«Ռուսաստանը կարող է Հայաստանը հանձնել Թուրքիային» Թոֆիգ Զուլֆուգարովի կանխատեսումը Caliber.Az-ում

Իլհամ Ալիևի և Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հեռախոսազրույցը ադրբեջանական դիվանագիտության ևս մեկ խորամանկ քայլն է։ Հակառակ հայերի բոլոր նկրտումներին, Մակրոնը չհամարձակվեց բացահայտ լոբբինգ անել Երեւանի շահերի համար, այլ ընդհակառակը, իրեն դրսևորեց որպես անձնանվեր Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղ բանակցություններում։

Կասկած չկա, որ Հայաստանին նույն արդյունքն է սպասվում ԱՄՆ-ի հետ բանակցություններում։ Երևանի նկատմամբ Վաշինգտոնի անսպասելիորեն հայտնված ակտիվությունը՝ ըստ ամենայնի, հետապնդում է բոլորովին ուրիշ, հեռու ոչ հայանպաստ նպատակներ։ Այսպիսով Հայաստանը ընդհանրապես արդյոք Արևմուտքի իրական աջակցությունը ստանալու շանս ունի՞ և Մոսկվան արդյո՞ք նրան կթողնի Արևմուտքի գիրկը։

Փաշինյանի քշքշոցը դեպի Արեւմուտք, որպես «ադրբեջանական ագրեսիայի» դեմ ճակատ կազմելու փորձ, ակնհայտորեն իրեն չարդարացրեց։ Միանշանակ, հազիվ թե որևէ մեկը պատրաստվի կուրծքը ծեծել և հանուն «հայկական երջանկության» պահաջել մեր երկրի դեմ պատժամիջոցներ։ Մի թեթև կարելի է կարեկցել «հայկական վշտին», բայց լծվել հայկական քաղաքականության փիարին՝ արդեն ավելորդ կլինի։ Բոլորը հիանալի հասկանում են, որ Ադրբեջանը գործնականում Հայաստանին օձիքից բռնած քարշ է տալիս դեպի սահմանների սահմանազատման գործընթաց, իսկ նա հիստերիկ դիմադրելով կառչում է կողափայտից։ Թե ով է այստեղ ջուրը պղտորում, կարելի է տեսնել հեռվից, նույնիսկ եթե առանձնապես չտրվել, ինչպես տարածաշրջանի, այնպես էլ հակամարտության պատմությանը։ Այո, ամերիկահայ սենատորների հայտնի հանցախումբը մի շարք չհիմնավորված հայտարարություններ է արել մեր երկրի դեմ, նախօրոք ստանալով վարձատրություն, բայց այս դեպքում լոբբիի վարժեցված գործակալները ոչ մի բանով առանձնապես չզարմացրին՝ մենք այդ հերթապահ հաչոցին չենք ընտելանա։

Պետք է ասել, որ հայերը հատուկ հույսեր էին կապում Ֆրանսիայի հետ, իբր Փարիզը ամեն ինչ կկարգավորի։ Կարծես 44-օրյա պատերազմի փորձը ոչինչ չսովորեցրեց նրանց, բայց չէ որ այնտեղ էր նաև Մակրոնը, ով ստանալով կոշտ դիվանագիտական հակահարված Բաքվից և Անկարայից, չհամարձակվեց այդ հաշվով բանավեճ զարգացնել՝ հասկանալով, որ «սա իր պատերազմը չէ», նա սխալվել է բնակարանի հարցով, իր ապարտամենտները մեկ հարկ ներքև են:

Փաշինյանի աշխատանքային այցը Փարիզ, որը, ըստ Երևանի, պետք է ավարտվեր Ադրբեջանի վրա ճնշումների մեծացմամբ և Բաքվի դեմ Մակրոնի ահեղ նախազգուշացմամբ, ակնհայտորեն ձախողվեց։ Արդեն Փարիզում պարզ դարձավ, որ Ֆրանսիայի նախագահը կողմերի միջև երկխոսության մեջ կարող է հանդես գալ միայն որպես օբյեկտիվ արբիտր և չի պատրաստվում որևէ մեկին սպառնալ։

Ինչպես տխրալից վկայել են հայկական լրատվամիջոցները, «Մակրոնը, կարծես թե, դեռևս շեղվում է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մակարդակով Երեւանի առաջարկած գործողությունների սցենարից՝ իր դիրքորոշումը նշելով ընդհանուր բնույթի բառերով։ Նա, ինչպես միշտ, կողմերին «դեէսկալացիայի և առանց հապաղելու բանակցությունները վերսկսելու» կոչ է արել և հայտնել է, որ «մտադիր է խոսել իր ադրբեջանցի գործընկեր Իլհամ Ալիևի հետ»։

Այնուամենայնիվ նա իր խոսքի տերը դարձավ եւ զանգահարեց Իլհամ Ալիեւին։ Ճիշտ է, հակառակ Երևանի երազանքների, բոլորովին այլ ուղերձով ու ակնածանքով։ Սակայն ընդդիմադիր հայկական ԶԼՄ-ներում գտնվեցին ֆանտազյորներ, որոնք բառացիորեն խեղաթյուրեցին խոսակցության տոնայնությունը՝ իրենցից ակնհայտ ավելացնելով, որ «պետության ղեկավարը հերթական անգամ Իլհամ Ալիևին կոչ է արել վերադառնալ հրադադարի ռեժիմին և իր զինվորականներին հետ բերել իրենց ելման դիրքեր»։ Սակայն պաշտոնական տարեգրությունը բոլորովին այլ բան է ասում, որ նախագահները «խոսել են Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղ բանակցությունների մոտալուտ մեկնարկի մասին»։ Ակնհայտորեն ոչ այն, ինչի վրա Երևանը հույս էր դրել։ Երեւանին պարզապես խաղաղ բանակցություններ պետք չեն, նա այլ հավակնություններ ունի։

Սակայն, ինչպես Caliber.Az-ի հետ զրույցի ժամանակ ասել է Ադրբեջանի նախկին արտգործնախարար Թոֆիկ Զուլֆուգարովը՝ արժե իրավիճակը դիտարկել ավելի խորը և ավելի ընդարձակ, առաջին հերթին այն կապելով տարածաշրջանից Ռուսաստանի ազդեցության, ռազմաքաղաքական գերակայության հեռանալու հետ։

«Այս գործընթացն, այսպես թե այնպես, անխուսափելի է, և դա արագացրեց Ուկրաինայում պատերազմը և հենց Ռուսաստանի ներկայիս ճգնաժամային վիճակը։ Ելնելով ստեղծված իրավիճակից՝ Հայաստանը փնտրում՝ իր հարաբերություններն Արևմուտքի հետ ամրապնդելու նրանից ռազմաքաղաքական անվտանգության երաշխիքներ ստանալու հնարավորություն։ Իսկ Արեւմուտքը, տեսնելով դա, սկսում է նույնպես սեփական խաղը Հայաստանի հետ։ Այս գործընթացը հայ հանրության համար գրավիչ դարձնելու համար մենք տեսնում ենք մի շարք հայանպաստ հայտարարություններ ԱՄՆ-ից և Եվրոպայից»,- նշում է դիվանագետը։

Իսկ գործի բերումով, նա չի կասկածում, որ այս բոլոր հայտարարությունները ունեն շատ հարաբերական առնչություն հայ-ադրբեջանական կարգավորման հարցերի հետ և շատ հեռու են նրանից, որպեսզի լինեն «միջնորդի» առաջարկություններ։

Այս բոլոր քաղաքական մեսիջները ուղղված են նրան, որպեսզի Կոնգրեսի միջանկյալ ընտրությունների նախաշեմին ստանալ հայ ընտրողների ձայները, ընդամենը այսքանը, քանի որ դեմոկրատների դիրքորոշումն այնքան էլ լավ չէ, և նրանք վախենում են կորցնել Ներկայացուցիչների պալատում մեծամասնությունը, նշում է Զուլֆուգարովը։

«Հետևաբար, միջնորդության այս բոլոր տեսանելի փորձերը, Բաքվի և Երևանի միջև հանդիպումներ կազմակերպելը, իմ խորին համոզմամբ, ոչ մի կապ չունեն հայ-ադրբեջանական իրական բանակցությունների հետ, այլ ուղղված են միայն ներքին և արտաքին հայկական լսարանին»,- ընդգծում է դիվանագետը։

Նույնը բանը, նրա խոսքով, տեղի է ունենում նաև նախագահ Մակրոնի գործողությունների հետ, որոնք չարդարացրին հայերի հույսերը։ «Որովհետև ցանկացած միջնորդ հասկանում է, որ եթե իր միջնորդությունը կրում է միակողմանի բնույթ և համապատասխանում է մի կողմի դիրքորոշմանը, ապա դա միանշանակ կլինի անհաջող»,- հավաստում է նա։

Ուստի Մակրոնի զանգերը, նախագահ Բայդենի տարօրինակ նամակը, որում նշվում է ինչ-որ առասպելական «ղարաբաղյան ժողովրդի» մասին՝ այս ամենը մեկ շղթայի օղակներ են, բացատրում է փորձառու դիվանագետը։ Հայաստանի, ռուսական ֆորպոստի վիճակից ինչ-որ նոր վիճակ անցնելու օղակներ, որտեղ Հայաստանը կդառնա տարածաշրջանում արևմտյան դաշինքի խաղի մաս։

Իսկ իրականում, Թ.Զուլֆուգարովի կարծիքով, Հայաստանի նկատմամբ Արևմուտքի այս քաղաքական շարժումը իրականում կրում է բավականին արհեստական բնույթ, քանի որ Արևմուտքի իրական մուտքը տարածաշրջան, հատկապես Աֆղանստանից նման խայտառակ հեռանալուց հետո, նրա համար հնարավոր է միայն Թուրքիայից, որն և մարմնավորում է նրա ներկայությունը տարածաշրջանում։ Պարզապես այն պատճառով, որ տարածաշրջանում ՆԱՏՕ-ի ողջ քաղաքական և ռազմական ենթակառուցվածքը կենտրոնացած է հատկապես այնտեղ։

«Հետևաբար, իրականում Արևմուտքը կարող է Հայաստան գալ միայն Թուրքիայից, և հայերի կողմից ինչ-որ հակաադրբեջանական և հակաթուրքական կոալիցիա ստեղծելու ցանկությունը դատապարտված են ձախողման»,- ընդգծել է դիվանագետը։

Միաժամանակ, ինչպես համարում է Թ.Զուլֆուգարովը, եթե Ռուսաստանը հեռանա տարածաշրջանից, Հայաստանից, ապա հիմքեր չկան ենթադրելու, որ Մոսկվան կցանկանա Հայաստանին կորցնել ամբողջապես։

«Կարծում եմ, Հայաստանի մասնատումն անխուսափելի է, հատկապես այն համատեքստում, որ Ռուսաստանը ցանկանում է վերահսկողություն պահպանել տարածաշրջանում հաղորդակցությունների վրա, թույլ չտալով Արևմուտքի ազդեցությունն այս ոլորտում։ Խոսքն առաջին հերթին Զանգեզուրի միջանցքի մասին է»,- նշել է դիվանագետը։

Ռուսաստանի և Թուրքիայի հարաբերությունների պատմությունն ու պրակտիկան, նրա կարծիքով, ցույց է տալիս, որ եթե Ռուսաստանը ինչ-որ մեկին զիջի Հայաստանը, ապա կգերադասի Թուրքիային, որպես առավել կանխատեսելի և Կրեմլի շահերին համապատասխանող գործընկերոջ։

«Հետևաբար Հայաստանին սպասում են անխուսափելի և բարդ մրրկային գործընթացներ։ Օբյեկտիվ վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ Ռուսաստանից դեպի Արևմուտք Հայաստանի նման անցումը կլինի չափազանց դժվար»,- եզրափակել է Թ.Զուլֆուգարովը։