Հայկական «օլիմպիոնիկ» Էմին Գալալիի մտորումները

Ոչ, ընթերցող, խոսքս հայ մարզիկների մասին չէ։ Եվ օլիմպիոնիկը չակերտների մեջ է, քանի որ խոսքը օլիմպիական խաղերի հաղթողի մասին չէ։ Թեեւ ինչ-որ իմաստով կարելի է հաղթող անվանել նրան։ Հայկական խաղ ու պարի հաղթող։

Կա իր ժամանակին խելագարորեն հայտնի իտալական կատակերգություն «Սինյոր Ռոբինզոն»՝ Ռոբինզոն Կրուզոյի մասին պատմության թարմացված տարբերակը։ Դրվագներից մեկում գլխավոր հերոսը՝ թերզարգացած քաղաքաբնակը, ով ակամա ճգնավոր է դարձել, գալիս է ծղոտից և բամբուկից կառուցված երևակայական կինոթատրոն, որտեղ ծովի տեսարանը ներկայացված է որպես երևակայական էկրան, և դահլիճում նույն երևակայական հարևանից քաղաքավարիությամբ հարցնում է, թե ինչի մասին է ֆիլմը։ Ձևացնելով, թե ինչ-որ մեկը պատասխանել է նրան, նա ծանր հառաչում է. դարձյալ ծովի մասին։

Այդ «դարձյալը» Հայաստանի ղեկավարության մասին է։ Տխրահռչակ Նիկոլ Փաշինյանի վրա շեշտադրումով։ Մի շարք պատճառներով Հայաստանի ղեկավարության գործողությունները գտնվում են մեր երկրի լարված ուշադրության ներքո։ Բա ոնց՝ հարևաններ են, այն էլ ինչպիսի՜։ Հատկապես նրա՝ հենց այդ ղեկավարության, արդյունավետ անգործությունը, բազմապատկված հանցավոր արարքներով և առատաձեռնորեն համեմված անձնապաստան ինքնագործունեությամբ՝ 2020 թվականի սեպտեմբերին մեր տարածաշրջանը նետեցին հակամարտության հորձանուտը։

Բայց ես կցանկանայի փորձել տեղի ունեցածը դիտարկել մի փոքր այլ, սովորականից տարբերվող տեսանկյունից։ Ես չեմ փորձում ինչ-որ բան բարդացնել և հեռու եմ Նիկոլին ներկայացնել որպես տարիներ առաջ քայլեր հաշվարկող և հասարակ մահկանացուների մտքից վեր կոմբինացիաներ կառուցող մեծ գրոսմայստերի: Ես միայն կանխագուշակում եմ, որ մեծ կոմբինատորի ճկուն միտքը գործում է իրավիճակային ալգորիթմով, որտեղ անկառավարելի թվացող գործընթացները իրականում նրան օգնում են հասնել իր ուզածին: Ավելի ճիշտ՝ նրան, ինչ մնացել է «ուզածից»։ Երազելով պատմության մեջ մտնել որպես բարեփոխիչ ժողովրդավար, անկախության առաջին տարիներին թոթափելով կոռուպցիայի և տեղայնության լուծը և դրանով հանդերձ բազմապատկելով իր նախորդների զավթողական հաջողությունները՝ Նիկոլը 2020 թվականի վերջին հայտնվեց կոտրված տաշտակի առաջ։ Եկեք նրան պատշաճ մատուցենք՝ նա սոսնձեց տաշտը, կարկատեց ու լցրեց նոր խմելիքով, դեպի որը դասավորված շարքերով ձգվեցին Հայաստանի քաղաքացիները։ Ձգվեցին ոչ թե «վարչապետի» մորուքի հանդեպ անբացատրելի սիրուց։ Եվ ոչ 80-ականների վերջի ՝ 90-ականների սկզբի սարսափելի սխալների ըմբռնման պատճառով: Ինչքան էլ պղտոր ու անհասկանալի թվա խմելիքը, հատկապես դրա մեջ հայերը տեսան այն, ինչին վաղուց էին ձգտում (մասամբ թաքցրած, մասամբ գիտակցաբար): Հնարավորություն, որ գոնե սկսես ապահովել ապագան քեզ, քո երեխաների և քո երկրի համար: Հատկապես այս ամենից էր Հայաստանի բոլոր հայերին, բացի պղտոր ջրում հաջողությամբ ձկնիկ, ձուկ և մի մեծ ձուկ բռնող օկուպացիայի պաշտոնյաների և արյան վրա բիզնեսմենների փոքր խմբին զրկել ղարաբաղյան արկածախնդրությունից։ Դրա ապացույցը ռազմաճակատում պարտված առաջնորդի քաղաքական հաղթանակն է։ Մարդկության պատմության մեջ նման դեպքեր քիչ են՝ նույնիսկ ամենահամարձակ միապետ-զորավարները պարտությունից հետո չեն կարողանում խուսափել ամբոխի զայրույթից։

