Պացիենտը ավելի շուտ ողջ է Սամիթ Ալիևի «Անհարմար ճշմարտությունը»

Գիտեք, նման մի դեպք է եղել, երբ Գրեբենշչիկովը վերադարձել է ԱՄՆ-ից, կարծեմ դա եղել է 1989 թվականին, նա համերգ է տվել «Օլիմպիյսկիում»։ «Ասսա» ֆիլմի ռեժիսոր Սերգեյ Սոլովյովը հիշում է, թե ինչպես են նրան զարմացրել Գրեբենշչիկովի երկրպագուները, որոնք շատ բարձր գոռում էին, որ Գրեբենշչիկովն այլևս նույնը չէ, առաջվա Գրեբենշչիկովը մահացել է, հեռացել է իրենցից, լքել է իր ունկնդրին, ընկել զառամախտի մեջ, ստորացել է, խոշոռվել է, ծմռվել է, և փոխվել դեպի վատը: Իբր, վերջ Գրեբենշչիկովին։ Սոլովյովը եղել է արվեստաբան Լենա Կուրլյանդցևայի հետ, և ընդհանրապես չէր հասկանում հասարակության նման ագրեսիվ և թաղումային արձագանքը։ Իսկ Կուրլյանդցեւան նրան ամեն ինչ բացատրել է. Սերգեյ, շատ են ուզում, որ նա մահանա։ Տես եթե մահանար՝ ամեն ինչ իր տեղը կընկներ։ Սա օրենք է, տանջահար անել, քանի դեռ չեն սպանել, այ տես երբ նա մահանա՝ կհանեն գլխարկները և կգոռան հանգուցյալի վեհության մասին: Միակ բանը, որ հիմա ուզում են Գրեբենշչիկովից, այն է, որ նա անհապաղ մահանա։

Ճիշտ նույն ձևով է Հայաստանի հասարակության մի մասը վերաբերվում Փաշինյանին։ Հիմա ատում են, պարզապես չհասկանալով, որ նա՝ հայաստանյան քաղաքական բեմի համար քաղաքական գործչի նոր տեսակ է՝ քաղաքական գործիչ, ով ցանկանում է հայ հասարակությանը դուրս հանել այն ճահճից, որտեղ նրան քշել է հարեւանների նկատմամբ տարածքային պահանջատիրության քաղաքականությունը։

Ռեւանշիստները չեն հասկանում մի պարզ բան. ճանաչելով Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, ճանաչելով Ղարաբաղը որպես ադրբեջանական, չմիջամտելով սեպտեմբերի 19-20-ին Ադրբեջանի Զինված ուժերի հակաահաբեկչական միջոցառումներին՝ Փաշինյանը Հայաստանը պաշտպանեց շատ մեծ անախորժություններից, եթե չասել, որ փրկել է փորձանքից՝ վերջնական ջախջախումից։ Ռեւանշիստները չեն հասկանում, որ ազատամարտիկների քաղաքակրթության մասին գիրքը մինչև վերջ կարդացել են և որպես անհարկի գցել անկյունը։ Էջերը կարող են օգտագործվել ինքնափաթթուկի համար, կամ գուցե նաև... ոչ, ես կնախընտրեի չխոսել այդ մասին, թող այդպես էլ լինի, ես կլռեմ: Այսպես ուրեմն, երբ Հայաստանը ստորագրի խաղաղության պայմանագիր՝ կատարելով մեր բոլոր պայմանները, ներառյալ առհասարակ Ադրբեջանի տարածքում որևէ մեկին կամ որևէ բանին ֆինանսավորելուց անվերապահորեն հրաժարվելը՝ տարածաշրջանի պատմության մեջ նոր էջ կբացվի։ Իսկ այն հայերը, ովքեր ավելի խելացի են ու ավելի հեռատես, որոշ ժամանակ անց կորոշեն Փաշինյանին հուշարձան կանգնեցնել։ Որպես ձեռքի տակ եղածներից, ինչպես ասում են, ամենասթափն ու ադեկվատը։ Չէ որ Փաշինյանը հեռու է սովորական մարդ լինելուց, նա իրենից ներկայացնում է շատ հետաքրքիր հոգեմշակութային տիպաժ։ Իմ կոլեգան և լավ մտերիմ, Մուրադ Աբիևի հետ «Իրադարձություններ» ամենշաբաթյա հաղորդաշարի հեղինակն ու վարողը շատ ճիշտ է նկատել. Փաշինյանը՝ շուկայական աճպարար է, արևելյան բանահուսության կերպարներից ամենահամառներից ու հաջողակներից մեկն է, այո և ոչ միայն արևելյան։ Ես Փաշինյանին վիրավորելու կամ նվաստացնելու միտք չունեմ, շուկայական աճպարարը այն կերպարն է, որը կոչվում է «թափառող սյուժեի» կերպար, սյուժե-ֆաբուլային կայուն համալիր, որը հանդիպում է գրեթե բոլոր մշակույթներում։ Շուկայական աճպարարը իտալական դել արտե կատակերգության կերպար՝ Բրիգելլայի մերձավոր ազգականն է: Զուգահեռներն աչքի առաջ են. բավականին ճարպիկ, շատ հնարագետ, մինչև խոսասերի պերճախոս, լկտի նրանց հետ, ովքեր չեն կարողանում նրան պատշաճ հակահարված տալ, բայց քաղաքավարի և սրտխառնոցի աստիճանի զգուշավոր նրանց հետ, ումից վախենում է։ Խորամանկ կարճահասակ գյուղացի, ով անընդհատ շուռումուռ է գալիս, փորձում է բաց չթողնել իր շահերը, և, ինչը շատ ցուցադրական է, բավականին հաճախ ջրից չոր է դուրս գալիս, համենայն դեպս ներկայացման ժամանակ նրան ծեծում են շատ, շատ հազվադեպ, ի տարբերություն այդ նույն Պուլչինելլայի, որին բոլորը ծեծում են, ով չի զլանում։

