«Ղարաբաղը ձեր արդար գործն է», կամ Էրդողանի դիմանկարի ուրվագծեր Բարեկամ, ով երբեք հուսախաբ չի անի

Մեր քաղաքակրթության հիմքում դրված է համոզմունք, որ, եթե մի մարդուն պետք է օգնություն, մնացածները երբեք չեն հաշվարկի, թե այդ օգնությունը որքան կնստի... Թուլությու՞ն։ Ոչ, սա գալակտիկաների ծայրածիրներում մեզ պահպանող միակ ուժն է։ Ռ. Հայնլային «Աստղային դեսանտ»։

Այս աշխարհում, ավաղ, արդարության հոտ չի գալիս, անիմաստ է այն փնտրել։ Դրանում ընդհանրապես բացակայում են շատ բաներ, այդ թվում նաև միջազգային իրավունքը: Ցանկացած պետություն (այնուամենայնիվ, ինչպես և ցանկացած անհատ) անում է միայն այն, ինչ ի վիճակի է իրեն թույլ տալ։ Բնական է, հաշվի առնելով հետևանքները։ «Ես կարողացա - ես արեցի: Հետո կբացատրեմ, եթե հարկ համարեմ»:

90-ականների սկզբին, Առաջին ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ, հանգուցյալ Էլչիբեյը Թուրքիային դիմեց չորս ռազմական ուղղաթիռների խնդրանքով և մերժվեց։ Թուրքիան ուղղակի ի վիճակի չէր օգնելու, չուներ ուղղաթիռներ, որոնք կարող էր առանց ի վնաս սեփական անվտանգությանը փոխանցել Ադրբեջանին։ Եվս մեկ անգամ վանկերով. չը-կա-ին ուղ-ղա-թիռ-ներ: Այսպիսով, Էրդողանին հեշտ ժառանգությունը չհասավ: Թուրքիային ծվատել էին հակասությունները՝ քրդական անջատողականությունը, որը սնուցվում էր ԵՄ-ից, Ռուսաստանից և ԱՄՆ-ից բարի կամեցողներից, անընդհատ տնտեսական ճգնաժամեր, էլիտաներ, որոնք բոլորն էին, բացի թուրքականից, ռազմական արդյունաբերության փաստացի բացակայությունը: Անկարան խոնարհաբար կանգնած էր ԵՄ սպասասրահում և լսում էր ամբարտավան եվրոպացիների խրատները, որոնք մեկը մյուսի հետևից ավելի կոշտ պայմաններ էին առաջադրում Եվրամիությանն անդամակցելու համար։ Նրանք՝ եվրոպացիները, ունեին բուն Թուրքիայում մեծ թվով բավականին ազդեցիկ դաշնակիցներ, որոնք հետապնդում էին բացառապես անձնական, այլ ոչ թե ազգային շահեր։

Կանգնելով իշխանության ղեկին Էրդողանը գիտակցեց, որ պետությանը պետք է մաքրել, և դրա համար պետք է հանել իր սպիտակ ձեռնոցները։ Դժվար է լինելու, չափազանց դժվար է լինելու, բայց երկրի ղեկավարը գիտեր, թե ինչ է անում։ Գիտեր առաջին իսկ օրվանից։ «Զարմացնել՝ նշանակում է հաղթել»։ Եվ նա զարմացնում է արևմտյան գործընկերներին, որոնք սովոր էին, Թուրքիան դիտարկում էին Բրյուսելից և Վաշինգտոնից հնազանդորեն հրահանգներ կատարող գրեթե որպես անձնական տիրույթ, եթե իսկ ոչ շրջադարձով Ռուսաստանի կողմը, ապա գոնե Արևմուտքին ուղղված «աշխարհը շատ ավելի մեծ է Արևմուտքից» ուղերձի ոգով: Էրդողանը իր ստորագրությամբ հաստատում է Ռուսաստանի հետ «Երկնագույն հոսք» գազատարի կառուցման և, թերևս ավելի կարևոր է, ԱԷԿ-ի կառուցման մասին համաձայնագիրը։ Թուրքիան դառնում է էներգետիկ հանգույց.

Պետության անվերապահ հաջողությունները (ներառյալ Մարմարա ծովը Սև ծովի հետ կապող այլընտրանքային ջրանցքի կառուցման պլանները, որի վրա չի տարածվի Մոնտրոյի կոնվենցիան), կակտիվացնեն «հինգերորդ շարասյունը»։

«Մուրճ» գործողությունը տապալված է, դավադիրները չեզոքացված են։ Նախագահը հաղթում է ներքին թշնամիներին ՝ ուշադրություն չդարձնելով բողոքող աղաղակներին Եվրոպայից և ԱՄՆ-ից։ Կանխեց ռազմական հեղաշրջման փորձը, որը աշխարհի ամենահին ժողովրդավարականները այդպես էլ չդատապարտեցին: Հասկանալի պատճառներով... Նրանք իրենք են կանգնած եղել նրանց թիկունքում։ Բայց Էրդողանը մնաց կանգուն։ Այո, ֆինանսական ճգնաժամը բոլորին է ժպտում, բայց դրա հետ մեկտեղ, պետք է ամեն ինչի համար վճարել, կան բաներ, որոնք դուրս են շեյլոքների հասկացողությունից (եթե ինչ-որ մեկը մոռացել է, Թուրքիան պատերազմ է մղում մի քանի ճակատներով, Լիբիայից մինչև Սիրիա)։ Եվ ամենակարևորը՝ Էրդողանը թուրքերին վերադարձրեց հպարտությունը և այն փաստի գիտակցությունը, որ իրենք ինքնաբավ ժողովուրդ են, ոչ մեկին տուրք չեն վճարի և բոլորի հետ խոսելու են միայն, որպես հավասարը հավասարի հետ, չունենալով այլ տոնայնության հանդուրժելու մտադրության։

Բավական է խոսվել Թուրքիայի ներկայիս ռազմական արդյունաբերության մասին, ուստի կլինեմ հակիրճ. այժմ այն կա, և այն հզոր է, շատ երկրներ արդեն ցանկություն են հայտնել գնել թուրքական անօդաչու թռչող սարքեր: Եվ ոչ միայն։ Ապագան արդեն այստեղ է։ Ազգի ու Էրդողանի ջանքերով Անկարայի մոտ կա թշնամիներին պատասխան տալու և դա ինչով անելու բան։

Թերագնահատել այն աջակցությունը, որը Էրդողանը ցուցաբերել և շարունակում է ցուցաբերել Ադրբեջանին՝ պարզապես անխղճություն է։ Պատերազմի ժամանակ ճնշում էին և՛ մեզ, և՛ նրա վրա։ Մեր բանակը ուղղակի արել է իր գործը, իսկ Իլհամ Ալիևն ու Թայիբ Էրդողանը՝ արել են իրենցը։ Դա երկու պետությունների ղեկավարների հիանալի տանդեմ էր. թուրք առաջնորդի կոշտ հռետորաբանությունը և մեր նախագահի սուսերամարտի հարձակումները (ինչի՞ն է պետք Բավարիան)։ Նմաններին հակազդել դժավար է, նեղսրտած մնում է միայն ԵՄ խորհրդարաններում բղավել պատժամիջոցների մասին։ Էրդողանը հիմա էլ ամբողջ աշխարհին ոչ երկիմաստ հասկացնել է տալիս. Թուրքիան Ադրբեջանի կողքին է, և դրա հետ պետք է և հաշվի կնստեն։ Սա և՛ տնտեսական, և՛ռազմական համագործակցություն է, և՛ կրթության զարգացում, և՛ միջազգային ասպարեզում միասնական ճակատով անվերապահ հանդես գալը։ Մենք բոլորովին էլ պարզամիտ չենք, մենք շիտակ ենք, եթե տեղին ենք համարում, միանգամից ճանաչում ենք կեղծավորներին և առիթը բաց չենք թողնում խոթել նրանց քթի մեջ, ինչպես արեց մեր նախագահը. «Ժամանակին, երբ մենք ազատագրում էինք մեր հողերը օկուպացիայից և օգտագործում էինք «Բայրաքթար» հայտնի անօդաչու թռչող սարքերը՝ օտարերկրյա փորձագետներն ու մամուլը դրանք ներկայացնում էին, որպես մահվան զենք։ Իսկ հիմա, ռուս-ուկրաինական պատերազմի ընթացքում դրանք անվանում են հրեշտակներ»։

Էրդողանը պոպուլի՞ստ է։ Ամբողջական լինելու համար ցանկացած իրեն հարգող քաղաքական գործիչ պետք է տիրապետի որոշակի պոպուլիզմի, կարողանա մարդկանց ասել այն, ինչ ուզում են լսել իրենից։ Դա իր գործն է, և դա ծանր աշխատանք է, մեկ մարդու վրա բարդած ընդհանուր բեռ: Էրդողանի հեղինակությունը մահմեդական և թուրքական աշխարհում անհավանական բարձր է, բայց դա նրան չի դարձնում նեղմիտ շովինիստ կամ կրոնական մոլեռանդ: Նա հաճախ է ստիպված լինում քայլել դանակի եզրով, բայց նա դա անում է հմտորեն, իսկ եթե ինչ-որ բան ասում է, այնպես է լինում, որ հարվածում է անմիջապես «խնձորին»։ Հիանալի հռետոր, ով չի կորցնում իր ինքնատիրապետումը մեծ զանգվածների առաջ, համարձակորեն մեղադրելով երկակի չափանիշների մեջ և չի թաքցնում, որ հակառակորդների հետ խաղալու է միայն իր կանոններով։ Այդ ամենի հետ մեկտեղ նա պրագմատիկ է և ճկուն, արտահայտում է այն, ինչ մտածում է միայն այն ժամանակ, երբ դա նպատակահարմար է։ Ընդհանրապես, այս քաղաքական առաջնորդից կարելի է շատ բան սովորել։ Առնվազն հետևողականությունը դաշնակցին աջակցելու հարցում։ Ի աջակցություն Ադրբեջանի։ Եվ սա, ինչպես ասացի նախորդ հոդվածում, երկկողմանի երթևեկության ճանապարհ է. Ադրբեջանը միշտ, ցանկացած իրավիճակում և ցանկացած դեպքում՝ Թուրքիայի կողմն է։ Մենք, եթե պետք լինի, նույնպես խորթ չենք քաղաքական գրագիտությանը, օրինակ՝ Իսրայելի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների ջերմացումը մեր պետության ղեկավարի զգալի արժանիքն է։ Բարեկամներին, եթե նրանց միջև ինչ-որ թյուրիմացություն է ծագել՝ պետք է հաշտեցնել, և սա համամարդկային բարոյականության խնդիր է: Իսկ Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հարաբերությունները իրենց ողջ դարավոր պատմության ընթացքում երբեք այսքան բարձր մակարդակի չեն բարձրացել։ Եվ սա միանշանակորեն պետությունների ղեկավարների արժանիքն է։

Այսօրվա դրությամբ Էրդողանը՝ մահմեդական և թուրքական աշխարհի առաջնորդն է։ Դա որևէ մեկին դուր է գալիս, թե ոչ, բայց դա փաստ է: Էրդողանը մեր բարեկամն է։ Բայց չէ որ միշտ լավ է, երբ ունես բարեկամ, ով քեզ երբեք հուսախաբ չի անի, և ում միշտ կարող ես քեզ հետ տանել սարեր: Ասենք, Ղարաբաղի սարեր....