Հատուցում Խանքենդիում սադրանքի համար Ե՞րբ պատերազմը դարձավ անխուսափելի։

«Խոսքը՝ ճնճղուկ չէ, թռավ՝ չես կանգնեցնի»: Այս ասացվածքի ողջ ճշմարտությունը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը վաղուց արդեն հասկացել է։ Այո, «խորովածային հեղափոխության» այդ նույն հաղթահերոսը, ով քաղաքական աղբանոց ուղարկեց Սերժ Սարգսյանի և Ռոբերտ Քոչարյանի ղեկավարությամբ այսպես կոչված «ղարաբաղյան կլանը»։ Հինգ տարի առաջ նա տաքանում էր նրանց նկատմամբ իր քաղաքական հաղթանակի ճառագայթներում: Այդ գործընթացի շրջանակներում 2019 թվականի օգոստոսի 5-ին Փաշինյանը ուղևորվեց ժամանակավորապես օկուպացված Խանքենդի, որտեղ այդ ժամանակ որոշվել էր անցկացնել այսպես կոչված «Համահայկական խաղեր»։ Սա մի տեսակ համեմատաբար նոր քարոզչական զվարճանք է, որը հորինվել է դեռ Հայաստանի նախորդ իշխանությունների կողմից՝ «հայրենասիրական» պատրվակով սփյուռքը քամելու համար։ Ի դեպ, ինչպես տեսնում ենք, Փաշինյանը չհրաժարվեց այս սխեմայից՝ անգամ հեռացնելով նրանց, ովքեր այն ներդրել էին։

Այսպես, հինգ տարի առաջ նա Խանքենդիում այցելեց Ղարաբաղի խունտայի առաջնորդներին։ Բակո Սահակյանը, Արայիկ Հարությունյանը և Բաքվի քննչական մեկուսարանի մյուս կալանավորները այժմ կարող են հիշել, թե որքան հարբած ու ուրախ էր այն ժամանակ Նիկոլ Վովաևիչը, ինչպես էր պարում ժամանակավորապես օկուպացված ադրբեջանական հողերում, ակնհայտ համարելով, որ բռնել է հաջողության մորուքից։ Այս հիշողությունները, ենթադրում եմ, կջերմացնեն Ղարաբաղի խունտայի նախկին ղեկավարների հոգիները։ Մինչդեռ, միանգամայն հնարավոր է, որ նրանք ուրիշ հույզեր են ապրում և վերջին խոսքերով Փաշինյանին հայոյում են այն բանի համար, որ նա բերանից թռցրեց, ելույթ ունենալով Խանքենդիում։ «Ղարաբաղը Հայաստան է, և վերջակետ»,- այդ ժամանակ բարձրախոսի մեջ բղավեց Փաշինյանը։ Եվ սա այն էր, որից հետո նոր պատերազմը դարձավ անխուսափելի։ Սա այն տխրահռչակ «կարմիր գիծն» էր, որը հատեց պաշտոնական Երևանը։

Այո, բոլոր այն տարիների ընթացքում, երբ մեր հողերը գտնվում էին հայկական օկուպացիայի տակ, այդ երկրի ղեկավարները անտեսում էին միջազգային իրավունքը, իսկ հետո նաև ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի և Գլխավոր ասամբլեայի հայտնի չորս բանաձևերը։ Այո, Հայաստանի նախկին և ներկա իշխանությունները սաբոտաժի էին ենթարկում Ադրբեջանի հետ հակամարտության կարգավորման խաղաղ բանակցությունները։ Բայց ամեն ինչին, ինչպես ասում են, չափ ու սահման կա։ Փաշինյանը, Խանքենդիում անելով իր սադրիչ հայտարարությունը՝ գիծ քաշեց պաշտոնական Բաքվի համբերության սահմանի տակ։ Հենց այդ օրը՝ 2019 թվականի օգոստոսի 5-ին, հասկանալի դարձավ, որ ադրբեջանա-հայկական նոր պատերազմից հնարավոր չէ խուսափել։ Ի դեպ, 2020 թվականի հուլիսին, ռազմական սադրանք կատարելով Թովուզի ուղղությամբ՝ փաշինյանական Հայաստանը փորձեց գնալ ճեղքման։ Բայց նրա ծրագրերը խորտակվեցին: Պատմական արդարության և միջազգային իրավունքի հաղթանակը տեղի ունեցավ այն ժամանակ, երբ հասունացան դրա համար անհրաժեշտ բոլոր բաղադրիչները։

Մենք հիշում ենք, թե ինչ քաոսային ու անհաջող կերպով էր Փաշինյանը 44-օրյա պատերազմի ժամանակ զանգահարում աշխարհի առաջատար տերությունների ղեկավարներին։ Մենք հիշում ենք, թե ինչպես Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնը փորձեց պաշտպանել Հայաստանին, ինչպես համաշխարհային հայությունը ճիգ էր անում կասեցնել ադրբեջանական բանակի հաղթական երթը, որը կատարում էր Գերագույն գլխավոր հրամանատար, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի առաջադրանքը։ Այդ առաջադրանքը, ի վերջո, փայլուն կատարվեց: Ադրբեջանը վերադարձրեց Շուշան, Ֆիզուլին և մեր մյուս հողերը, որոնք այսքան երկար ժամանակ գտնվում էին հայկական օկուպացիայի տակ։ Իսկ Փաշինյանն էլ ստիպված եղավ ստորագրել 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի Եռակողմ հայտարարությունը։ Ըստ էության, դա Հայաստանի կապիտուլյացիայի ակտն էր։ Որում այդ ժամանակ սկսվեց համազգային հիստերիա։

Այո, դա չբերեց Հայաստանում իշխանափոխության։ Բայց միայն այն պատճառով, որ Փաշինյանի ընդիմախոսներ են հանդիսանում սեփական երկրում բացահայտ արհամարհված կերպարներ՝ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը։ Ի դեպ, «Համահայկական խաղերը» անցյալ տարի նույնպես անցկացվեցին, Գյումրիում։ Նույնպես օգոստոսին։ Իսկ հետո Փաշինյանը բազմաթիվ տհաճ մականուններ լսեց իր հասցեին։

Այս տարի ոչ մի «Համահայկական խաղեր» չկան։ Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա կինը ակտիվորեն պտտում են հեծանիվի ոտնակները այնտեղ, որտեղ միայն հնարավոր է։ Այսպես, մեկ էլ տեսար, և «Տուր դե Ֆրանս»-ի մասնակիցների թվում աշխարհը տեսնի Հայաստանի վարչապետին։ Այնուամենայնիվ, սա արդեն նրա անձնական գործն է։ Անվիճելի փաստ է հանդիսանում այն, որ Ադրբեջանը ամբողջությամբ վերադարձրել է իր բոլոր հողերը, իսկ Փաշինյանը, ով ընդամենը հինգ տարի առաջ գոռում էր, թե «Ղարաբաղը Հայաստանն է, և վերջակետ», իսկ հետո հարբած պարել էր Շուշայում, այժմ պարբերաբար հայտարարում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչման մասին, ներառյալ Ղարաբաղը։

Աքպեր Հասանով