Հայաստանի ապագայի երեք տարբերակ. խաղաղության պայմանագիր, փլուզում, անհետացում Պոլոսկովան՝ Երևանի խաղերի մասին

Հայաստանը նորից կռիվ է սարքում Մոսկվայի հետ, ընդ որում, ինչպես երևում է, հաղորդակցության նման ձևը մշտական հարթություն տեղափոխելու նպատակով։ Սերգեյ Լավրովի քննադատության վրա Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավար Միրզոյանի բիրտ հարձակումը և ռուս խաղաղապահների նկատմամաբ Փաշինյանի անընդհատ բողոքները ակնհայտորեն «մեկ բան ավելի» տարակարգից են, քան պարզապես դիվանագիտական հարձակումների շարան։ Արդյո՞ք Երևանը իրոք փորձում է ինչ-որ նոր միտումներ հաստատել Ռուսաստանի հետ իր երկխոսության մեջ, ստուգել, այսպես ասած, հակազդեցությունը, թե Մոսկվան որտե՞ղ է ընդմիշտ լինելու «պատասխանողի» կատեգորիայում։ Միթե շնիկն արդեն չի վախենում հաչել փղի վրա։

Ինչպես գիտեք, հայկական կողմի տարօրինակ պահվածքի մասին Լավրովի նկատողությունները այս օրերին հնչել են Ադրբեջանի ԱԳՆ ղեկավար Ջեյհուն Բայրամովի հետ հանդիպմանը։ Պլանավորված եռակողմ հանդիպումը դարձավ երկկողմանի հենց այն պատճառով, որ Երևանը չի ցանկանում կառուցողական երկխոսություն վարել, ինչի համար էլ նա արժանացավ Մոսկվայի գրգռված արձագանքին։ Լավրովը անմիջապես հասկացրեց, որ նրա բանակցություններին չմասնակցելը ՌԴ-ն հակված է դիտարկել, որպես Երևանի լուրջ բացթողում։ Ընդ որում, որպես քաղաքական քայլ, այնպես էլ դիվանագիտական էթիկետի տեսակետից, Լավրովի կարծիքով, Հայաստանը ակնհայտորեն անտեսել է։

Սակայն Երեւանում դասը չյուրացրին, այլ ընդհակառակը, սկսեցին բարձրացնել աստիճանը՝ ակնհայտորեն խորացնելով իրավիճակը։ «Իսկ ես զարմանք եմ հայտնում իմ հարգարժան գործընկեր Սերգեյ Լավրովի զարմանքի կապակցությամբ»,- հայտարարել է Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավարը՝ «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում։

Երբ խնդրեցին գնահատել Լավրովի հայտարարությունը այն մասին, որ կողմերի միջև միջադեպերը կշարունակվեն, եթե կողմերից մեկը ամեն անգամ հրաժարվի մասնակցել նախապես պայմանավորված բանակցություններին՝ ՀՀ ԱԳՆ ղեկավարը գռեհկորեն հայտարարեց, որ Երևանը հստակ նշել է հանդիպումը հետաձգելու պատճառը և անհրաժեշտությունը։

Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև վերջին շրջանում բարձր տոնով շփումները շատ քիչ են հիշեցնում Մոսկվայի և Երևանի միջև երկխոսության նախկին ձևաչափը, որտեղ Ռուսաստանի վրա «հաչելը» համարվում էր գրեթե ինքնասպանություն: Սակայն ժամանակները փոխվում են, և Հայաստանը կարծես թե որոշել է տիրապետել նոր միտումներին։ Բայց այստեղ էլ զարմանալի բան չկա. հայերը ընդամենը ցուցադրում են իրենց ամենահայտնի հատկանիշներից մեկը. իր տիրոջ հանդեպ սեւ անշնորհակալ վերաբերմունքի սկզբունքը, երբ իրենց ինչ-որ բան մինչև վերջ չեն տվել, կամ չեն բերել հասցրել: Իսկ Հայաստանի մոտ իրեն ընդմիշտ պարտավոր Ռուսաստանի նկատմամբ պահանջները, ինչպես գիտեք, քիչ չեն։ Եվ նույնիսկ ԱՊՀ-ի ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովում Փաշինյանի և Պուտինի առաջին հայացքից «ջերմ հանդիպումը» չի վերացնում այնտեղ հնչած վարչապետի հերթական կշտամբանքները Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների վերաբերյալ, մասնավորապես, ինչպես այս օրերին հայտարարվել էր՝ «նրանց կողմից իրենց պարտավորությունների չկատարելը»։ Եվ եթե Մոսկվան, ատամները կրճտացնելով, առայժմ դեռ լսում է Փաշինյանի ու Միրզոյանի առարկությունները, ապա դա չի նշանակում, որ նա միշտ այդպես է անելու։

Երբ դիվանագետները բացահայտ դժգոհություն են հայտնում միմյանց նկատմամբ, ապա սա լուրջ ճգնաժամի ինդիկատոր է։ Այդ մասին, մասնավորապես, «Նովոստի Արմենիա»-ի թղթակցի հետ զրույցում, ասել է քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը՝ մեկնաբանելով Մոսկվայում Ռուսաստանի և Ադրբեջանի իր գործընկերների հետ հանդիպելուց Արարատ Միրզոյանի հրաժարվելու կապակցությամբ Հայաստանի և Ռուսաստանի ԱԳՆ ղեկավարների վերջին հայտարարությունները։

Ուրեմն ինչո՞վ է պայմանավորված ռուս-հայկական հարաբերությունների ներկայիս, տեղ-տեղ չափազանց լարված ձեւաչափը, որ Երեւանը այդքան բացահայտ ցույց է տալիս իր քմահաճությունը։ Նա արդյո՞ք խոսում է այն մասին, որ Հայաստանը պատրաստ է կրեմլյան տերերի հանդեպ իր պարտավորությունները հանձնելուն՝ մշակելով ինչ-որ նոր դերեր։

Քաղաքական գիտությունների դոկտոր, ՌԴ-ի առաջին դասի պետական խորհրդական, ռուսաստանցի քաղաքագետ Տատյանա Պոլոսկովայի կարծիքով՝ Լավրովի հասցեին Միրզոյանի հայտարարությունները ապշեցնում են ամենևին ոչ դիվանագիտական բառապաշարով, այլ երբեմն՝ Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավարի թլվատությամբ։

«Գռեհիկ ոճով ինչ-որ ակնարկներ, հերթական հայկական «ֆիգան գրպանում» և այլն։ Տեքստի կեսը չի հասկացվում, թե ինչի մասին է խոսքը գնում։ Եթե Հայաստանի գլխավոր դիվանագետը ցանկացել է վիրավորել իր ռուս գործընկերոջը, դա կարելի էր անել դեմ առ դեմ։ Ինչի՞ համար են այս հրապարակային գզվոցները, ինչպես հայկական շուկայում։ Մոսկվայում հաճախ են կատակում. «Վատը այն չէ, որ մենք շատ հայեր ունենք լրատվամիջոցներում և իշխանության մեջ, այլ այն է, որ նրանք հայհոյում են իրար մեջ»: Տես, ավելացավ ևս մեկը»,- նկատել է քաղաքագետը։

Նրա կարծիքով, Միրզոյանին նույնիսկ պետք չէ նախատել այս հրապարակային կոպտության համար, «քանզի դիվանագիտության մասին նա ունի չափազանց մոտավոր պատկերացում»։

«Նա չունի հատուկ կրթություն, արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնից առաջ տվյալ ոլորտում պատշաճ փորձը նույնպես։ Նա հին անեկդոտից եղջերվաբույծ չուկչայի նման՝ ինչ տեսնում է՝ այն էլ երգում է»,-նկատել է Տ. Պոլոսկովան։

Նրա կարծիքով, Ռուսաստանը այժմ ապրում է իր պատմության ամենախնդրահարույց ժամանակահատվածներից մեկը։ Բլիցկրիգը Ուկրաինայում չստացվեց և հաստատ չի ստացվի։ Երկրի ներսում մրրիկային իրավիճակ է, ինչ էլ ասեն պաշտոնական լրատվամիջոցները։ Իսկ ինչո՞ւ հայկական էշը, ինչպես ասվում է հայտնի առակում, ուժեղ քացի չտա ծանր վիրավոր ռուսական առյուծին։ Այն, ինչ Երևանը ցուցադրում է։

«Հայի երախտագիտության մակարդակը և նրան կատարած բարիքի մասին կարճ հիշողությունը նույնպես մեզ քաջ հայտնի է։ Մենք Ռուսաստանում ոչ մի կերպ չենք ընտելանում։ Ինչ վերաբերում է Փաշինյանին, Միրզոյանին և նրաց համախոհներին՝ սա տիպիկ սյուժե է, երբ սիրեկանի հաշվին ապրող կինը քամելով նախկին տիրոջից ամբողջ հյութը՝ շտապում է ուրիշներին փնտրել։

Հայաստանի ժամանակակից իշխանության և նրանց մասին, ովքեր մոսկովյան տարբեր իշխանական հարթակներում փորձում են մեծ խաղագումար պոկել այս երկրի տառապանքների, այն արագորեն լքող բնակչության հուսահատության վրա, ես վաղուց եմ ամեն ինչ հասկացել և ասել։ Հայերին հնարավորություն էր տրվել Հայաստան ստեղծել իրենց ապաստանած Ադրբեջանի տարածքում։ Այդ հնարավորությունը թաղվեց: Եվ ես վախենում եմ, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչությունում նման կադրային պոտենցիալով երկրորդ հնարավորություն չի լինի»,- նաև հավելել է Տ.Պոլոսկովան։

Մեր զրուցակցի կարծիքով, պաշտոնական Երեւանը երբեք չի դադարեցրել շփումները ԱՄՆ-ի, նրանց հատուկ ծառայությունների հետ։ Ինչպես համարում է ռուսաստանցի քաղաքագետը, Հայաստանում ապագա չի լինի, եթե մոտ ժամանակում այնտեղ չկողմնորոշվեն ընտրության հետ։

«Կամ Հայաստանը մտնում է Ադրբեջանի հետ լիարժեք երկխոսության մեջ, ստորագրում է խաղաղ պայմանագիրը և շարունակում է խաղաղ գոյատևել։ Բայց Հայաստանը կարծես թե, դա այնուամենայնիվ չի ուզում։ Երկրորդ տարբերակը՝ Հայաստանը որպես երկիր չի լինի, և քայքայման ախտանշաններն արդեն ակնհայտ են։ Նաև երրորդ տարբերակը՝ դա այն է, ինչի մասին վերջերս հայտարարել են Ադրբեջանի իշխանությունները, նկատի ունեմ տարածքների վերադարձի հայեցակարգը։ Երեւանը՝ ադրբեջանական հող է։ Եվ այստեղ ամերիկացիները նրանց ոչ մի կերպ չեն օգնի, Հայաստանը այն պատառը չէ, որի համար Ամերիկան կպայքարի»,- եզրափակել է քաղաքագետը։