Իմաստի կազմալուծում Փաշինյանի ցուցադրական խաղաղասիրությունը

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Facebook սոցիալական ցանցի իր էջում արձագանքել է՝ տեղական հեռուստաալիքներին տված հարցազրույցում նախագահ Իլհամ Ալիևի հայտարարություններին։ Պատասխանը բաղկացած է տասներկու կետից, որոնցից մի մասը վարչապետն անվանել է առաջարկներ։ Այս նյութում մենք կփորձենք պարզաբանել Փաշինյանի, մեր կարծիքով ամենահետաքրքիր թեզերը։
 
Սկզբից Փաշինյանը փորձել է հեգնել «Արևմտյան Ադրբեջան» տեղանունը՝ նշելով, որ այս բնորոշմամբ կարելի է արձանագրել միայն Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանները, և շատ չզլացել դրանք թվարկել։
 
«Երբ Ադրբեջանը օգտագործում է «Արևմտյան Ադրբեջանից փախստականների վերադարձի հարց» արտահայտությունը՝ այս ձևակերպմամբ նա ինքն փակում է որևէ քննարկման հնարավորությունը, որովհետև ակնհայտ է դառնում, որ նրանք փախստականների հարցը փորձում են օգտագործել նրա համար, որպեսզի կասկածի տակ դնել միջազգային իրավունքի սուբյեկտի՝ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան պետության տարածքային ամբողջականությունը, տարածքային պահանջներ ձևակերպել Հայաստանի նկատմամբ։ Հարցը քննարկելու համար Ադրբեջանը նախ պետք է հրաժարվի «Արևմտյան Ադրբեջանի» նման հայտարարություններից»,- գրել է Փաշինյանը։
 
Նա «մոռանում է», որ Արևմտյան Ադրբեջան տեղանունը հանդիսանում է պատմական, այլ ոչ թե քաղաքական։ Նախքան դրա համար մեզ պահանջներ ներկայացնելը, վատ չէր լինի ուսումնասիրել մեր տարածաշրջանի պատմությունը։
 
Դրանով հանդերձ Փաշինյանը փորձել է երևալ կառուցողական և մի տեսակ «խոցել» հայ ազգայնականներին՝ «Արևմտյան Հայաստանի» տակ նշանակելով Հայաստանի Հանրապետության արևմտյան շրջանները։ «Դրանից դուրս Արևմտյան Հայաստան գոյություն չունի և չի կարող լինել»,- ընդգծել է վարչապետը։ Մինչդեռ Հայաստանի Անկախության հռչակագրում (իսկ դրա հոդվածները, ինչպես գիտենք, փաստորեն հանդիսանում են Հայաստանի սահմանադրության մաս) կա Անատոլիայի արևելյան շրջանների, որպես «Արևմտյան Հայաստան» հիշատակում։ Այդ կետը, որը ոչ այլ ինչ է, քան տարածքային պահանջներ Թուրքիայի նկատմամբ, քանի դեռ մնում է Հայաստանի հիմնական փաստաթղթերում, շատ ավելի բարձր է հնչում, քան Հայաստանի ղեկավարի ցանկացած «կառուցողական» հայտարարությունը։
 
Անդրադառնալով սպառազինության պայմանագրերը խզելու և արդեն գնված զենքերը վերադարձնելու Իլհամ Ալիևի պահանջին, Փաշինյանը գրում է. «Նախորդ կետում նշված հանգամանքների ֆոնին, կասկածի տակ դնելով պաշտպանունակ բանակ ունենալու Հայաստանի իրավունքը՝ պաշտոնական Բաքուն փորձում է՝ Հայաստանի Հանրապետության դեմ անարգել ագրեսիայի հնարավորություն ստանալ»։ Իսկ մի փոքր հետո նա բերում է նաև նախորդ կետի հետ անխզելի կապ ունեցող մի առաջարկ. «Ձևավորել՝ սպառազինության փոխադարձ վերահսկողության, քվոտավորման, կիրառման սահմանափակումների շուրջ բանակցությունների մեխանիզմ»։
 
Ստացվում է, որ Երևանը նորից փորձում է սպառազինության մասին խոսակցությունը տեղափոխել ռազմական պարիտետի հունի մեջ։ Իսկ ռազմական պարիտերը, իր հերթին, կոչված է ինչ-որ բարոյական պարիտետի պատրանք ստեղծել։ Իսկ իրականում էլ՝ Հայաստանը, որպես 30 տարի միջազգային իրավունքը  կոպտորեն ոտնահարած երկիր, իրավունք չունի խոսել որևէ պարիտետի մասին։ Այն, որ նա խուսափեց նացիստական Գերմանիայի ճակատագրից, ամբողջապես և լիովին երեսապաշտ համաշխարհային հանրության, ավելի ճիշտ՝ նրա ուժեղ ներկայացուցիչների «վաստակն» է, ովքեր հանուն իրենց շահերի խրախուսել և մինչև հիմա խրախուսում են համաշխարհային հայերի նացիստական գաղափարախոսությունը։ Նման անհեթեթ կետ առաջարկելով՝ Փաշինյանը հերթական անգամ ցույց է տալիս իրավիճակը սթափ գնահատելու իր անկարողությունը, արևմտյան հովանավորների խոստումներին կուրորեն վստահելու ձգտումները, որոնք առաջին իսկ հնարավորության դեպքում պատրաստ են իրենց հեռավոր արբանյակը նետել իրենց ամբիցիաների հնոցը։
 
Այնուհետև Փաշինյանը կոչ է անում փոխադարձաբար հրաժարվել էսկալացիոն հռետորաբանությունից՝ ակնհայտորեն մատնանշելով այն պայմանները, որոնք առաջ է քաշում Բաքուն։ Հայաստանի վարչապետն ուզում է այդպիսով ցույց տալ իր խաղաղասիրությունը, մենք, իբր, անցկացնում ենք հանգիստ ելույթներ, իսկ ադրբեջանցիները մեզ հետ խոսում են  վերջնագրերի լեզվով։ Այս թեզը հանդիսանում է ստոր կեղծավորություն։ Խնդիրը հռետորաբանության մեջ չէ, այլ գործողությունների։ Դուք կարող եք օրական թեկուզ երեք հարյուր անգամ երդվել ադրբեջանցիների հանդեպ ձեր սիրով, բայց ձեր գործողություններն ակնհայտ են՝ դուք զինվում եք, և ամենակարևորը՝ ձեր հիմնական օրենքում պահպանում եք տարածքային պահանջներ Ադրբեջանի նկատմամբ։ Հետեւաբար, Երեւանը ոչ մի բարոյական իրավունք չունի որեւէ բան առաջարկել, քանի դեռ ինքը չի հրաժարվել էսկալացիոն գործողություններից։ Հակառակ դեպքում, Բաքվի «էսկալացիոն» հռետորաբանությունը կանցնի գործողությունների, բայց ոչ թե էսկալացիոն, այլ ընդհակառակը, հնազանդեցնող։
 
Ավարտելով, Փաշինյանը նորից կոչ է անում «կնքել խաղաղ պայմանագիր, որ 90 տոկոսով պատրաստ է»։ Այսինքն՝ առանց այն 10%-ի, որը և կազմում է Բաքվի առանցքային  պահանջները։
 
Դրական կետերից կարելի է նշել արդեն ձեռք բերված փորձի և երկու երկրների համապատասխան հանձնաժողովների համատեղ աշխատանքի կանոնակարգերի հիման վրա սահմանազատման գործընթացը շարունակելու առաջարկը, միմյանց նկատմամբ դատական հայցերից հրաժարվելը, և վերջապես, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումը։
 
Վերջին կետը իրենից ներկայացնում է, թերեւս, միակ նոր քայլ դեպի խաղաղ պայմանագիրը։ Հիշենք, թե ինչպես բառացիորեն մի երկու շաբաթ առաջ այդ նույն Փաշինյանը խուսում էր այն մասին, որ Երեւանը պատրաստ է համաձայնվել Մինսկի խմբի լուծարմանը՝ միայն խաղաղ պայմանագրի ստորագրումից հետո։ Հիմա նա ցուցաբերում է այդ երկու իրադարձությունները միմյանց հետ չկապելու պատրաստակամություն:
 
Սակայն մենք չենք կարող վստահ լինել նույնիսկ այս փոքրիկ քայլին անելու Հայաստանի վարչապետի պատրաստակամության մեջ։ Փաստն այն է, որ դեռ պարզ չէ՝ նա պատրաստ է արդյո՞ք վերը նշված բոլոր կետերը դիտարկել առանձին, թե՞ դրանք որպես ինչ-որ փաթեթ ներկայացնելու անզգուշություն ունի։ Իսկ ընդհանուր առմամբ, այս բոլոր կետերը իրենից ներկայացնում են Ադրբեջանի արդար պահանջների նկատմամբ մի փոքր ճղճղան կեցվածք, և նշանակում է, նաև անուշադրություն՝ լուրջ պահերի, իր սեփական երկրի ճակատագրի նկատմամբ։