Ո՞վ է կրակում խաղաղության վրա Անջատողականները՝ հովանավորների թունավոր բաղեղի տակ

Հենց որ Ադրբեջանի և Հայաստանի բարձրագույն դիվանագիտական ղեկավարության թիմերը սկսեցին բանակցությունների երկրորդ փուլը Վաշինգտոնում, Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ քանակակազմի (ՌԽՔ) ժամանակավոր պատասխանատվության գոտում դեռևս անօրինական կերպով գտնվող հայ զինվորականները սկսեցին գնդակոծել՝ ադրբեջանական բանակի Աղդամի շրջանի ուղղությամբ տեղակայված դիրքերը։ Վիրավորվել է Ադրբեջանցի զինծառայող։ Պատասխան գործողություններով ոչնչացվել է հինգ հայ զինծառայող։

Եվս մեկ անգամ կրկնում ենք։ Մեր դիրքերի գնդակոծումը իրականացվում է ՌԽՔ-ի ժամանակավոր պատասխանատվության գոտուց, այլ ոչ թե Հայաստանի հետ պայմանական սահմանի կողմից։ Սա հանդիսանում է արդյո՞ք այն բանի վկայությունը, որ պաշտոնական Երեւանը ոչ մի կապ չունի էսկալացիայի հետ։ Հազիվ թե։ Ավելի շուտ, Փաշինյանի թիմը ցուցադրում է մի պարզունակ մանևր՝ իբր մենք դրա հետ կապ չունենք և ղարաբաղցի հայերի համար պատասխանատու չենք։ Այն էլ ինչպես եք պատասխանատու: Երեւանի կողմից անջատողական ռեժիմի ֆինանսավորումը նրան դարձնում է Ադրբեջանի դեմ հանցավոր գործողությունների հանցակից և նույնիսկ նախաձեռնող։ Բացի այդ, վաշինգտոնյան հանդիպման նախօրեին պայմանական սահմանին սադրանքները շարունակվել են մի քանի շաբաթվա ընթացքում։ Եթե Երևանը կառուցողական տրամադրված լիներ, ապա դրանք ի սկզբանե չէր ստեղծի։ Այդ գնդակոծումների նպատակը, ըստ երեւույթին, եղել է Վաշինգտոնի փուլի խափանումը։ Դա հայկական կողմի մոտ չի ստացվել՝ «Լաչին» սահմանային անցակետի գնդակոծմանը Բաքուն պատասխանեց անցումի փակումով, ինչը հերթական անգամ շտկեց իրականությունը՝ ստիպելով Երևանին հաշտվել այս իրողության հետ և պայմանավորվել արդեն դրան համապատասխան։ Հայ դիվանագետները ստիպված եղան մեկնել՝ օվկիանոսի մյուս կողմում ադրբեջանցի գործընկերների հետ հանդիպման։ Այս օրերին պայմանական սահմանին սադրանքներ կազմակերպելը նշանակում է բացահայտ հայտարարել բանակցությունները տորպեդահարելու մտադրության մասին։ Նման պարսավելի դիտավորություների մեջ Փաշինյանը և նրա թիմը, բնականաբար, չեն ուզում բացահայտվել։ Ու թեև կարելի է թույլ տալ այն աննշան հավանականությունը, որ Երևանը այլևս լիովին չի վերահսկում Ղարաբաղում իր զինյալների հետ իրավիճակը՝ տարբերակներից ցանկացածի դեպքում պարզ է մեկ բան, և թերևս ամենակարևորը՝ ներկայիս էսկալացիայի հիմնական նախաձեռնող է հանդիսանում Մոսկվան։ Չէ որ այսպես կոչված խաղաղապահ զորախմբի ջերմ թևի տակ են ազատորեն ծավալվել հայկական ռազմական և ավազակային կազմավորումները, հենց նրանց պաշտպանության ներքո են վարժանքներ անցկացնում և խրամատավորվում։ Եվ հենց Մոսկվան է, որ ոչ մի կերպ չի նպաստել 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի Եռակողմ հայտարարության՝ Ղարաբաղի տարածքից հայկական բոլոր զինվորականներին դուրս բերելու մասին հիմնարար դրույթի իրականացմանը, որի տակ դրված է նաև նրա ստորագրությունը։ Այնպես որ դժվար է կասկածել, որ նախաթոռ քաղաքը աջակցում է լարվածության օջախին և այժմ, ըստ երևույթին, ամուր մտադրվել է խոչընդոտել Վաշինգտոնի բանակցություններին:

Մինչդեռ այս բանակցությունների կարևորությունը չի կարելի գերագնահատել։ Հիշեցնենք, որ այս տարվա մայիսի սկզբին Վաշինգտոնում կայացած բանակցությունների առաջին քառօրյայից հետո, կողմերը զգալի առաջընթաց գրանցեցին խաղաղ կարգավորման սկզբունքների շուրջ համաձայնեցնելու հարցում, ինչի հանգեցրեց՝ այդ նույն ամսվա կեսին Բրյուսելում արդեն պետությունների ղեկավարների հետագա հանդիպմանը։ Եվ այդ բրյուսելյան հանդիպումից հետո էր Նիկոլ Փաշինյանը հրապարակավ հնչեցրել՝ «Ղարաբաղը՝դա Ադրբեջանն է» բանաձեւը։

Այս փորձը ցույց է տալիս, որ Սպիտակ տունը արտաքին գործերի նախարարներին հրավիրում է միայն այն դեպքում, երբ վստահ է, որ կողմերը պատրաստ են առաջ շարժվել։ Իսկ նշանակում է, որ ներկայիս փուլում չի բացառվում մնացած հարցերի համաձայնեցումը։ Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմում ճանաչելուց հետո հայկական կողմը շարունակել է, որպես համապարփակ խաղաղության կնքման համար միակ նախապայման պնդել միջազգային կառույցների մասնակցությունը Բաքու-Խանքենդի երկխոսությանը, կարելի է ենթադրել, որ հենց այս հարցում է և ակնկալվել ներկայիս ամերիկյան ուղու վրա առաջընթացը։ Չի բացառվում, որ արտաքին գործերի նախարարների հանդիպման արդյունքներով՝ պետությունների ղեկավարներն արդեն որոշակի մեկնաբանություն ֆիքսեն Բրյուսելի հաջորդ հանդիպմանը, որը կանցկացվի հուլիսի 21-ին, իսկ ավելի շուտ դրանից հետո Երևանը հրաժարվի իր անհեթեթ նախապայմանից, կոնկրետ քայլեր կձեռնարկի անջատողական վարչակարգի սնուցումը սահմանափակելու համար, դուրս կբերի իր զորքերի մնացորդները և կդադարեցնի համաշխարհային հանրության ապատեղեկատվության իր քաղաքականությունը։

Իրադարձությունների նման զարգացումը, ակնհայտորեն, ձեռնատու չէ Կրեմլին, որը, կարծես թե, ադրբեջանական Ղարաբաղը համարում է ի լրացուցիչ Հայաստանի՝ իր հայրենակալվածք Հարավային Կովկասում և փորձում է լինել բանակցային գործընթացի միակ մոդերատորը։ Ինչպիսին է այդ միջնորդության գինը, մենք գիտենք, քանի որ Ռուսաստանի պաշտոնյաները բազմիցս բարձրաձայնել են այն՝ խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հետաձգում՝ «Ղարաբաղի ապագա կարգավիճակի» որոշման անհրաժեշտության մասին հղումով։ Արժե արդյոք ասել, որ ոչ մի կարգավիճակ չի լինելու, որ Ադրբեջանի զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարը այն ուղարկել է գերեզման, ինչի մասին նա հայտարարել է դեռ Հայրենական պատերազմի ժամանակ։ Իսկ ադրբեջանական պետության ղեկավարը երբեք խոսքերը քամուն չի տալիս, ինչում բոլորը հասցրել են համոզվել։

Հայկական կողմից՝ խաղաղության գործընթացի խաթարելուն ուղղված ոչ մի քայլ, ոչ մի սադրանք ոչ միայն չի հասել իր նպատակին, այլ ընդհակառակը, միայն նպաստել է Բաքվին իր դիրքերի միակողմանի ամրապնդմանը։ Թվում է, թե այս ամենը հստակ ցուցադրվել է, բայց Մոսկվան և Երևանի մյուս հովանավորները փորձում են հետաձգել Ադրբեջանի հետ Ղարաբաղի հայ բնակչության վերաինտեգրման լոկոմոտիվը, ինչը զարմանք և տարակուսանք է առաջացնում։ Չէ որ պետք է չափազանց պարզ լինի, որ նման անհեռատես մոտեցումը վտանգում է լուրջ հարվածի տակ դնել Ռուսաստանի և Ադրբեջանի հարաբերությունները, որոնք ամրապնդվել են 2022 թվականի փետրվարի 22-ի Դաշնակից համագործակցության մասին հռչակագրում։

