Ադրբեջանը լարվածության գծում Իգոր Բակուլինի հոդվածը

Հեղինակի կողմից. Այս տեքստը պատրաստվել էր ԱՄՆ-ի կողմից Իրանի միջուկային ենթակառուցվածքներին հարված հասցնելուց մի քանի օր առաջ: Հետագա իրադարձությունները միայն հաստատում են հոդվածում արտահայտված գնահատականները և քննարկվող ռիսկերը դարձնում էլ ավելի արդիական: Տարածաշրջանային իրավիճակի արագ վատթարացման պայմաններում Ադրբեջանի, որպես զուսպ և ռազմավարականորեն մտածող դերակատարի դերը էլ ավելի մեծ նշանակություն է ձեռք բերում։ 
 
Իսրայելի և Իրանի միջև զինված հակամարտությունը ստեղծում է նոր մարտահրավերներ և միաժամանակ ռազմավարական հնարավորություններ է բացում Հարավային Կովկասի երկրների համար: Այս փոխակերպումների էպիկենտրոնում գտնվող Ադրբեջանը հայտնվում է տարածաշրջանային և գլոբալ դերակատարների ուշադրության կենտրոնում: Չնայած ուժեղացող ճնշմանը և աճող ռիսկերին՝ Բաքուն ցուցադրում է հավասարակշռություն և ռազմավարական զսպվածություն՝ իր արտաքին քաղաքականությունը կառուցելով պրագմատիզմի և ինքնիշխան ընտրության սկզբունքների վրա: Իրանի հետ Ադրբեջանի հարավային սահմանը՝ պատմականորեն զգայուն գոտին՝ հատուկ նշանակություն է ձեռք բերում ներկայիս անկայունության ֆոնին: Սակայն, առճակատման մեջ մտնելու փոխարեն, Բաքուն պահպանում է դիվանագիտական զսպման և խաղաղ երկխոսության կուրսը:
 
Հանրային տարածքում ուժեղացել են «Ադրբեջանի տարածքում Իսրայելի ռազմական ներկայության» մասին շահարկումները, սակայն դրանք զուրկ են ապացուցողական բազայից և օգտագործվում են որպես տեղեկատվական ճնշման գործիք: Ադրբեջանը  տարբեր երկրների, ներառյալ Իսրայելի հետ համագործակցում է փոխադարձ շահերի, թափանցիկության և ինքնիշխանության հարգանքի հիման վրա, դրանով հանդերձ խուսափելով միակողմանի դաշինքների մեջ ներքաշվելուց: Շիական ինքնության կոչերի և Ադրբեջանին «իսլամական եղբայրությանը դավաճանելու» մեղադրանքների վրա հիմնված իրանական քարոզչության ակտիվացումը չի հասնում իր հայտարարված նպատակներին: Ադրբեջանը մնում է աշխարհիկ, բազմազգ պետություն, որտեղ դավանանքի ազատությունը համակցվում է արտաքին միջամտությանը հակազդելու կայուն մեխանիզմների հետ: Ըստ տարբեր գնահատականների՝ Իրանի տարածքում ապրում է 30-ից 40 միլիոն էթնիկ ադրբեջանցի, և ցանկացած սրացումը կարող է մեծացնել տարածաշրջանի մարդասիրական բեռը: Այնուամենայնիվ, Ադրբեջանը կենտրոնացած է իր սեփական կայունության և անվտանգության ապահովման վրա՝ իր վրա չվերցնելով ազգային շահերի շրջանակներից դուրս եկող ընդլայնված մարդասիրական պարտավորություններ:
 
Հակամարտության հնարավոր տարածումը կարող է ճնշում գործադրել նաև հարևան պետությունների վրա. Հայաստանը կարող է միջազգային աջակցությունը մոբիլիզացնելու համար ակտիվացնել մարդասիրական հռետորաբանությունը, Վրաստանը կհայտնվի եվրոպական կողմնորոշման և տարածաշրջանային զգուշության ընտրության առջև, իսկ Ռուսաստանը կարող է իրավիճակից օգտվել՝ անվտանգությունն ապահովելու պատրվակով Հայաստանում և Հյուսիսային Կովկասում իր ազդեցությունը մեծացնելու համար: Այս ֆոնին Ադրբեջանը շարունակում է անցկացնել ռազմավարական հավասարակշռության քաղաքականություն՝ չափազանց չմոտենալով ուժի կենտոններից որևէ մեկին։ Արևմտյան երկրները գնալով Բաքվին ավելի ակտիվորեն են դիտարկում որպես հուսալի գործընկեր՝ էներգետիկ անվտանգության, թվային կայունության և տարածաշրջանային համակարգման հարցերում։
 
Դրանով հանդերձ, Ադրբեջանը պահպանում է որոշումների կայացման անկախությունը՝ առանց արտաքին ճնշման ձևավորելով իր արտաքին քաղաքականության գիծը։ Ադրբեջանի տարածաշրջանային դերի կարևորագույն տարրը մնում է նրա մասնակցությունը Արևելյան Ասիան Եվրոպայի հետ կապող Միջին տրանսպորտային միջանցքին: Անկայունացման սպառնալիքները կարող են ազդել Կասպից ծովով և Հարավային Կովկասով անցնող տրանսպորտային և լոգիստիկ երթուղիների վրա, սակայն Ադրբեջանը ռազմավարական մատակարարումները պաշտպանելու համար ակտիվորեն ամրապնդում է իր ենթակառուցվածքները և անվտանգության համակարգը: Իր եզակի աշխարհաքաղաքական դիրքի շնորհիվ Ադրբեջանը՝ Արևելքի և Արևմուտքի միջև որպես միջնորդ և կապող օղակ հանդես գալու հնարավորություն ունի: Բաքուն պահպանում է կառուցողական երկխոսություն միջազգային և տարածաշրջանային հիմնական դերակատարների հետ և կարող է կարևոր դեր խաղալ լարվածության թուլացման և տարածաշրջանային կայունացման գործընթացում:
 
Այսօր Ադրբեջանը գտնվում է սպառնալիքների և հնարավորությունների խաչմերուկում: Մի կողմից՝ աճող ճնշում է, հարավային անկայունությունը և արտաքին միջավայրի անորոշությունը, մյուս կողմից՝ միջազգային հեղինակությունը ամրապնդելու և Հարավային Կովկասում կայունության առանցքային տարր դառնալու շանս: Զգույշ դիվանագիտության և ակտիվ տարածաշրջանային դիրքորոշման միջոցով Ադրբեջանը ի վիճակի է ոչ միայն պահպանել իր կայունությունը, այլ նաև զբաղեցնել Եվրասիական անվտանգության համակարգի հիմնական մասնակցի տեղը:
 
Իգոր Բակուլին, սոցիոլոգ, Մելբուռն, հատուկ Caliber.Az-ի համար