Փաստարկներն ու փաստերը չպետք է հակասեն միմյանց Նիկոլ Փաշինյանի հոդվածի առթիվ

Անկեղծ ասած, ես ուզում էի առավոտը սկսել՝ ինչ-որ հետաքրքիր և, ցանկալի է, խելամիտ, բարի և հավերժական բան կարդալով։ Այո, դուք միանգամայն ճիշտ կռահեցիք՝ կարդալով գեղարվեստական գրականություն, որը ես շատ եմ սիրում, բայց մեր ցանկությունները, ցավոք, միշտ չէ, որ համընկնում են մեր հնարավորությունների հետ, ուստի ես էլ կարդացի Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հաղորդակցության ուղիների մասին» փոքր-ինչ անշնորհք վերնագրով հոդվածը։
 
Եթե անդրադառնալ միայն ընդհանուր բովանդակությանը, ապա այս հոդվածում գեղարվեստական գրականության հետ ինչ-որ ընդհանուր բան այնուամենայնիվ կա, այն է՝ գեղարվեստական հնարովի բան: Ընդ որում, ոչ ամենաբարձր ոճի։ Ամեն ինչ սկսվում է բողոքից (ինչպես կարող էր այլ կերպ լինել), որ Ադրբեջանը պնդում է, թե Հայաստանը չի կատարում իր պարտավորությունները՝ վկայակոչելով այն ակնհայտ փաստը, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հաղորդակցության ուղիները փակ են։ Փաստ, ես նույնիսկ չեմ առարկի։ Իսկ հետո սկսվում են լացուկոծ «այսօր Ադրբեջանի ոչ մի տրանսպորտային կամ տնտեսական կոմունիկացիա բաց չէ՝ Հայաստանի կամ Հայաստանով անցնողների համար, ո՛չ ճանապարհ, ո՛չ երկաթուղի, ո՛չ խողովակաշար, ո՛չ էլեկտրահաղորդակցության գիծ, ո՛չ մալուխ» թեմայով: Նույնպես սուրբ ճշմարտություն է, միայն ինձ թույլ կտամ մի հարց տալ. Իսկ ո՞վ է, փաստորեն ասած, այս ամենի մեջ մեղավոր։ Լինեիք լավ հարևաններ՝ կունենայիք և՛ խողովակաշարեր (նավթային և գազային), և՛ մալուխներ (օրինակ՝ Սևծովյա էներգետիկ) և՛ երկաթուղիներ (մինչև Կարս) և, ընդհանրապես, շատ այլ բաներ։ Բայց չէ որ ոչ, 1987 թվականին ինչ որ մեկը կոլտնտեսային դիսկոտեկներ է ցանկացել, իսկ կոլտնտեսային դիսկոտեկը՝ յուրահատուկ միջոցառում է. այնտեղ ծեծվելու կամ հղիանալու շանսերը մոտավորապես նույն են, և, նկատեք, որ ոմանք երկու շանսերով լիովին օգտվեցին, ինչի արդյունքում և միանգամից ստացան բոլոր հաճույքները: Իհարկե, բացի երկաթուղիներից, խողովակաշարերից, էլեկտրահաղորդման գծերից ու մալուխներից։
 
Փաշինյանը պնդում է, որ «Հայաստանը երբեք, գրավոր կամ բանավոր որևէ պարտավորություններ չի ստանձնել, չի համաձայնվել, նույնիսկ չի ակնարկել, որ կարող է համաձայնվել իր ինքնիշխանության, իրավազորության կամ տարածքային ամբողջականության որևէ սահմանափակման, ներառյալ Արևմտյան Ադրբեջանից ՀՀ-ի տարածքով Նախչըվանի Ինքնավար Հանրապետություն  հաղորդակցության հարցում»։ Իսկ այստեղ խմբագրությունը կտրականապես համաձայն չէ. Եռակողմ հայտարարությանը, որի տակ դրված է նաև Հայաստանի վարչապետի ստորագրությունը, ուղիղ ասվում է. ապաշրջափակվում են տարածաշրջանի բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերը։ Հայաստանը երաշխավորում է Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախչըվանի Ինքնավար Հանրապետության միջև տրանսպորտային հաղորդակցության անվտանգությունը՝ երկու ուղղություններով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների անարգել տեղաշարժը կազմակերպելու նպատակով։ Իսկ ինչ վերաբերում է «Լաչինի միջանցքով Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև կապը ապահովող երթևեկությանը», ապա ոչ մի «Լաչինի միջանցք» այլևս չկա, կա Լաչինի սահմանային անցակետ։ Ասեմ ավելին, ոչ մի «Լեռնային Ղարաբաղ» նույնպես չկա, կա Ադրբեջանի Ղարաբաղի տնտեսական շրջան, այնպես որ, եթե մի օր, խաղաղ պայմանագրի ստորագրումից հետո՝ Ադրբեջանն ու Հայաստանը ստորագրեն որևէ առևտրային համաձայնագիր՝ ապա Հայաստանից Ադրբեջան բեռներ և մարդիկ կանցնեն  հենց Լաչինի սահմանային անցակետով։ Թեև, եթե լիովին անկեղծ, ես այնքան էլ չեմ հասկանում, թե Հայաստանից ինչ բեռներ կարող են հետաքրքրել մեզ և ինչպիսի օգուտներ կարող է բերել նման առևտրային համաձայնագիրը։ Այնպես որ, բարեհաճեցե՛ք ապահովել և մի խանգարեք քաղաքացիների և ապրանքների ազատ անցումը Ադրբեջանի մի մասից մյուսը։ Այնտեղ ոչ ոք մեզանից փաստաթղթեր չի խնդրի պարզապես այն պատճառով, որ մենք որևէ մեկին թույլ չենք տա դա: Ի՞նչ իրավունքով, կհարցնեք։ Եվ հենց այդ հաղթողի իրավունքով, պատմության մեջ չկա և չի եղել նախադեպ, որպեսզի հաղթվածները ինչ-որ բան առարկեն հաղթողին, դա հակասում է ոչ միայն ավանդույթներին, այլ նաև տարրական տրամաբանությանը։
 
«Ադրբեջանը նաև հայտարարում է, որ եթե Հայաստանը դեպի Նախչըվան ճանապարհ չտրամադրի, իրենք արևմտյան Ադրբեջան-Նախչըվան կապը կապահովեն  Իրանի Իսլամական Հանրապետության տարածքով։ Քավ լիցի, մենք դեմ չենք, դա ԻԻՀ և Ադրբեջանի հարաբերությունների և իրենց որոշման հարցն է»։ Ահա սրա համար ընդհանրապես խորին հարգանք, մեր «շնորհակալության» գնդակն անվերջ գլորվելու է մեր երախտագիտության լաբիրինթոսով։ Սկսենք նրանից, որ մենք Իրանի հետ չենք կռվել, և արևմտյան Ադրբեջան-Նախչըվան կապը Իրանի տարածքով կարգավորվելու է Ադրբեջանի և ԻԻհ-ի համապատասխան պայմանագրով, բացի այդ, Իրանի տարածքով Նախչըվանի հետ կապը ամենևին չի ժխտում այն փաստը, որ մենք պետք է ստանանք Զանգեզուրի միջանցքը՝ դարձյալ արտատարածքային պայմաններով և հաղթողի իրավունքով։ Բացի այդ, իմ պարտքն եմ համարում հիշեցնել, որ մեր յուրաքանչյուր հաջորդ առաջարկը պարունակում է նախորդից մի փոքր նվազ բարենպաստ պայմաններ, այնպես որ Հայաստանը փոխարեն ես չէի մոռանա ոչ վաղ անցյալը։ Իսկ հաղթողի իրավունքի մասին մոռանալը՝ դա ընդհանրապես աններելի հապճեպություն է։
 
Թույլ տվեք մի փոքր օրինակ բերեմ, թե ինչպես են գործում միմյանց նկատմամբ տարածքային պահանջ չունեցող լավ հարևանները։ 2024 թվականի ապրիլի 15-ին Թուրքիայի ղեկավարը՝ Ադրբեջանի և Վրաստանի հետ երկաթուղային ճանապարհով մաքսային ընթացակարգերի պարզեցման մասին փաստաթուղթ է ստորագրել։ Այսինքն Ադրբեջանի, Վրաստանի և Թուրքիայի տարածքով  երկաթուղով բեռների փոխադրման պայմանները հնարավորինս կպարզեցվեն։ Ու՞մ համար է լավ: Մեզ բոլորս համար է լավ, և՛ Ադրբեջանի, և՛ Վրաստանի, և՛ Թուրքիայի (երկրների անունները բերված են այբբենական կարգով)։ Իսկ ո՞վ է հերթական անգամ դուրս մնացել միջազգային ենթակառուցվածքային նախագծից։ Պատասխանն ակնհայտ է, մենք տարածաշրջանում բոլորի հետ միասին թխվածք ենք ուտում,  այն ժամանակ, երբ ոմանք նախընտրում են  մեկուսացման մեջ կեղտ ծամել: Դե, կամքի ազատություն է, ամեն մեկն ունի իր խոհարարական նախասիրությունները:
 
Գիտեք... Խփել պետք է միշտ ժամանակին, անսպասելիորեն և անպայման ամենազգայուն տեղին, իսկ ամենազգայուն տեղը՝ միշտ չէ, որ աճուկն է կամ արևահյուսակը, ամենազգայուն տեղը հաճախ գրպանն է։ Ոչ մի սևծովյան մալուխներ, երկաթուղիներ և խողովակաշարեր: Եվ եկեք անկեղծ լինենք՝ տարածաշրջանային հաղորդակցությունների ապաշրջափակումն ավելի շատ Հայաստանին է պետք, քան Ադրբեջանին։ Մենք կարող ենք մի փոքր էլ սպասել, թեկուզ միայն այն պատճառով, որ այն, ինչ վիճակված է հասունանալ և ընկնել՝ ապա գործնականում հասունացել է: