Մի քիչ մեկ ասիմետրիայի վերաբերյալ Ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունները պահանջում են կողմերի հավասարություն

Ռուսական քաղաքական և լրատվական դաշտում տիրող հակաադրբեջանական հիստերիայի ֆոնին շատ կարևոր է հարց տալ, իսկ ինչ է, փաստորեն, տեղի ունենում։ AZAL-ի ինքնաթիռի կործանման պատասխանատվությունը ստանձնելու Բաքվի արդարացի պահանջի մասին մենք արդեն բավականին շատ ենք գրել։ Այժմ մենք կցանկանայինք պատկերացում կազմել Բաքվում «Ռուսական տան» փակման հետ կապված մի ասպեկտի, ավելի ճիշտ՝ այն արձագանքի մասին, որն այս իրադարձությունը առաջացրել է Ռուսաստանի որոշակի շրջանակներում։
 
Այդ շրջանակներում, իսկ խոսքը ոչ միայն լրատվամիջոցների, այլ նաև քաղաքական գործիչների՝ ներառյալ Պետական դումայի պատգամավորների մասին է, Բաքվում «Ռուսական տան» փակումն ընկալվել է որպես Ռուսաստանի նկատմամբ մի տեսակ թշնամական ակտ։ Եկեք հիմա չխորանանք Բաքվում «Ռուսական տունը» փակելու որոշման պատճառի մեջ՝ դրանով զբաղվել են պատկան մարմինները, մեզ մնում է միայն դա ի գիտություն ընդունել։ Կարևոր է հասկանալ մեկ այլ բան՝ որքանո՞վ է Բաքվում «Ռոսսոտրուդնիչեստվոյի» գործունեության դադարեցումը խախտել՝ երկրների փոխադարձ մշակութային և դիվանագիտական ներկայության հավասարակշռությունը։ Չէ որ հայտնի է, որ երկու ինքնիշխան պետությունների հարաբերությունները պետք է հիմնված լինեն հարգանքի վրա, որը իր մեջ ներառում է նաև հավասարություն ներկայացվածության մեջ։
 
Սակայն ուշագրավ է, որ ավելի ուշադիր քննելու դեպքում հենց Ադրբեջանն է հայտնվում, եթե կարելի է այսպես արտահայտվել՝ դիվանագիտական դեֆիցիտի մեջ Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում։ Եկեք կանգ առնենք ադրբեջանա-ռուսական հարաբերությունների անհավասարակշռության երկու կետերի վրա։ 2017 թվականին Ռուսաստանի Գերագույն դատարանը՝ Արդարադատության նախարարության հայցով լուծարեց Համառուսաստանյան ադրբեջանական կոնգրեսը՝ (ՀԱԿ) պաշտոնապես՝ Ռուսաստանի Դաշնության օրենսդրության կանոնադրական գործունեությունը նրա չհամապատասխանելու պատրվակով: Ինչպես այն ժամանակ հայտնեցին Ռուսաստանի արդարադատության նախարարությունից՝ կազմակերպության նկատմամբ ստուգիչ վերահսկողական միջոցառումների ընթացքում պարզվել է, որ նրա կանոնադրության դրույթները չեն համապատասխանում գործող օրենսդրության պահանջներին: «Մասնավորապես, կազմակերպության անվանումը չի պարունակում մատնանշում նրա գործունեության բնույթի մասին...»,- սրանք նույնպես Ռուսաստանի արդարադատության նախարարության խոսքերն են։
 
Հետաքրքիր փաստարկ։ Իսկ միթե՞ «Ռուսական տուն» անվանումը պարունակում է մատնանշում իր գործունեության բնույթի մասին: Եթե տեղյակ չլինենք այս ինստիտուտի գործունեության մասին, ապա կարելի է մտածել, որ խոսքը ռեստորանի կամ կահույքի խանութի մասին է։ Մինչդեռ կազմակերպությունը երկար տարիների ընթացքում անխոչընդոտ գործել է Ադրբեջանում։ Ընդ որում, «Ռոսսոտրուդնիչեստվոյի» գործունեությունը, ինչպես ավելի ուշ պարզվեց, միշտ չէ, որ համապատասխանել է հայտարարված նպատակներին։
 
Ի դեպ, վերադառնալով ՀԱԿ-ին՝ որեւէ մեկը հիշո՞ւմ է, որ դրա փակման հետ կապված Ադրբեջանում հակառուսական արշավ էր նախաձեռնվել։ Թեեւ առիթը, իհարկե, հիանալի էր։ Ինչպես այն ժամանակ ասել է ՀԱԿ-ի ներկայացուցիչը. «Կազմակերպության՝ բոլոր մասնաճյուղերի հետ լուծարումը՝ անհամաչափ միջոց է, որը չի համապատասխանում այն ձևական բաներին, որոնց մասին հաղորդում է արդարադատության նախարարության ներկայացուցիչը։ Այս որոշման հետևանքով Մոսկվայի ադրբեջանական սփյուռքը կմնա առանց ղեկավարության»։
 
Եվ ևս մեկ բան. 2015 թվականից մեր երկրում գործում է «Sputnik Ազերբայջան» խմբագրությունը՝ լիարժեք մեդիա կառույց, որը 100 տոկոսով պատկանում է «Ռուսաստանն այսօր» պետական մեդիա խմբին, որի աշխատանքում ներգրավված  է մոտ 40 մարդ։ Դժվար թե սխալվենք, եթե ասենք, որ սա զուտ քարոզչական նախագիծ է։ Ի դեպ, «Sputnik»-ի հայկական ծառայությունը բացահայտորեն դեմ է հանդես գալիս Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանը։ Հաշվի առնելով, որ այս լրատվամիջոցն ամբողջությամբ ֆինանսավորվում է Ռուսաստանի պետբյուջեից, կարելի է ասել, որ Մոսկվան կա՛մ խրախուսում է, կա՛մ աչք է փակում «Sputnik»-ի նման գործունեության վրա։
 
Իսկ հիմա եկեք հարց տանք. արդյո՞ք Ադրբեջանի պետական լրատվամիջոցները Ռուսաստանում ունեն «Sputnik Ադրբեջան»-ի մասշտաբների հետ համադրելի որևէ բան։ Այս հարցի պատասխանն ակնհայտ է. ոչ, Ռուսաստանում չի գործում ադրբեջանական լրատվամիջոցների ոչ մի խոշոր մասնաճյուղ։ Կան «AzTV»-ի և «Ազերթաջ»-ի բյուրոներ, բայց դա իր մասշտաբով անհամադրելի է Բաքվում նույն «Sputnik»-ի  ներկայացուցչության հետ։
 
Այսպիսով, կարելի է երկու երկրների ներկայացուցչություններում հավասարության խախտումը արձանագրել հօգուտ Ռուսաստանի, որն անհրաժեշտ  է ուղղել։ Մեզ, իհարկե, կարող է առարկել, որ հավասարություն չի կարող լինել՝ երկու երկրների մասշտաբների տարբերության պատճառով։ Սակայն դա միակողմանի, կարծրատիպային, ապակառուցողական, այո և պարզապես նեոկայսերական դիրքորոշում է։ Ինչպես արդեն նշվել է վերևում, փոխադարձ հարգանքի սկզբունքի հիման վրա իրենց հարաբերությունները կառուցելուն ձգտող պետությունները ինչպես նաև կձգտեն միմյանց տարածքում դիվանագիտական, մշակութային և հումանիտար գործունեության հավասարությանը անկախ նրանից, թե ով ավելի շատ տարածք, բնակչություն կամ արտաքին քաղաքական կշիռ ունի:
 
Ռուսական լրատվամիջոցների և քաղաքական շրջանակների որոշ ներկայացուցիչների՝ Ադրբեջանի քաղաքականությանը այդչափ ոչ ադեկվատ արձագանքը  հրում է այն գաղափարին, որ նրանք բոլորը դեռ մտածում են այնպիսի հնացած հայեցակարգերի շրջանակներում, ինչպիսիք են «կայսրություն և գաղութ» կամ էլ, լավագույն դեպքում «ավագ և կրտսեր եղբայրներ»։
 
Անկախ Ադրբեջանը բազմիցս ապացուցել է, որ հանդիսանում է՝ իր ինքնիշխանության նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքը չհանդուրժող պետություն։ Այս քաղաքականության լավագույն դրսեւորումն է դարձել՝ 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմում տարած հաղթանակը և 2023 թվականի սեպտեմբերին մեկօրյա հակահաբեկչական գործողության արդյունքում ինքնիշխանության ամբողջական վերականգնումը։ Նման բարդ խնդիր լուծած երկիրը չի հաշտվի՝ իր ինքնիշխանության, պետականության հասցեին ինչ որ արհամարհանքի հետ։
 
Ցավալի է, որ վերջին շրջանում մեր երկրի դեմ հարձակումներ են հնչում Ռուսաստանից, մի պետություն, որի հետ Ադրբեջանը կապված է ոչ միայն մշակութային խորը կապերով, այլ նաև դաշնակցային համագործակցությամբ։ Պարզ չէ, միթե Մոսկվան իսկապես անտարբեր է նրա նկատմամբ, թե ինչպիսի՞ն է լինելու իր հարաբերությունների ճակատագիրը Հարավային Կովկասի ամենահզոր պետության հետ։ Կարծում ենք, որ այնուամենայնիվ ոչ։ Հետևաբար, ժողովրդի ներկայացուցչի կոչմանը անարժանի կողմից դեռևս բարեկամ երկրի հասցեին վիրավորանքների անձնատուր լինելու փոխարեն, լավ կլինի, որ ժողովրդի ծառաները և Ռուսաստանի օդիոզ լրատվամիջոցները մտածեն, թե ինչպես կառուցել ամուր, հարգալից հարաբերություններ իրենց հարևանների հետ։