Դիվանագիտական խաղ Հայաստանի ապագայի շուրջ Փաշինյանի բրյուսելյան այցի առթիվ

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հուլիսի 14-ին աշխատանքային այց է կատարել Բրյուսել: Հայկական լրատվամիջոցները հաղորդում են, որ երեկ կայացել է՝ Փաշինյանի, Եվրոպական խորհրդի նախագահ Անտոնիո Կոշտայի և Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենի եռակողմ հանդիպումը: Վարչապետը կհանդիպի նաև ԵՄ-ի ընդլայնման հարցերով հանձնակատար Մարտա Կոսի և Բելգիայի վարչապետ Բարտ դե Վևերի հետ:

Լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ այցի նպատակը՝ Եվրոպական Միության հետ Հայաստանի համագործակցության խորացման հեռանկարներն են: Հաշվի առնելով, որ բանակցությունները տեղի են ունեցել Երևանի և Բրյուսելի միջև աճող շփումների ֆոնին, կասկած չկա, որ Նիկոլ Փաշինյանը հերթական անգամ կփորձի  եվրոպացի գործընկերներին հավաստիացնել՝ Հայաստանի հավատարությունը եվրոպական ինտեգրման  և ԵՄ-ի օգտին արտաքին քաղաքականության հետագա ուղու ընտրության նկատմամբ:
 
Ընդհանուր առմամբ,  ելնելով պաշտոնական Երևանի հայտնի երկակի քաղաքականությունից, երկու աթոռների վրա նստելու և Ռուսաստանի ու Արևմուտքի միջև անվերջ դես ու դեն ընկնելու Հայաստանի իշխանության ցանկությունից՝ նրա հավանականությունը, որ հայկական կողմը տեսանելի ապագայում կկողմնորոշի իր արտաքին քաղաքական ուղու հստակ ընտրությունը՝ միանգամայն խաբուսիկ է: Բավական է հիշել, որ Երևանը այդպես էլ այդ քայլը չարեց նույնիսկ այն բանից հետո, երբ 2024 թվականի ապրիլին այդ նույն Բրյուսելում ԵՄ-ԱՄՆ-Հայաստան ձևաչափով փակ հանդիպումից հետո՝ ռազմական համագործակցության և ԱՄՆ-ի ու ԵՄ-ի կողմից այդ երկրին ռազմական օգնության տրամադրման մասին պայմանագիր ստորագրվեց, ներառյալ առաջադեմ ռազմական տեխնոլոգիաների և զենքի համակարգերի փոխանցումը։
 
Ակտիվորեն սիրախաղ անելով ԵՄ-ի հետ՝ Հայաստանը, չնայած ամեն ինչին, այնուամենայնիվ հետաքրքրություն է ցուցաբերում ԵԱՏՄ-ի շրջանակներում համագործակցության նկատմամբ, ինչն արդեն իսկ հաստատում է Ռուսաստանի ֆինանսական հարմարավետության գոտուց դուրս գալու նրա անպատրաստ լինելը: Բացի այդ, ժամանակին Հայաստանի  ԵԱՏՄ-ին արագացված անդամակցությունը (2014 թվականի հոկտեմբերին) տեղի ունեցավ եվրոպական ասոցիացիայի շարքի մեջ մտնելու Երևանի ցանկության հետ կապված՝ Մոսկվայի պահանջով: Հիշեցնենք, որ 2013 թվականի սեպտեմբերին դեռ այն ժամանակվա նախագահ Սերժ Սարգսյանի կողմից հայտարարվել էր Մաքսային միությանը միանալու որոշման մասին, իսկ ավելի ուշ՝ նոյեմբերին, Երևանը պաշտոնապես հրաժարվեց ԵՄ-ի հետ տնտեսական ասոցացման համաձայնագիր ստորագրելուց, որը ենթադրում էր ընդլայնված ազատ առևտրի գոտու ստեղծում: Եվ միայն 2023 թվականին Նիկոլ Փաշինյանը, ելույթ ունենալով Եվրախորհրդարանում, հայտնեց պատրաստակամություն մոտենալու ԵՄ-ին այնքանով, որքանով Եվրամիությունն ինքը հնարավոր կհամարի: Ավելի ուշ, Բրյուսելում վերոնշյալ հանդիպումը հզոր խթան հաղորդեց Արևմուտքի հետ Երևանի մերձեցմանը:
 
Սակայն, Երևանում հեղաշրջման փորձի հետ կապված վերջին իրադարձությունների լույսի ներքո, հայ-ռուսական հարաբերությունները բախվեցին հերթական ճգնաժամի հետ: Հիշեցնենք, որ անցյալ ամիս «Civic» հրատարակությունը հրապարակեց «Հեղաշրջման ռազմավարություն», որը, ըստ իր տեղեկությունների, պատրաստվել էր ընդդիմության կողմից: Փաստաթղթում ներկայացված էին՝ Կարապետյանը, «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժման առաջնորդ Բագրատ Սրբազանը (Գալստանյան), Հայաստանի նախկին նախագահներ Ռոբերտ Քոչարյանը և Սերժ Սարգսյանը, «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության հիմնադիր հիմնադիր Գագիկ Ծառուկյանը, «Ռուսական երկաթուղիներ» և «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունների դուստր ձեռնարկությունը: Փաշինյանը հայտարարեց ձախողված պետական հեղաշրջման մասին. «Խաբեբաները մտադրվել էին հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, սակայն փորձը ձախողվեց», - գրել է նա Ֆեյսբուքում՝ գրառմանը կից հղում կատարելով «Civic» կայքին:
 