Իմ կարծիքով, իմ ակնարկներն ավելի քան ակնհայտ են։ Ուշադրություն դարձրեք, ներքին լսարանի համար նա ասում է մի բան, Ռուսաստանի ղեկավարության հետ հանդիպելիս՝ մեկ այլ բան, Շառլ Միշելի հետ շփվելիս՝ երրորդը, իսկ մեր նախագահի հետ՝ չորրորդը։ Ճկուն ընկեր է, պետք է արժանին մատուցել նրան։ Մի դիպչեք Փաշինյանին, հարևանիկներ, նա ձեզանից բոլորիդ ավելի խելացի է, թեկուզ միայն այն պատճառով, որ հասկանում է ոչ միայն այն, թե ձեզ վրա ինչ կնստի ռեւանշիզմը (ես արդեն ասացի Պուլչինելլայի մասին), այլ նաև որոշակի հեռանկար է տեսնում «միացումի» գաղափարներից հրաժարվելու և տարածաշրջանում խաղաղ գոյակցություն մեջ։ Նա երբեմն իր դես ու դեն նետումներով տարօրինակ տպավորություն է թողնում, բայց հստակ գիտի, թե ուր է գնում։

Գիտե՞ք, Ռոմը բացարձակապես հրաշալի բացատրություն ուներ այն մասին, թե «ինչն է լավ դերասանը և ինչ է այն դերասանը, որը ոչ մի տեղ պետք չի գալիս»: Մարդը նստում է ձեր առջև և պարզապես քորում է իր աչքը: Բայց շատ հետաքրքիր է նրա վրա նայել, ահա և սա էլ կա՝ հիանալի դերասան, սա է, որ կոչվում է արտիստիզմ: Իսկ մյուս մարդը, լարված և կենտրոնացած, ձեզ համար կարդում է Լեռնային քարոզը: Բայց ձեզ համար ամենևին հետաքրքիր չէ և չգիտես ինչու տխուր է, ընդ որում այնքանով, որ նույնիսկ դժվարանում եք ըմբռնել Քրիստոսի մեծ խոսքերի իմաստը։ Դուք ձանձրանում եք: Նշանակում է, որ ձեր առջև շատ վատ դերասան է։

Այնպես ուրեմն, Փաշինյանը շատ լավ դերասան է, թեկուզ միայն այն պատճառով, որ նրան դիտելով՝ ունկնդրողը երբեք չի ձանձրանա։ Միայն թե հիմա մենք գիտենք ոչ միայն այն, որ Փաշինյանը խաղում է, և տեսնում ենք ոչ միայն այն, որ նա շատ լավ է խաղում։ Մենք կարդում ենք գիրքը, և հետևաբար նախօրոք գիտենք, թե ինչպես է ավարտվելու այս ներկայացումը, քանի որ այստեղ գլխավոր ռեժիսորը հենց մենք ենք։ Անձամբ ես Փաշինյանին չեմ նախանձում, թեկուզ միայն այն պատճառով, որ ցանկացած պահի կարող են կրակել նրա վրա, բարեբախտաբար, մեր հարեւանները ահաբեկչական ավանդույթներ ունեն։ Առավել ևս, Փաշինյանի վրա կարող են կրակել ցանկացած թևից՝ լինի դա ռուսամետից, լինի դա արևմտամետից, լինի դա ղարաբաղյան կլանի նախկին անդամներից և նրանցից, ովքեր դեմ չեն նրա տեղը զբաղեցնել։

Ցանկացած դեպքում, մեզ չի կարելի ոչ մի պարագայում հանգստանալ, դրսում ժամանակները բարդ են, իսկ մեր հարեւանիկները՝ ոչ այնքան վստահելի են։ Ես նույնիսկ ընդունում եմ, որ Փաշինյանի իշխանության մեջ լինելը՝ հայկական վերնախավի ինչ-որ կոնսենսուսի արդյունք է, նրանց ժամանակ է պետք շունչ քաշելու համար, որպեսզի որոշ ժամանակ անց նորից փորձեն ռեւանշ ձեռնարկել, իսկ պարտությունները բարդել հենց նրա վրա։ Իբրև, դե լավ, եկեք հիմա խաղաղ պայմանագիր կնքենք Ադրբեջանի հետ, իսկ որոշ ժամանակ անց...

Կյանքը, թանկագին տղաներ և հարգելի չափահաս ընկերներ, ընդհանուր առմամբ ցույց է տալիս, որ չի կարելի հույս դնել որևէ պայմանագրերի կամ պայմանավորվածությունների վրա: Ավելի ճիշտ, կարելի է, բայց բանակը՝ նա ինչ-որ կերպ ավելի հուսալի է։ Այո, և այն ավելի ծանրակշիռ տեսք ունի: Եվ հետեւաբար՝ վերադարձրեք անկլավները: