Հայկական ապստամբություն՝ անիմաստ ու ծիծաղելի Իսկ հետո ի՞նչ է լինելու

Ռուսական ապստամբությունը, ըստ Պուշկինի՝ անիմաստ է և անողոք։ Իսկ հայկականը, ինչպես վկայում է պրակտիկան՝ անիմաստ է և անեկդոտային: Հատկապես նման դեպքերում է ընդունված ասել, որ գժանոցում բաց դռների օր է։ Ընդ որում խոսքը միայն այսօրվա մասին չէ: Եկեք իրադարձությունները մի քանի տարի հետ շրջենք և կհամոզվենք, որ այս արտահայտությունը Հայաստանի համար արդիական է բոլոր ժամանակներում։

Հիշեք, թե մեր հարևանների մոտ որքան ամբարտավություն ու ինքնասիրություն է եղել, երբ այնտեղ տեղի ունեցավ «խորովածային հեղափոխություն»։ Յուրաքանչյուր հարթուկից հնչում էր «համաշխարհային պատմության մեջ մինչև հիմա աննախադեպ պետական հեղաշրջման» մասին արտահայտություն։ Ուղղակի ինչ-որ կերպ անհարմար ես զգում նրանց համար, ովքեր հեռավոր 1789 թվականին կատարեցին Ֆրանսիական Մեծ հեղափոխությունը, գրավեցին Բաստիլը, հռչակեցին Առաջին ֆրանսիական հանրապետությունը: Նրանք չէ-որ այդ ժամանակ հռչակել են՝ «Ազատություն, Հավասարություն, Եղբայրություն»։ Ստացվում է, որ կարգախոսները սխալ են եղել։ Պետք էր նայել ապագային և տեսնել, թե ինչպես են Հայաստանի քաղաքներում մարդկանց ամբոխները շրջում բեյսբոլի գլխարկով և խունացած շապիկով մորուքավոր տղամարդու գլխավորությամբ, ով բարձրախոսով գոռգոռում էր՝ «Դուխո՜վ»։ Գոռգոռողի անունը Նիկոլ Փաշինյան էր։ Եվ նա արդյունքում հասավ իր նպատակին՝ զավթեց իշխանությունը ՀՀ-ում։

Իսկ ի՞նչ ենք մենք հիմա տեսնում: Հիմա հենց նախկին գոռգոռողին են անողոք հայոյում, նրան մեղադրելով բոլոր մահացու մեղքերի մեջ և անվանելով ոչ այլ կերպ, քան «դավաճան», «կապիտուլյանտ», «Թուրքիայի գործակալ»։ Մի խոսքով, դասական, ըստ Գալիչի. «...մեր հայրը պարզվեց, որ ոչ թե հայր է, այլ արու շուն»։ Ահա ձեզ և հայկական ոչ բուրժուական և ոչ մեծ, այլ «խորովածային հեղափոխության» անեկդոտային արդյունքները։ Նրա հիմնական շահառույի նկատմամբ սիրուց մինչև ատելություն ճանապարհը զարմանալիորեն կարճ ստացվեց։

Թվում է թե հայկական տրագիկոմիզմի գագաթնակետը ձեռք է բերվել, ուղղակի մագլցելու տեղ արդեն չկա։ Բայց ոչ, Հայաստանում գտել են նոր քաղաքական կրկեսային ներկայացումների համար առիթը։ Լուր է ստացվել, որ հուլիսի 24-ին մի խումբ քաղաքացիներ փակել են Երևանի Խանջյան փողոցի և Սայաթ-Նովայի պողոտայի խաչմերուկը։ Ինչ տեսակի, հարց է տրվում, բանջարեղեն է: Եվ այսպես, պարզվում է, նրանք ցանկացել են աջակցել Ադրբեջանի Ղարաբաղի տնտեսական շրջանի հայ բնակչությանը։

Հավաքվածների մոտ եղել են նաև ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով պաստառներ. «Բացեք կյանքի ճանապարհը», «Մենք ոչ ենք ասում կեղծ մարդասիրությանը», «Մենք ենք՝ «արցախը»» գրություններով։ Ցուցարարները նաև վանկարկել են. «Միասնություն»։ Այս բոլոր կարգախոս-գոռգոռողները փոքր տարիքի չեն։ Նրանցից է, հիշում եմ, անցյալ դարի 80-ականների վերջին և սկսվել Ադրբեջանի նկատմամբ Հայաստանի տարածքային հավակնությունների պատմությունը։

Իսկ ինչ վերաբերում է նրան, որ «մենք ենք՝ «արցախը», ապա ես այստեղ ընդհանրապես ոչ մի խնդիր չեմ տեսնում։ Նույն հաջողությամբ էլ Երևանում ակցիայի մասնակիցները կարող էին պաստառների վրա գրել. «Մենք ողջ մնացած դինոզավրերն ենք» կամ «Մենք մարսեցիներ ենք»։ Սակայն ցանկալի է, որպեսզի նրանք բոլորը հիշեն վերը նշված Նիկոլ Փաշինյանի հայացքների փոխակերպման մասին։ Նա, ով ժամանակին դուրս էր տվել , որ «Ղարաբաղը՝ Հայաստան է, վերջակետ», այժմ պարբերաբար կրկնում է, որ ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, ներառյալ Ղարաբաղի տնտեսական շրջանը։

Իսկ երբ տեղի կունենա Երևանում այսօրվա ցուցարարների գիտակցության վերափոխումը՝ հայտնի չէ։ Գործընթացը, անշուշտ, սրանով և կավարտվի։ Բայց ժամանակ է պետք: Իսկ առայժմ Հայաստանի ոստիկանությունը բարձրախոսների միջոցով ակտիվիստներին կոչ է անում ապաշրջափակել փողոցը, և նրանք չսկսեցին հակաճառել՝ շարժվեցին Աբովյան փողոցով, արդյունքում փակելով նաև այն։

Այս բողոքը ունի ապշեցուցիչ տրամաբանություն։ Չէ՞ որ Ադրբեջանը առաջարկել է մարդասիրական բեռները Խանքնենդի հասցնել Աղդամի միջով։ Բայց ոչ։ Խանքենդիում հրաժարվել են Ադրբեջանի առաջարկից, որն, ի դեպ, հավանել է Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը։

Ստացվում է, որ հայկական կողմի համար ավելի կարևոր է շահարկել իրենց հերթական առասպելը, և ընդամենը այսքանը։ Այս ամենը արդեն հիմա ունի անեկդոտային տեսք: Բայց, դատելով ամեն ինչից, հայերի որոշակի կատեգորիա չի պատրաստվում կանգ առնել և տրամադրված է տրագիկոմիզմի նոր բարձունքներ նվաճելուն։ Երևանում քիչ փողոցներ չկան՝ շրջափակելու բան կա։ Նմանատիպ հնարք կարելի է կազմակերպել նաև երկրի այլ քաղաքներում, իսկ հետո անցնել տների նրբանցքների, բնակարանների, զուգարանների, ննջասենյակների արգելափակմանը։ Ամուսնական պարտականությունները կատարելուց զանգվածային հրաժարումը որպես բողոք կարող է նույնպես լինել բարձրաձայն: Հայկական անձնագրեր ունեցողներին, որոնք ապօրինի բնակվում են Ադրբեջանի Ղարաբաղի տնտեսական շրջանում, դա, իհարկե չի օգնի։ Բայց մենք չէ որ արդեն հասկացել ենք, որ հայկական ապստամբությունը՝ անիմաստ է և առավել քան զվարճալի է։