Փարիզը կապիտուլացվեց Շուշայում Ֆրանսիական կրակոց հայկական ռևանշիզմի վրա

Անցյալ շաբաթ տեղի ունեցավ մի իրադարձություն, որին Ադրբեջանում ոչ թե անհամբերությամբ էին սպասում, այլ հանգիստ հաճույքով ինչ-որ տեղ գիտակցության վերջին ծալքերում: Տիկնայք և պարոնայք, մեր հրաշալի Շուշա՝ երկրում հավատարմագրված դիվանագիտական կորպուսի ներկայացուցիչների հետ միասին՝ այցելել է Ադրբեջանում Ֆրանսիայի արտակարգ և լիազոր դեսպան Անն Բուայոնը:
 
«Իսկապես, մեծ ուրախություն եմ զգում գտնվելով այստեղ: Գիտեմ, որ Շուշան առանձնահատուկ տեղ է զբաղեցնում Ադրբեջանի համար, քանի որ այս քաղաքը հանդիսանում է մշակույթի և արվեստի խորհրդանիշ: Բացի այդ, Շուշան աշխարհին նվիրել է շատ հայտնի մարդկանց», - հայտարարել է նա Շուշայում տեղի լրագրողների հետ հարցազրույցում: Բուայոնը հավելել է, որ հիացած է՝ Ղարաբաղի տարածաշրջանում անցկացվող վերականգնման և շինարարական աշխատանքների մասշտաբներով:
 
Անմնմիջապես նշենք, որ մենք ուրախ ենք ոչ թե նրանից, որ մադամ Բուայոնը հաճելի խոսքեր է ասել: Մենք ուրախ ենք նրանից, որ Փարիզը Բաքվի հետ այս երկարատև դիվանագիտական առճակատման մեջ հանձնվել է: Կամ թուլացել՝ ում ինչպես դուր է գալիս: Այո, ֆրանսիացի դիվանագետները այս բոլոր տարիներին դիմադրել են նման ուղևորություններին մասնակցելուն՝ իրենց ամբողջ տեսքով ցույց տալով, որ Հինգերորդ հանրապետությունը փաստորեն դեմ է հանդես գալիս Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանը և ինքնիշխանությանը: Բացի այդ, Փարիզը չէր ուզում նյարդայնացնել Ֆրանսիայի կես միլիոնանոց հայկական սփյուռքին, որը վերջին նախագահական ընտրությունների ժամանակ ձայներ էր տրամադրել Մակրոնին:
 
Կարճ ասած՝ Փարիզն այժմ վճռել է դիմել մի քայլի, որին դիմադրել էր մինչև վերջ, և որի անխուսափելիությունը նրան հետապնդում էր սարսափելի երազներում։ Նա արեց այս քայլը, որովհետև այլևս հնարավոր չէր դա չանել, որովհետև նրան ստիպեցին դա անել, և նրան ստիպեցին, իհարկե, ուրիշ ոչ ոք, բացի Ադրբեջանից և նրա մտածված արտաքին քաղաքականությունից։
 
Այս առումով միտս է գալիս նաև Բայդենի վարչակազմի երկարատև համառությունը՝ չցանկանալով իր դեսպաններին ուղարկել Շուշա։ Հիշում եմ, թե ինչպես 2024 թվականի մայիսի սկզբին դեսպան Մարկ Լիբբին «Ազատություն» ռադիոկայանի ադրբեջանական խմբագրությանը տված հարցազրույցում ցինիկաբար պատասխանեց հարցին այն մասին, թե նա ինչու չի այցելում Շուշա. «Հասկանալի է, որ վերադարձված տարածքները մի փոքր այլ են։ Հարկավոր է էլ ավելի մեծ համակարգում։ Սակայն ես չեմ ուզում՝ ինչ-որ տեղ կազմակերպված որևէ շոուի մասնակից լինել։ Հետևաբար, երբ գա դա անելու ժամանակը՝ ես դա կանեմ»։
 
Դեսպանը, ակնհայտորեն, ոչ մի կերպ չէր սպասում, որ դա անելու ժամանակը կգա բառացիորեն երկու-երեք օրից։ Ըստ երևույթին, նույնիսկ Պետդեպարտամենտը զարմացած էր իրենց դիվանագետի անամոթ հռետորաբանությունից և նրան ստիպեցին շտապ շտկել իրավիճակը։ Ինչը նա արեց արդեն մայիսի 6-ին՝ կնոջ հետ այցելելով հիասքանչ Շուշա։
 
Բայց այս պատճառահետևանքային կապերը մասնավոր բնույթ են կրում։ Իրականում, բոլոր պետությունների, այդ թվում նաև համաշխարհային տերությունների մոտ նախկին սկզբունքներից հեռանալը տեղի է ունենու այն ժամանակ, երբ նրանք գիտակցում են. նախկին քաղաքականության ծախսերը դառնում են ավելի մեծ, քան առավելությունները։
 
Պետք է ենթադրել, որ ֆրանսիացիները որոշեցին վերջ դնել այս հարցին այն բանից հետո, երբ վերջնականապես հասկացան. առանց Ադրբեջանի Ասիայից Եվրոպա ապրանքների ցամաքային ոչ մի ձևով տարանցում չի կանխատեսվում։ Այս հարցը հատկապես սրվեց Իսրայելի և Իրանի միջև հակամարտության մինչև լիարժեք պատերազմի մակարդակին աճելուն, որին արդեն միջամտել է ԱՄՆ-ը։ Ինչպես Ուկրաինայում, այնպես  էլ Իրանում դիմակայության դինամիկան արագ բեկում ցույց չի տալիս, ինչը նշանակում է, որ բոլոր երկրները պետք է մտածեն Եվրասիական տարածքում իրենց քաղաքականության երկարաժամկետ ռազմավարական պլանավորման մասին։  Գաղափարախոսական կամ այլ պատճառներով Հայաստանին աջակցելու հարցը, եթե և չի կլանվում,  ապա ակնհայտորեն հեռանում է երկրորդ պլան։ Առավել ևս, հենց Երևանում արդեն փորձում են արագացնել տարածաշրջանային նախագծերում իրենց ներգրավման գործընթացը, և վարչապետ Փաշինյանի վերջերս Թուրքիա կատարած այցը՝ դրա վառ օրինակն է։
 
Ֆրանսիան հազիվ թե մեկ ժամվա մեջ դադարեցնի Հայաստանում ռևանշիստական տրամադրությունների բորբոքումը։ Ինչպես նաև դժվար է պատկերացնել, որ Փարիզը կդադարի նպաստել նրա ռազմականացմանը։ Սակայն Ֆրանսիայի դեսպանի Շուշա այցը այնուամենայնիվ պայթած ռումբի էֆեկտ է ունեցել, որը դարձավ հայկական ռևանշիզմի դեմ զենք, ինչը պոտենցիալ ոչ պակաս արդյունավետ է, քան Ադրբեջանին դեմ ուղղված թնդանոթները։ Պարզվեց, որ դա խորհրդանշական կրակոց էր հայ-ֆրանսիական համերաշխության մարմնին։
 
Փարիզի հետ մենք պետք է ավելի զգոն լինենք, քան երբևէ, չէ որ նրանց մղում է ոչ թե խորաթափանցությունը, այլ անհրաժեշտությունը։ Մյուս կողմից, մեզ, իհարկե, ավելի հաճելի է գիտակցելել ֆրանսիացիների անելանելիությունը, այլ ոչ թե նրանց անկեղծ խորաթափանցությունը։ Քանի որ հենց նրանց անեելանելիությունն է ապացուցում մեր ուժը։
 
Եվ սա միայն սկիզբն է։