Նորից ստանալով ժողովրդի վստահության մանդատը՝ Նիկոլը հայտնվեց աննախանձելի վիճակում։ Դեպի խաղաղություն ճանապարհին խոչընդոտներ սրբող Ադրբեջանի հզոր ճնշումը, և հայության մոտ՝ մեր երկիրը կանգնեցնելու առկա մեխանիզմներից որևէ մեկի անկարողությունը մի կողմից, Ադրբեջան-Թուրքիա ամրապնդվող գործընկերության ֆոնին Ռուսաստանի հետ բարդ հարաբերությունները մյուս կողմից, արևմտյան երկրների մոտեցման հարաբերական չեզոքությունն ու հավասարակշռվածությունը (ոչ թե ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերը հարգելու և արդարության հանկարծակի արթնացած ծարավի, այլ Ադրբեջանի խելամիտ արտաքին քաղաքականության և տնտեսական քաղաքականության պատճառով), Փարիզի քրքիջների ապարդյունությունը, խառնակիչ մարդկանց աճող շրջանակը, օկուպացված տարածքներում հայերի բարբարոսության մասշտաբները հասկացող մարդկանց օրեցոր աճող շրջանակը, Ուկրաինայի պատերազմի լաբիրինթոսում մոլորված թափառող հայկական դիվանագիտությունը՝ փորձելով համատեղել անհամատեղելին։

Այս «բեռներից» յուրաքանչյուրը ծանր է, իսկ միասին վերցրած նրանք վերածվում են՝ դրանք գոնե մի քիչ բարձրացնել ցանկացողի համար երաշխավորված ճողվածքով, կամ նույնիսկ ավելի վատ բանով պարգևատրող բացարձակապես անտանելի բեռի։

Ահա այստեղ և մենք գալիս ենք իմ վարկածի էությանը: Նիկոլը ոչ թե պարզապես տեղավորվում է հայկական նոր իրողություններում տեղի ունեցող իրադարձությունների մեջ։ Նա փորձում է դրանցով այնպես ղեկավարել, որպեսզի և՛ սահմանին միջադեպերը, և՛ զայրույթից ցայտող ռևանշիստները, և՛շատ հեռու հայկական տառապանքներին հակվածության մեջ երբեմն փայլատակող արևմտյան գործիչները (նրանք գնալով քչանում են, բայց այնուամենայնիվ) և այլ «դերակատարները» իրենց բազմակողմանի գործողություններով Հայաստանին վերջնական արդյունքում դրդեն դուրս գալ ատելության լաբիրինթից, որտեղ նրան ներքաշել են այսպես կոչված «հայրենասերները»։

Խորը մտածեք՝ Հայաստանի վարչապետը կարո՞ղ էր հինգ տարի առաջ բացեիբաց կասկածի տակ առնել երկրի օրհներգում հայ ժողովրդի զոհաբերության մասին տողի առկայության իմաստությունը: Կամ քննադատել զինանշանը՝ նրա վրա երեք տարի առաջ օտար պետության տարածքը առկա լինելու համար։ Ես կասկածում եմ։ Գրողը տանի, եթե բոլորովին անկեղծ լինենք: Նիկոլը դա արեց։ Ո՞վ կարող էր 2020 թվականի սեպտեմբերի սկզբին հայերին ասել, որ Ղարաբաղը Ադրբեջանի մասն է, և չառաջացնել խելագարված ամբոխի կատաղի զայրույթը։ Այստեղ առանց լինչի դատաստանի չէր անցնի։ Փաշինյանական «քաշիհրի»-ն թափահարեց և թուլացրեց Ռուսաստանի ճիրանները, և, կարծես թե առաջին գիշերվա իրավունքի տարրերով անփոխարինելի թվացող վասալային ծառայությունը արդեն այնքան էլ անխուսափելի չի թվում։

Նիկոլի առոգանությամբ է հնչում նաև նրա թիմը։ Ոչ, ժամանակ առ ժամանակ նրանք բուռն կերպով արտահայտվում են հայկական ավանդական զառանցական գաղափարներով ու հայտարարություններով՝ ամեն ինչում մեղադրելով Ադրբեջանին գումարած ցանկացածին, բայց միայն ոչ իրենց։ Բայց հիշելով այն մասին, թե ինչով են նման հայտարարությունները կորցնում իրենց թնդությունը՝ գնալով ավելի հաճախ է թվում, որ հայկական թույնը թափվում է բնական ֆոն ստեղծելու նպատակով։

Եթե իմ ենթադրությունները ճիշտ են, ապա Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ակադեմիայի 2020 թվականի նոյեմբերի հրատարակության դասերը յուրացրած Փաշինյանը խաղում է հետաքրքիր խաղ, որի արդյունքները կարող են զարմանալիորեն շահավետ լինել և Հայաստանի (դրա համարժեք-ոչ զոհաբերական մասի համար, որը հասկացել է սահմանների բռնի վերափոխման ճիգերի անհեռանկարությունը և ցանկանում է պարզապես ապրել մարդկային կյանքով), և Ադրբեջանի, և ընդհանրապես տարածաշրջանի համար։

Բայց այդ խաղը որքան հետաքրքիր է, այնքան էլ վտանգավոր։ Բոլորին քաջ հայտնի է Նիկոլի գրեթե անվանակցի ճակատագիրը, ով շատ վատ ավարտ ունեցավ։ Մինչդեռ նրա տխուր վախճանին օգնեցին նրա նախկին հավատարիմ հպատակները, ովքեր այն աշխարհ ուղարկեցին իրենց առաջնորդին և նրա ընտանիքին: Այստեղ կարևորը խելամտորեն մանևրելն է։ Թե չէ Օլիմպոսից շատ երկար ու ցավալի է ընկնելը։

Համարձակ, օլիմպիոնիկ: Ի դեպ, օլիմպիադան իսկապե՞ս հույներն են հորինել։ Թե չէ ես սկսեցի կասկածել, որ այստեղ էլ առանց հայերի չի անցել...