Նոր էսկալացիայի մեջ Մոսկվայի ներգրավվածության լրացուցիչ հաստատում է դարձել՝ Կրեմլի կողմից վերահսկվող «Ռիբար» տելեգրամ ալիքում իրադարձություններին հաջորդած հրապարակումը։ Ամբողջապես կողմնակալ հրապարակումը լուրը այնպես է ներկայացրել, կարծես Բաքուն է սկսել գնդակոծումները՝ չնշելով մեր զինվորի վիրավորվելու մասին և տեղեկությունը ավելացնելով հանցագործներին կոմպլիմենտար՝ «արցախի հանրապետություն» և այլ հասկացությունների մի ամբողջ հավաքածույով:

Մեր պետությունը սեփական ճակատագրի տերը ճանաչել չցանկանալը Մոսկվային դրդել է՝ կովկասյան ուղու վրա ՆԱՏՕ-ի դաշինքի իր հակառակորդ՝ Փարիզի կողմից իրավիճակային աջակցությունը։ Չէ որ հենց այդ մայրաքաղաքն է չունենալով տեղերում սադրանքներ կազմակերպելու հնարավորություն, մի տեսակ քաղաքական աջակցություն է ցուցաբերում հայկական ագրեսիվ նախագծին, թշնամական նախաձեռնություններ նախաձեռնելով եվրոպական տարբեր մարմիններում, ԶԼՄ-եներում կազմակերպելով հակաադրբեջանական ստոր հիստերիա։ Ահա և վերջերս, Արլինգտոնում բանակցությունների նախօրեին, Եվրախորհրդարանի անվտանգության և պաշտպանության ենթահանձնաժողովի նախագահ, Ֆրանսիայի քաղաքացի Նատալի Լուազոն այցով լինելով Հայաստանում՝ այցելել է Լաչինի սահմանային անցակետի սահմանային հատված և սադրիչ հայտարարություններ է արել Ադրբեջանի հասցեին։ Ծիծաղելի դեմարշ։ Դե ինչ արած, մենք միայն ուրախ ենք, որ Լուազոն և մյուս չվեկ թռչունները արդեն ի վիճակի չեն առաջվա պես թափանցել Ղարաբաղ և կարող են միայն հեռվից հիանալ։

Դե իսկ առայժմ մեկ վիրավոր ադրբեջանցի զինծառայողի դիմաց ադրբեջանական բանակը ոչնչացրել է հակառակորդի հինգ զինվոր։ Մինչդեռ, այս գիշեր Ադրբեջանի Ղարաբաղի տարածաշրջանում ոչնչացված հինգ ահաբեկիչներից երկուսը Հայաստանի զինված ուժերի զինծառայողներ են, ինչը բացահայտում է պաշտոնական Երեւանի կողմից Ադրբեջանի տարածքում սեփական զորքերի բացակայության մասին կեղծիքը։ Եվ սա միայն սկիզբն է։ Դրա նախազգուշացում և խոստում է, որ Ադրբեջանի դեմ ագրեսիվ գործողությունների շարունակվելու դեպքում դեպի Եռաբլուրի գերեզմանատուն կձգվի հայ մայրերի նոր շարանը։ Այժմ իրավիճակն այնպիսին է, որ էսկալացիայի սրմանն ուղղված յուրաքանչյուր քայլ միայն ավելացնում է հայ զինվորականների շրջանում զոհերի թիվը և նպաստում հասարակ հայերի շրջանում հովանավորների նկատմամբ անվստահության և նույնիսկ ատելության կուտակմանը։ Ադրբեջանը հստակ հասկացրել է, որ «միացում»-ը՝ Հայաստանի թշնամին է։ Աջակցել հայկական մամռապատված էքսպանսիոնիստական նախագծին՝ նշանակում է զինվորագրվել հայ ժողովրդի թշնամիների շարքը։ Հայկական ռեւանշիզմի հովանավորները միայն կհասնեն նրան, որ Հայաստանում քաղաքացիական ապստամբություն բռնկվի ոչ թե որպես բողոք ի նշան այսպես կոչված Ղարաբաղի հանձնմանը, այլ ընդհակառակը, ընդդեմ ագրեսիվ քաղաքականության շարունակությանը, ընդդեմ «միացումի» վերակենդանացման ցանկացած փորձի, ընդդեմ օտար հրահրողների, ընդդեմ պատերազմի և հանուն խաղաղության:

Բոլորը, ովքեր փայփայում են՝ Ադրբեջանի տարածքում կեղծ հայկական կազմավորման մխացող ածուխի տեսքով անցյալ դարաշրջանի մնացուկը՝ կառչում են անցյալից։ Ադրբեջանը նպատակաուղղված է ապագային։ Եթե ցանկանում եք մտնել ապագա, մի անհանգստացրեք Ադրբեջանին։