Ոչ թե էսկալացիա, այլ պատմական արդարության վերականգնում Որպեսզի հաղթանակը տոնել՜

«Ադրբեջանի կողմից նոր էսկալացիայի ռիսկը շարունակում է մնալ բարձր»,- համարում է Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավար Արարատ Միրզոյանը, ինչը նա առիթը բաց չի թողել բերանից թռցնել՝ 2023-2026 թվականներին Հայաստանի համար Եվրոպայի խորհրդի ծրագրի մեկնարկի արարողության ժամանակ։

Ընդհանրապես ասած, դժվար է չհամաձայնվել ընկեր Աղրըդաղի հետ։ Բայց ես այնուամենայնիվ կանեի մի փոքրիկ, բայց էական վերապահում. սա կոչվում է ոչ թե «էսկալացիա», սա կոչվում է «հաղթողի օրինական պահանջները կատարելու պարտադրում»։ Բացատրեմ, պարտադրումը կարող է լինել բանավոր (բացառապես համոզելու ուժով, բազմապատկված պատմական փորձով, որի համապատասխան «պարտվողն անում է այն, ինչ իրեն ասում են»), կամ կարող է լինել ոչ բանավոր (որի համապատասխան «պարտվողը միևնույն է անում է այն, ինչ իրեն ասում են, բայց էսկալացիայի հերթական փուլից հետո նա ստիպված է մի փոքր ավելին անել»): Այնպես որ, ես Հայաստանի փոխարեն լսեի Ադրբեջանի խոսքերը՝ «քանի դեռ չի սկսվել»։ Որովհետև «շուտով կարող է արդեն ուշ լինել»: «Ուշ» «բոլորովին» բառից։

Մինչդեռ Միրզոյանն իր բարբաջանքին ավելացրել է նաև, որ «2021 թվականի մայիսին և նոյեմբերին, ինչպես նաև 2022 թվականի սեպտեմբերին Ադրբեջանի կողմից ձեռնարկված ագրեսիվ գործողությունների արդյունքում Հայաստանի ինքնիշխան տարածքները հայտնվել են օկուպացիայի տակ»։ Ինչով ևս մեկ անգամ փորձում է մոլորեցնել միջազգային հանրությանը և հարգված մարդկանց։ Խարդախում է ու փորձում խաբել, բայց ... կրկին անհաջող։ Որևէ «օկուպացիայի» մասին խոսք անգամ չի կարող լինել, քանի որ, եթե չկա փոխադարձ ճանաչված սահմաններ, ապա դա օկուպացիա չէ, դա սովորական զորավարժություն է։ Դե նաև դրա, այսինքն սահմանների շտկում: Իսկ սահմանի շտկումը, ինչպես ասել է ընկեր Լենինը՝ արտակարգ կարևոր գործ է և իրենից ներկայացնում է առաջնահերթային անհրաժեշտություն։ Սահմանների փոխադարձ ճանաչման գործընթացը՝ խաղաղության պայմանագրի արդյունքն է, որը անպայման կստորագրվի, նրանից հետո երբ Խանքենդիում հայտնվի ադրբեջանական վարչակազմը։ Բացի այդ, Հայաստանը ունի ևս մեկ պարտք. ութ ադրբեջանական գյուղ, որոնք պետք է վերադարձվեն, գումարած փոխհատուցում ավերված և արտահանված նյութական արժեքների դիմաց։

Բնական է, մենք չենք պատրաստվում մոռանալ բազմամյա օկուպացիայի ընթացքում բնական ռեսուրսների թալանի մասին։ Ստիպված կլինեք ամեն ինչ վերադարձնել, և հարկավոր է դա անել կամովի։ Թե չէ ինքներդ եք հասկանում, փոքր չեք. լավագույն դեպքում ստիպված կլինեք մոռանալ մեկուսացումից դուրս գալու մասին, և սա միայն այն է, ինչ կոչվում է «փափուկ ուժ»: Դե, անհրաժեշտության դեպքում, մենք կարող ենք  էլ ավելի կոշտ լինել, «դուք ինչ է չգիտեք ի՞նչ է ոսկին»։ Ես անձամբ խորհուրդ չէի  տա հույսը դնել ութ ֆրանսիացի ժանդարմների և մեկ տասնյակ գերմանացի ոստիկանների վրա։

Հայաստանի համար 2023-2026 թվականների ԵԽ ծրագրի մեկնարկի արարողությունը, իհարկե, կարևոր է, լավ է և անհրաժեշտ գործ է։ Հարևանների համար՝ հերթական անգամ «Ադրբեջանի կողմից միջազգային իրավունքի խախտման» առնչությամբ նվնվոց սարքելու հնարավորություն է։ Կազմակերպեք, իհարկե, եթե էներգիա ծախսելու այլ տեղ չկա։ «Շրջապատի մարդիկ շարունակում էին ըմբռնումով գլխով անել, բայց չէին շտապում ֆինանսական օգնություն ցուցաբերել»։ Նախ՝ ձեզ այնքան էլ չեն հավատում, երկրորդը՝ Եվրոպան, և ոչ միայն, առայժմ հաշիվներ է անում, թե ինչպես ձեզ ավելի ճարպիկ օգտագործել: Երրորդը՝ մենք միջազգային իրավունքը մյուսներից վատ չգիտենք: Նույնիսկ ուսումնասիրել ենք ՄԱԿ-ի բանաձեւերն ու դրանց ընդունման մեխանիզմները։ Բայց ավելի լավ, հայերի շնորհիվ, մենք գիտենք այն, թե ինչպես են անտեսվում և՛ միջազգային իրավունքը, և՛ ՄԱԿ-ի բանաձեւերը։ Մենք շատ լավ հիշողություն ունենք, և, հետևաբար, ՆՈՒՅՆԻՍԿ, եթե Եվրոպայի խորհուրդը կամ մեկ ուրիշը հանդես գա հակաադրբեջանական բանաձևով և/կամ արտահայտությամբ՝ դուք նախօրոք կհասկանաք, թե մենք ինչպես ենք հատկապես դրան վերաբերվելու։ Ինչպես և սահմանված է ըմբռնել երկակի ստանդարտներով թելադրված անատամ հայտարարությունները։

Թքած ունենալ և մոռանալ...  

Որովհետև բացառապես սեփական շահերին հետևելը՝ բնական է և օգտակար։ Մեր շահն է՝ ոչ մի անջատողականություն, Զանգեզուրի միջանցք և, իհարկե, Հայաստանից վտարված ադրբեջանցիների վերադարձը իրենց պապենական հողեր։ Իսկ մենք ոչ մի տեղ չենք շտապում՝ այն, ինչին վիճակված է հասունանալ, ինքն իրեն կընկնի։ Եթե հարկավոր համարենք՝ կթափահարենք ծառը, եթե ոչ՝ չենք սկսի ռեսուրսները վատնել նրա վրա, ինչը ցանկացած դեպքում տեղի կունենա։ Մեկ-երկու տարի անց՝ նշանակություն չունի։ Հայաստանն անկախ է միայն այն պատճառով, որ նրանից ոչինչ կախված չէ։ Եվ Զանգեզուրի մասին խոսակցությունը անցկացվում է ոչ թե նրա, այլ Ռուսաստանի, ԵՄ-ի ու ԱՄՆ-ի հետ։ Ղարաբաղի թեման ընդհանրապես ոչ մեկի հետ չի քննարկվում։ Խնդրում եմ, հասկացեք և հիշեք՝ մենք ձեզ համար այլ տարբերակներ արդեն չունենք՝ հարևաններ: