Իրանը Ռայիսից հետո։ Հետո ի՞նչ է լինելու Մեկնաբանում է Վլադիմիր Սաժինը

Իրանի կառավարությունը որոշում է կայացրել երկրում 14-րդ նախագահական ընտրություններն անցկացնել հունիսի 28-ին։ Համաձայն «IRNA» լրատվական գործակալության հաղորդագրությանը՝ այդ մասին տեղեկությունը տարածել է Իրանի Սահմանադրական խորհուրդը եւ ներքին գործերի նախարարությունը։ Հայտնի է նաև, որ նախագահի թեկնածուները կարող են գրանցվել մայիսի 30-ից մինչև հունիսի 3-ը, իսկ նախընտրական քարոզարշավը կշարունակվի հունիսի 12-ից մինչեւ հունիսի 27-ի առավոտը։ Իրանի Սահմանադրության համապատասխան՝ 50 օրվա ընթացքում հանրապետությունում պետք է անցկացվեն նոր նախագահի ընտրությունները։ Մինչ այդ ժամանակ նրա պարտականությունները կկատարի առաջին փոխնախագահ Մոհամմադ Մոխբերը։

Հիշեցնենք, որ մայիսի 19-ին, ուղղաթիռը, որում եղել են՝ Իրանի նախագահ Էբրահիմ Ռաիսին, արտաքին գործերի նախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահիանը եւ այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, կործանվել է։ Իրանական պատվիրակությունը վերադառնում էր Իրան-Ադրբեջան սահմանային գոտուց և ուղեւորվում էր Թավրիզ քաղաք։

Այն մասին, թե հարևան երկրում ինչպես կշարունակեն զարգանալ իրադարձությունները՝ Caliber.Az-ը զրուցել է՝ Ռուսաստանի Գիտությունների ակադեմիայի Արևելագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Վլադիմիր Սաժինի հետ։ Մեր զրուցակիցն անմիջապես բացառել է ցանկացած դավադրության տեսությունները։

«Ես նախ կնշեի ինչ-որ ահաբեկչության հետ կապված դավադրության տեսությունների հիմնազրկությունը: Ամեն ինչ մատնանշում է նրան, որ Իրանի նախագահին տեղափոխող ուղղաթիռի կործանման պատճառը եղանակային վատ պայմաններն ու տեղանքի առանձնահատկություններն են։ Սա առաջինն է։

Երկրորդը, ամերիկյան պատժամիջոցների պատճառով Իրանի ողջ ավիացիոն շարժակազմը՝ և՛ ինքնաթիռները, և՛ ուղղաթիռները՝ օրիգինալ պահեստամասերի սուր պակաս ունեն։ Եթե հաշվի առնել, որ իրանցիներն իրենք են դրանք պատրաստում, ապա լիովին հավանական է, որ կարող էին տեղի ունենալ տարբեր շեղումներ։ Կարծում եմ, որ այդպիսի ուղղաթիռը նման եղանակային պայմաններում դժվար թե կարողանար գլուխ հանել VIP-անձանց տեղափոխման հետ։

Երրորդը, ինչպես ինձ է թվում, Իրանի արտաքին քաղաքական հակառակորդների համար իմաստ չկար Ռաիսիին վերացնելու այդպիսի բարդ գործողություն անցկացնել, թեկուզ այն պատճառով, որ դա ոչ մի կերպ չի ազդի երկրի քաղաքական կուրսի վրա»,- պարզաբանել է Վլադիմիր Սաժինը։

Պատասխանելով հարցին այն մասին, թե ով կարող է զբաղեցնել Իրանում նախագահի պաշտոնը՝ ռուս փորձագետը ենթադրել է, որ Իրանում իշխանության համար պայքարը կարող է ծավալվել այս պաշտոնի բոլոր իրական թեկնածուների միջև։

Ինչ վերաբերում է Իրանում իրավիճակի ապակայունացման հավանականությանը, ապա, փորձագետի խոսքով, Իրանի նախագահի մահը դժվար թե հանգեցնի լուրջ քաղաքական փոփոխությունների, երկրում անկարգություններ չի հրահրի։

«Բանը նրանում է, որ Իրանում իշխանությունը ամբողջությամբ պատկանում է հոգևոր առաջնորդ՝ այաթոլլա Ալի Խամենեիին, և փաստորեն Ռաիսին Իսլամական Հանրապետության երկրորդ մարդն էր: Սակայն վերջին տարիների ընթացքում Իրանում իշխանության բոլոր ճյուղերը՝ գործադիր, դատական և օրենսդիր՝ վերահսկում է իրանական քաղաքական իսթեբլիշմենտի արմատական պահպանողական թևը, որին պատկանում էր նաև ինքը՝ Ռաիսին: Այս խումբը որոշ չափով տարասեռ է և բաղկացած է ազդեցության լծակների համար պայքարող խմբակցություններից: Ավելի շուտ, Իրանի նախագահի մահը կարող է փոքր-ինչ ապակայունացնել իրավիճակը իշխանության վերին էշելոններում, և ես կբացառեի ցանկացած հեղափոխական վերափոխում իշխանության համակարգում։

Ինչ վերաբերում է Իրանում ներքաղաքական իրավիճակին, ապա ես հնարավոր չեմ համարում առճակատում պահպանողականների և լիբերալների միջև, քանի որ վերջիններս հեռացվել են քաղաքական դաշտից և նույնիսկ կասեի, նոկաուտի են ենթարկվել։ Այնպես որ Ռաիսիի մահը Իրանում լայնածավալ բողոքի ցույցեր չի հրահրի նաև այն պատճառով, որ փողոցային անկարգություններին, որպես կանոն, նպաստում են բարոյականության ոստիկանության ապակառուցողական գործողությունները։ Դա ցույց տվեցին նաև վերջին խոշոր բողոքի ցույցերը՝ կապված Մահսա Ամինիի մահվան հետ՝ «հիջաբը ոչ պատշաճ կրելու համար» ձերբակալությունից հետո։ Այլ բան է, որ զանգվածային անկարգությունները կարող է հրահրել տնտեսական բարդ գործոնը, որն, ի դեպ, տեղ են գտել նաև Ռաիսիի նախագահության տարիներին։ Հիշեցնեմ, որ դոլարի նկատմամբ ռեալի փոխարժեքը նվազել է գրեթե երեք անգամ, իսկ գնաճը մոտեցել է 50 տոկոսին»,- նշել է Վլադիմիր Սաժինը։

Ռուս վերլուծաբանի գնահատմամբ՝ Իրանի նախագահի մահը չի ազդի այդ թվում նաև Իրանի Իսլամական Հանրապետության (ԻԻՀ) հետագա արտաքին քաղաքականության վրա։

«Կարծում եմ, որ ԻԻՀ-ի քաղաքականությունը Թուրքիայի և Հարավային Կովկասի երկրների, մասնավորապես՝ Ադրբեջանի նկատմամբ, կմնա անփոփոխ»,- ամփոփել է Վ. Սաժինը։