էր, որ դրանից ինչ-որ բան կստանա անձամբ իր համար։ Չեմ կարծում, որ եվրոպացի դիտորդները ինչ-որ կերպ կփոխեն կոնֆլիկտային իրավիճակը, նախ, որովհետև, որ նրանց նկատմամբ վստահություն չկա, երկրորը, նրանք այդ խնդիրը լուծելու լիազորություն չունեն։

Մյուս կողմից, հայ-ադրբեջանական սահմանին վերաբերող հարցերը հանդիսանում են Բաքվի և Երևանի ներքին գործ։ Այո, նրանք կարող են Ռուսաստանին և Թուրքիային որպես միջնորդ հրավիրել՝ միասին կամ առանձին, բայց ադրբեջանա-հայկական սահմանին եվրոպացի դիտորդների առկայությունը, իմ կարծիքով, ոչ մի առաջընթաց չի բերի բանակցային գործընթացում։

-Դատելով ձեր պատասխաններից՝ տեսանելի ապագայում խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հավանականությունը չափազանց փոքր է։

-Չեմ կարծում, որ մոտ ապագայում պետք է ակնկալել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի ստորագրում, քանի որ հակամարտությունը ձգձգվում է, դրանում ներգրավված են բազմաթիվ մասնակիցներ, իսկ դա նշանակում է բազմաթիվ շահեր։ Համապատասխանաբար, խաղաղ կարգավորման գործընթացը նույնպես երկար կլինի։ Այս փուլում կարեւոր է սահմանազատել հայ-ադրբեջանական սահմանը, որպեսզի լուծել բոլոր վիճահարույց հարցերը։ Սա ավելի կարևոր պահ է, քան Հայաստանի պարը Մակրոնի և ԵՄ-ի հետ։