Ռուս-հայկական հարաբերություններում ներկայիս լարվածությունը ձեռնատու է Բրյուսելին, և, հավանաբար, Փաշինյանը  կարող է արևմտյան գործընկերներին վստահեցնել նրանում, որ երկիրը դուրս կգա Մոսկվայի ազդեցության տակից, բայց ԵՄ-ից որոշակի ֆինանսական ներարկումների դիմաց: Սակայն, հաշվի առնելով Հայաստանի հակասական քաղաքականությունը, վաղաժամ կլիներ խոսել այն մասին, որ երկիրը կարող է լիովին խզել հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ: Մյուս կողմից, Երևանում երևի հասկանում են, որ ԵՄ-ին միանալը նրանց համար ինչ որ հեռանկարում հնարավոր չէ:
 
Խոսքի համար, ԵՄ-ի դիվանագիտական ծառայության ղեկավար Կայա Կալլասի վերջերս երկօրյա այցը Երևան անուղղակիորեն հաստատեց այդ փաստը։ Այսպես, ՀՀ ԱԳՆ նախարար Արարատ Միրզոյանի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում նա հայտարարեց, որ Եվրամիությունը 2024-2027 թվականների կայունության և տնտեսական աճի ծրագրի շրջանակներում Հայաստանին կհատկացնի 270 միլիոն եվրո, այդպիսով այցի օրակարգում դնելով բացառապես ֆինանսական գործոնը։
 
«ԵՄ-ն երբեք այսքան մոտ չի եղել Հայաստանին։ ԵՄ-ն պատրաստ է խորացնել համագործակցությունը», - վստահեցրել է Եվրամիության արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության գերագույն ներկայացուցիչը։ Ինչը որ հատկանշական է, գոհունակություն հայտնելով Հայաստանի իշխանությունների՝ ԵՄ-ին միանալու ցանկության մասին հայտարարություններին՝ Կալլասը ոչ մի խոսք չարտահայտեց այս հանրապետության՝ Եվրամիությանը անդամակցելու հեռանկարների մասին՝ հայտարարելով միայն այն մասին, որ քաղաքական միավորումը ողջունում է գործընկերությունը խորացնելու Երևանի մտադրությանը։
 
Այս փաստը ավելորդ անգամ հաստատեց, որ ԵՄ-ն Հայաստանին դիտարկում է բացառապես Հարավային Կովկասում իր շահերը առաջ մղելու համար, իսկ միությանը «քարերի երկրի» անդամակցությունը ամենևին էլ չի մտնում այդ կազմակերպության ծրագրերի մեջ։ Սրանից ելնելով, նրա հավանականությունը, որ Նիկոլ Փաշինյանի և բարձրաստիճան եվրոպացի պաշտոնյաների Բրյուսելում կայացած հանդիպման ժամանակ քննարկվել է Հայաստանի Եվրամիությանը անդամակցության հարցը՝ չափազանց ցածր է։
 
Կարծում եմ, որ Բրյուսելյան բանակցությունների հիմնական թեմաներից մեկը եղել է հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների հնարավորինս շուտ կարգավորումն ու Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը։ Հիշեցնենք, որ Երևան այցի ժամանակ ԵՄ-ի բարձր ներկայացուցիչ Կայա Կալասը հատկապես ընդգծել է, որ Բրյուսելը գոհունակությամբ է նշում Հայաստան-Ադրբեջան երկկողմ բանակցությունների ընթացքում գրանցված դրական առաջընթացը, որը կարող է հիմք հանդիսանալ տարածաշրջանում կայունության և խաղաղության հաստատման համար։ Մինչ այդ, Երևան այցի նախօրեին, Կալասը և Փաշինյանը Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղ պայմանագիրը քննարկել էին Տիրանայում Եվրոպական քաղաքական համայնքի շրջանակներում։ Այս համատեքստում տեղին է հիշեցնել, որ օրերս Եվրմիության արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության մամուլի քարտուղար Անիտա Հիպպերը, հայկական լրատվամիջոցների համար մեկնաբանելով Փաշինյանի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի միջև հուլիսի 10-ին Աբու Դաբիում կայացած հանդիպումը՝ հայտարարել է, որ Եվրամիությունը  Հայաստանին և Ադրբեջանին կոչ է անում հնարավորինս շուտ ստորագրել և վավերացնել խաղաղ պայմանագիրը։
 
 «ԵՄ-ն վճռականորեն աջակցում է երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին: Մենք երկու կողմերին կոչ ենք անում  հնարավորինս շուտ ստորագրել և վավերացնել խաղաղ պայմանագրի նախագիծը: ԵՄ-ն պատրաստ է տրամադրել լրացուցիչ աջակցություն և փորձագիտական խորհրդատվություն, եթե կողմերը այդ մասին խնդրեն», - ասել է նա։
 
Անցյալ ամիս նմանատիպ կարծիք է արտահայտվել նաև Եվրոպայի խորհրդում: Այսպես, Եվրոպայի խորհրդի գլխավոր քարտուղար Ալեն Բերսեն հայտարարել է, որ որևէ խոչընդոտ չի տեսնում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղ պայմանագրի արագ ստորագրման համար։
 
Ամեն դեպքում, ենթադրում ենք, որ այս փաստաթուղթը կստորագրվի այն բանից հետո, երբ Հայաստանը կատարի Ադրբեջանի երկու կարևոր պայմանները: Եթե Բրյուսելն իսկապես հետաքրքրված են նրանում, որպեսզի խաղաղ պայմանագիրը ստորագրվի, ապա եվրոպացի դիվանագետները պետք է այս հարցում ճնշում գործադրեն Հայաստանի վրա: Առայժմ,  դրա փոխարեն, ԵՄ-ում սահմանափակվում են հայտարարություններով միլիոնավոր եվրոների մասին, որոնք Հայաստանը կստանա հաջորդ երկուսուկես տարիների ընթացքում: