Ադրբեջանը Թեհրանում. Ի՞նչ նկատի ուներ Պուտինը՝ Ալիևից ողջույններ փոխանցելով Էրդողանին Caliber.Az-ի վերջաբանը

Երեք նախագահների՝ Էրդողանի, Պուտինի և Ռաիսիի Թեհրանում երեկվա հանդիպումը՝ մնում է քննարկվող համաշխարհային նորությունների թոփում։ Եվ բանը միայն Սիրիայում չէ, լիովին հասկանալի է, որ դրա հետ մեկտեղ առաջնորդները որոշել են նաև միջազգային քաղաքականության այլ կարևոր հարցեր։ Եվ եթե Մոսկվայում Պուտինի դեպի Արևելք այդ հակամանյովրով ակնկալում էին պատժամիջոցային շրջափակման ճեղքմանը, ապա Երևանում առաջնորդների հանդիպումը ընդհանրապես անվանել են Հայաստանի համար «ճակատագրական»։ Սակայն ուշադրությամբ ուսումնասիրելով գագաթնաժողովի տարեգրությունը՝ կարելի է նկատել, որ բանակցություններում նկատելի դեր են խաղաղցել հենց Ադրբեջանի դիրքորոշումն ու շահերը։

Ի միջի այլոց Թեհրանի կապակցությամբ իրենց կանխագուշակումներով հատկապես աչքի էին ընկնում հայ քաղաքական գործիչները։ Այսպիսով, Հայաստանի Հանրապետության խորհրդարանի նախկին պատգամավոր Արթուր Ղազարյանի կարծիքով «Թեհրանում որոշվում է Հայաստանի և հայ ժողովրդի ճակատագիրը»։ Նա իսկ և իսկ չի կասկածում, որ, նրա խոսքով, քննարկումների ընթացքում բոլոր նշված փաստերը վկայում են այն մասին, որ լուծվում է Հարավային Կովկասում ուժերի հարաբերակցությունը և Հայաստանի ճակատագիրը, իսկ «մենք գտնվում ենք ոչ թե բանակցությունների սեղանի շուրջ՝ այլ այդ սեղանի վրա»։

Ահա այստեղ հայ քաղաքական գործիչը իրավացի է. թեհրանյան գագաթնաժողովին Հայաստանի դիրքորոշումն և կարծիքը իրոք ոչ մի դեր չեն խաղացել, չափազանց մանր աշխարհաքաղաքական դերակատար է հանդիսանում Երևանը։ Դե, բացի որևէ մեկի շահերի համատեքստում...

Իսկ ահա Ադրբեջանը աննկատելիորեն ներկա է եղել շատ թեմաներում։ Ի դեպ և բավականին տեսանելի նույնպես։ Մասնավորապես, ինչպես ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը լրագրողներին հայտնել է Աստանայի «եռյակի» հանդիպման արդյունքների մասին՝ ռուսական կողմը պատրաստ է զբաղվել դեպի Իրան ճանապարհահատվածի շինարարությամբ, որը կբացի Սանկտ-Պետերբուրգից մինչև Պարսից ծոց երթուղի։

Եվ Ադրբեջանը, ինչպես պարզվում է, այստեղ նույնպես խաղի մեջ է։

«Իրանը դրանում շահագրգռված է, և մեր իրանական գործընկերները այժմ դա հաստատեցին։ Եվ Ռուսաստանն էլ է դրանում շահագրգռված, որովհետև Ռուսաստանի հյուսիսից, Պետերբուրգից մենք անմիջապես դուրս կգանք Պարսից ծոց։ Շատ հետաքրքիր և հեռանկարային երթուղի է»,- պարզաբանել է ռուսական պետության ղեկավարը՝ ճշտելով, որ այդ ճանապարհի կառուցման նկատմամբ իր հետաքրքրություն է արտահայտել նաև Ադրբեջանը։

«Մենք հիմա ընդհանուր գծերով խոսել են մեր իրանական գործընկերների և բարեկամների հետ։ Ադրբեջանի հետ պարզաբանել ենք։ Հույս ունեմ այժմ կսկսենք կոնկրետ աշխատանք»,- եզրափակել է Պուտինը։

Այսպիսով կարելի է վստահորեն դատել այն մասին, որ ռուսական պետության ղեկավարը խոսում է Հյուսիս-Հարավ տարանցիկ երթուղու մասին, որը, ըստ երևույթին, Ադրբեջանից Հայաստանի տարածքի միջով Զանգեզուրի միջանցքով կանցնի դեպի Նախչըվան՝ դեպի Իրան ճյուղավորմամբ, կամ Արազ գետի երկայնքով նրա իրանական կրկնորդով և Իրանի Իսլամական Հանրապետության տարածքով։

Միևնույն ժամանակ, Էրդողանի և Պուտինի բանակցություններում կարևոր թեմա են դարձել Ղարաբաղում տիրող իրավիճակը և Բաքվի ու Երևանի միջև խաղաղ երկխոսության որոնումը։

«Բազմաթիվ հարցեր կան սիրիական կարգավորման վերաբերյալ, խոստումնալից երկկողմ խոշոր նախագծերը առաջ են գնում, զարգանում են։ Մեր տեսադաշտում է գտնվում նաև մեկ այլ կարևոր խնդիր՝ղարաբաղյան խնդրի կարգավորումը»,- այս առնչությամբ նշել է Պուտինը։

Իսկ ահա այնուհետև հատկապես հետաքրքիր պահ. Պուտինը հիշեցրել է, որ վերջերս Կասպից ծովի գագաթնաժողովի շրջանակներում հանդիպել է Ադրբեջանի նախագահի հետ։ «Ձեզ նրանից մեծ ողջույններ», - հայտնել է Պուտինը՝ դիմելով Էրդողանին և հավելել. -Մենք շատ մեծ օրակարգ ունենք»։

Ահա այստեղ կցանկանայի հարց տալ՝ Իլհամ Ալիևից այս ողջույնի մեջ ի՞նչ ուղերձ է ներդրել Պուտինը։ Սա Էրդողանի հետ զրույցում ավելի գաղտնի նոտա գտնելու փո՞րձ է, թե՞ ինչ որ այլ բնույթի ակնարկ, ինչ-որ թաքնված դիվանագիտական պիրուե՞տ:

Պուտինի և Էրդողանի զրույցի ենթատեքստը բացահայտելու, ինչպես նաև ճշտելու համար, թե Թեհրանի գագաթնաժողովում Ադրբեջանի թեման ինչ ասպեկտներում է ներկայացվել՝ Caliber.Az-ը խնդրել է թուրք քաղաքագետ, «Ankara Üniversitesi» համալսարանի պրոֆեսոր Թողրուլ Իսմայիլին.

Եվ թուրք քաղաքագետը նախ պարզաբանել է, որ, երբ հանդիպում են այս տարածաշրջանում շահեր ունեցող նմանատիպ մակարդակի առաջնորդները, միանգամայն սպասելի է, որ Ադրբեջանի և Ղարաբաղի թեման ներկա կլինի բանակցությունների օրակարգում։

«Ղարաբաղից հայկական զորքերի դուրսբերման և այլ հարցերի առնչությամբ Ադրբեջանի նախագահը վերջերս բավականին կոշտ և միանշանակ արտահայտվել է։ Եվ մենք անմիջապես տեսանք արձագանքը՝ և՛ հայկական կողմի հայտարարությունները, և՛ այլ հավաստիացումներ, որ հայկական զորքերը դուրս են բերվելու Ղարաբաղից»,- ասել է Իսմայիլը։

Ուստի, նրա կարծիքով, «Ադրբեջանը այժմ լիովին իրավունք ունի, չնայած Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների ներկայությանը, այս գոտում կրկին իրականացնել լիարժեք հակաահաբեկչական գործողություն»։

Քաղաքագետը չի կասկածում, որ Պուտինն ու Էրդողանը, ինչպես եռակողմ, այնպես էլ երկկողմ ձևաչափով քննարկել են այս հարցը։

«Թուրքիայի դիրքորոշումը, ինչպես հայտնի է, այստեղ լիովին համընկնում է Ադրբեջանի շահերի հետ։ Այն պարզ է և հստակ: Սա առաջին հերթին Ադրբեջանի տարածքից հայկական զինված խմբավորումների դուրսբերման հարցն է, երկրորդը՝ Զանգեզուրի միջանցքի բացումն է, ինչպես նաև խաղաղության պայմանագրի մշակման գործընթացը։ Եվ այս բոլոր կետերը բարձրացվել են Էրդողանի ու Պուտինի հանդիպման ժամանակ»,- ասել է թուրք քաղաքագետը։

Իսկ Իլհամ Ալիևի ողջույնները փոխանցելով՝ Վլադիմիր Պուտինը ցույց տվեց, թե «որքան սերտ ձևաչափում է նա փոխգործակցում Ադրբեջանի նախագահի հետ», համարում է Իսմայիլը։

«Դա այդպիսի հնարք է, դիվանագիտական իդիոմ: Այսինքն՝ կա դիրքորոշումների մոտիկություն, առաջնորդների կոնտակտայնություն, և Պուտինն այս ուղերձը փոխանցեց Էրդողանին։ Այստեղ ամեն ինչ առավելագույն չափով պարզ է ու հասկանալի»,- նշել է նա։

Ադրբեջանի և Թուրքիայի դիրքորոշման մասին՝ պնդում է թուրք փորձագետը՝ կարելի է դատել նաև ըստ Շուշայի հռչակագրի, որում խոսք է գնում դաշնակցային պայմանագրի մասին, որտեղ կողմերը պարտավորվել են համատեղ գործել և՛ քաղաքական, և՛ ռազմական ոլորտներում։

«Իհարկե, այստեղ հետաքրքիր է նաև Իրանի դիրքորոշումը։ Թեհրանը մտահոգված է տարածաշրջանում տեղի ունեցող իրադարձություններով, իրանական պետությունը գործնականում մնացել է բազմաթիվ գործընթացների եզերքին։ Եվ դրա համար էլ իրանական կողմի հայտարարությունները ու թվիթները այդքան համառորեն ասում են, որ «Թեհրանն այստեղ է», և չի կարելի դիպչել Իրանի շահերին։ Չնայած, հիշեցնեմ, որ այս համատեքստում Թուրքիան և Ադրբեջանը մեր տարածաշրջանի համար առաջարկել են 3+3 ձևաչափը, և դա, կարծում եմ, շատ կարևոր պահ է։ Սա մեկնված ձեռք է դեպի համագործակցություն և խաղաղություն, դեպի տնտեսական բարգավաճում»,- վստահ է Թողրուլ Իսմայիլը։

Այնպես որ, նրա խոսքով, թող տարածաշրջանի յուրաքանչյուր երկիր հիմա մտածի ու իր համար ընտրի լավագույն տարբերակը։

«Բայց ևս մեկ անգամ ևս ուզում եմ ընդգծել, որ Հայաստանի կողմից կարգավորման գործընթացը ընթանում է ծայրահեղ դանդաղ և ռուս խաղաղապահները միշտ չէ, որ անում են այն, ինչ պետք է անեն։ Այս բոլոր հարցերը, կարծում եմ, Էրդողանի կողմից փոխանցվել է ռուսական կողմին»,- եզրափակել է քաղաքագետը։