Հայկական կետչուպի, կամ Զաբուխում դղրդողների առանձնահատկությունների մասին Էմին Գալալիի մտորումները

Ես ինձ բռնեցի մտքի մեջ այն մասին, որ հայ հասարակության մի մասը զարմանալիորեն հիշեցնում է կետչուպը։ Այո, այո, հատկապես նա, հարազատը: Խորհրդային Միության փլուզման և «երկաթե վարագույրի» անկման ժամանակ այս անվան տակ մեր կյանքը մտած տոմատներից, շաքարից, քացաղից և խոհարարի ճաշակով այլ բաղադրամասերից բաղկացած սուոսը։

Համեղության հատկությունները այստեղ ոչ մի կապ չունեն։ Լավ համատեղելիություն նրա հետ, ինչ կոչվում է «կարտոֆիլ ֆրի», կամ որոշ երկրներում նաև «ֆրանսիական կարտոֆիլ»: Եթե խոսենք ապրանքի առանձնահատկության մասին, ապա ասոցիատիվ համեմատության հիմնական տարրը խտության մեջ է։ Կամ, այլ կերպ ասած, այս համեմունքի հոսունությունը:

Մի րոպե համբերեք, հիմա ամեն ինչ կհասկանաք։ Հիշեք, թե ինչպես եք կետչուպ ավելացնում սննդի մեջ, լինի դա վերը նշված կարտոֆիլը, բուրգերը, կամ որևէ այլ բան: Այսպիսով, շրջում ենք շիշը, սպասում ենք, որ սոուսը հոսի դեպի պարանոցը, մի քիչ սեղմում ենք ... Առայժմ միայն կլկլանք և տարօրինակ փնթփնթոց: Շիշը սեղմում ենք ավելի ուժեղ: Հմմ, տոմատի սոուսի փոխարեն թափվում է հեղուկ կարմրավուն ջուր։ Անմիջապես կետչուպը համառում է, չցանկանալով լքել պլաստիկ անոթը: Այդ ժամանակ սկսում ենք ամբողջ ուժով սեղմել շիշը, և դրսի կողմից հարվածել հատակին։ Կախված արդյունքից, ավելի ճիշտ՝ դրա բացակայությունից, հարվածների ուժը պետք է մեծացվի՝ միաժամանակ ամբողջ ուժով թափահարելով շիշը։

Այս համեմատությունը մտքովս անցավ 2020 թվականի նոյեմբերի հայտարարության դրույթների կատարման հետ կողմնորոշվելու Հայաստանի, ինչպես տանջալից, այնպես էլ ճիգ ու ջանքով փորձերի ֆոնին։ Ինչպես սեպի վրա խրված և կատաղի հոգեվարքի մեջ գալարվող թունավոր օձը, հայ հասարակության մի մասը դեռ հավատում է, որ կկարողանա խուսափել անխուսափելիից։ Որ հայկական խորամանկությունը Ադրբեջանին կստիպի մոլորվել երեք սոճիների մեջ։ Որ Ռուսաստանի Դաշնությունը նորից կվերադառնա 90-ականների կեսերի քաղաքականությանը, երբ Կրեմլը բացահայտ պարում էր հայերի շվաքի տակ, նույնիսկ այնպիսի ծնկներ էր նետում, որ բոլորը միայն զարմանում էին։ Որ նրանք, ովքեր իրենց «Հայաստանի բարեկամներ» են անվանում, կստիպեն ամբողջ աշխարհին, և առաջին հերթին Ադրբեջանին, հավատալ, որ երկուսին գումարած երկու, նույնիսկ եթե ոչ հինգ, ապա առնվազն չորսուկես է։ Բայց ոչ մի կերպ չորս։

Զաբուխ գյուղի բնակչությունը հրաժարվում է լքել տարածքը, իսկ ընթացքում երբեմն առ երբեմն երևում է նրանց կողմից իրենց տներն այրելու թեման։ Այո վառեք որքան ուզում եք, կհամարենք, որ օգնում եք մեզ վերացնել ձեր ներկայության գարշահոտը այն հողի վրա, որը դուք զարմանալի ճշգրտությամբ անվանեցիք «Աղավնո»։ Այսպիսի ընդհանուր ժամանակավոր անուն կարելի է տալ օկուպանտների գարշահոտ շնչով պղծված բոլոր բնակավայրերին։

Բայց «Աղավնո»-ն՝ առանձնահատուկ խայտառակություն է, մեծահոգաբար կներեք արտահայտության համար։ Տվյալ դեպքում կարելի է խոսել շնագայլ մորեխների վերնախավի խառնամբոխի մասին, Չէ որ հատկապես Զաբուխում են բնակեցրել ոչ միայն Հայաստանից եկած զավթիչներին, այլև Սիրիայի և Լիբանանի հայ համայնքներից մարդկանց։ Իբր թե «մեծ վերաբնակեցման» նախաձեռնողներն ու իրականացնողները չգիտեին, որ դրանով հանդերձ ամենակոպիտ կերպով ոտնահարում են միջազգային իրավունքը։ Ինչպես կցանկանայի հարցնել նրանց, ովքեր եկել են այս հողեր, իմանալով, որ նրանք, ովքեր իրենցից առաջ այստեղ ապրել են՝ կամ բնաջնջվել են, կամ վտարվել, իսկ դուք չէի՞ք մտածում, որ ամեն ինչ վերադառնում է: «What goes around comes around»- ինչ ձայն հանես, նրա արձագանքն էլ կլսես։ Ղարաբաղ տեղափոխված սիրիա-լիբանահայերը պարտված գիշակերներ են, ովքեր եկել են մարտի դաշտում քեֆ անելու։ Ինչ ես դու այսօր վնգստում, երբ տերերը թակել են դուռը և քեզ ցույց տվեցին ելքը: Դե լավ, սրանք խլինքը բռունցքի վրա փաթաթած փսլնքոտ վտարանդիներ են, բայց ի՞նչ են մտածում նրանք, ովքեր փորձում են Հայաստանում նրանց աջակցել։ Կամ սփյուռքու՞մ։

Խանքենդիում մոլեգնում է գեներալ Վոլկովի նկատմամբ դժգոհությունը։ Հայերի պատկերացմամբ այս ռուս հրամանատարը, երևի, պետք է կենտրոնական հրապարակում հավաքի իրեն վստահված խաղաղապահ զորախումբը և սպիտակ ձիու (կամ տանկի) վրա մերկացրած սրերով շտապի դեպի ադրբեջանական բանակը։ Ով համարձակվեց «Հատուցում» գործողությամբ պատժել իր զինվորներից մեկին սպանողներին։ Եվ որպեսզի ռուս զինվորների թիկունքում հայերը թալանեն ու սպանեն, ինչպես հին բարի ժամանակներում՝ առաջին ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ։ Մի տեսակ «366 գվարդիայի մոտոհրաձգային գունդ - վերաբեռնված»: Ոչ, տղաներ, դա չի լինի: Ձեզ մոտ վերաբեռնավորման փոխարեն գերբեռնվածություն է:

Ադրբեջանը արդեն բոլորովին այն չէ։ Եվ թող մեր երկրում ապրեն նույն մարդիկ, որոնց հայերը դավաճանել են և փորձել են կոտրել ու ոչնչացնել 30 տարի առաջ, նրա առաջնորդն ու նրա հզորությունը քաղաքական, տնտեսական, դիվանագիտական, ռազմական, համաքաղաքացիներն են, նրանց ատամներով չեն ՝ Կալիֆոռնիայից մինչև Փղոսկրի Ափ իրենց բոլոր հայերի միությունների հետ միասին։ Ի դեպ, ապացուցված է, որ փղերը և նրանցից առաջ մամոնտները հին հայկական ընտանի կենդանիներ են։ Ասում են՝ մամոնտները բնաջնջվել են, քանի որ Ռափիկ Նեանդերտալյանը ու Վրեժ Մեսոզոյանը չեն հասցրել նրանց տանել տեղի անասնաբույժի մոտ։

Բայց հումորը մի կողմ թողնենք, Հայաստանի նման հավակնությունները ափսոսանքից բացի ոչինչ չեն առաջացնում։ Բայց այս ափսոսանքը միախառնված է զայրույթի հետ։ Մինչ ադրբեջանցի զինվորի սապոգի ընկղմվելու խորությունը չգիտակցած «հայության» մի մասը և հայ հասարակության հիմնարար սյուները փորձում է քմահաճություն անել, մենք ստիպված ենք դրա համար վճարել ոչ միայն կորցրած ժամանակով, բայց նաև մեր զինվորների կյանքով, որոնք զոհվում են նման «չարաճճիների» ձեռքով։

Ուրեմն այսպես, ի գիտություն չարաճճիների, եթե խոսենք «քմահաճություն» բառի ծագումնաբանության մասին, այսինքն՝ այն տարբերակի մասին, ըստ որի այն ծագում է իտալական «capro»-ից, որը նշանակում է «այծ»։ Թե ինչպես են վերաբերվում այծերին, բացառությամբ նրանց հետ, որոնք սմբակներով են և որոնք կարելի է լավ բովել՝ բոլորը գիտեն։ Թե ինչպես են պատժում չարաճճի այծերին, նույնպես բոլորին քաջ հայտնի է։ Հայաստանում մի խումբ մարդկանց նման չարաճճիությունները՝ ինչպես նրա քաղաքական և ռազմական ղեկավարությունում, այնպես էլ շարքային քաղաքացիների շրջանում, կբերի մեկ այլ չարաճճիության։ Նրան, որը երկիրը և նրա ժողովրդին, այդ թվում՝ անմիտ թշնամությունից հոգնած համեմատաբար ադեկվատ և առողջ քաղաքացիներին տանում է հայերի համար սարսափելի դժբախտություններից բացի ոչինչ չբերածը հիվանդների և արատավորների գլոբալ բորոտանոցը:

Չէ որ որոնման անհրաժեշտ արտադրանք մի շիշ կետչուպը կարելի է բացվել ամբողջությամբ, հեռացնելով կափարիչը, եւ գլխիվայր շուռ տալով։ Թեև չէի ցանկանա։ Կարող եք կեղտոտվել…