Անզոր ջանքեր Մեզ համար առանց պայմանագրի էլ վատ չէ

Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը վերսկսում է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև երկարաժամկետ խաղաղության հաստատմանը ուղղված ջանքերը։ ԵՄ-ի երկու բարձրաստիճան դիվանագետների խոսքով, այս ամսվա սկզբին Մեծ Բրիտանիայում Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի կուլուարներում անցկացվել են Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների հետ երկողմ հանդիպումներ։ Շառլ Միշելը նաև նամակ է գրել երկու կողմերին՝ նրանց կոչ անելով վերադառնալ բանակցությունների սեղանի շուրջ և «ավարտել խաղաղ պայմանագիրը»՝ առաջընթացի հասնելով այնպիսի հարցերի լուծման մեջ, ինչպիսին սահմանների սահմանազատումն է: Այս մասին ասվում է «Politico»-ի հրապարակման մեջ։

Դե այստեղ ինչ կարող ես ասել՝ ամենալավ մտադրություններ են։ «Երանելի խաղաղարարներ», ինչպես ասվում է Սուրբ գրքում, բայց կա նաև ինչ-որ տագնապահույզ բան։ Եվ եթե ոչ տագնապահույզ, ապա դա ստիպում է մտածել ու ավելի ուշադիր նայել, թե իրականում ինչի է փորձում հասնել Եվրամիությունը։ Մեջբերեմ բարձրաստիճան դիվանագետին, ոչ թե անձամբ Շառլ Միշելին. «Բրիտանիայում հանդիպումները կայացել են միայն ինը ամիս հետո, երբ Ադրբեջանը սկսեց ռազմական հարձակում Ղարաբաղը հետ վերցնելու համար: Դա տեղի ունեցավ շատ ամիսներ տևած այն բանակցություններից հետ, որոնք անցկացնում էր Միշելը, եւ չնայած Արեւմուտքի զգուշացումներին այն մասին, որ միայն դիվանագիտական լուծումը կարող է խաղաղություն բերել տարածաշրջանում»:

Հիշու՞մ եք, թե «Վարպետը և Մարգարիտան» վեպում Ժորժ Բենգալսկուն կոնկրետ ի՞նչ է ասել, դե, կոնֆերանսիե, Կորովև-Ֆագոտը։ «Շնորհավորում եմ ձեզ, քաղաքացի, ստախոս»։ Փաստն այն է, որ խաղաղությունը տարածաշրջան բերեցին ոչ թե դիվանագիտական բանակցությունները։ Խաղաղությունը տարածաշրջան բերեցին Ադրբեջանի զինված ուժերը՝ ընդմիշտ փակելով «գորշ գոտին» և կտրելով անջատողական թարախակույտը։ Միջազգային իրավունքը հաղթանակեց ոչ թե բանակցությունների սեղանի շուրջ, հակառակորդին ստիպեցին հեռանալ մեր հողերից հենց զենքի ուժով, և ուրիշ ոչ մի կերպ։ Եվ եկեք երեսապաշտություն չանենք, Եվրամիության շահագռգռվածությունը ամենևին էլ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև «երկարատև և կայուն խաղաղություն հաստատելու» մեջ չէ, Եվրամիության շահագռգռվածությունը տարանցիկ միջանցքների վերահսկման մեջ է։ Այո՛, Զանգեզուրի վրա, բայց ահա, հատկապես սա մենք չպետք է թույլ տանք։ Ինչո՞ւ։ Իսկ թեկուզ այն պատճառով, որ Եվրամիությունը հանդիսանում է արտատարածաշրջանային ուժ։ Դրան գումարած, չպետք է մոռանալ, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև բանակցություններում ԵՄ-ի կամ ԱՄՆ-ի միջնորդությունը՝ ամենևին էլ «հավասարահեռություն չէ հանուն արդարության, մարդասիրության և միջազգային իրավունքի հաղթանակի»։ Ոչ։ Սա կլինի խաղ Հայաստանի կողմը և Ադրբեջանի դեմ։ Այդ ի՞նչ է, մենք ոսկեդրամներ չպիտի ճանաչենք։ Փորձ, գիտեք: Բանակցություններին «մասնակցելու» Եվրամիության ցանկությունը զուտ մարդկային տեսանկյունից միանգամայն հասկանալի է, բա վոնց, կմասնակցի և իր համար կկտրի կարկանդակի մի մասը «աշխատանքի և աշխատանքի ընթացքում համամարդկային արժեքներին հավատարմություն ցուցաբերելու համար»։

Բացի այդ, ԵՄ-ի խաղաղության կոչերի անկեղծությունը որոշ չափով արատավորված է նրանով, որ հուլիսի 22-ին ԵՄ խորհուրդը՝ պատմության մեջ առաջին անգամ Հայաստանի զինված ուժերին 10 միլիոն եվրոյի չափով օգնությունը տրամադրելու մասին որոշում է ընդունել։ Էլ չեմ խոսում ԵՄ-ի «լոկոմոտիվ» Ֆրանսիայի կողմից Հայաստանի միանշանակ, հարյուր տոկոսանոց աջակցության մասին, Օլիմպիական խաղերի բացման վերջին միջադեպի մասին (խոսքս կապույտ գույնի անպարկեշտության, մորուքավոր տոտաների և այլ անպատկառության մասին չէ), խոսքս մեկնաբանի խոսքերի մասին է, ով հայտարարեց, որ «Հայաստանը՝ ֆրանսիացիների սրտերին պատմականորեն մոտ երկիր է», որից հետո հնչեցրեց ղարաբաղյան հակամարտության հետ կապված հակաադրբեջանական կարգախոսներ։ «Հայերը տուժեցին ադրբեջանական բանակից և կորցրին Լեռնային Ղարաբաղը»,- ասել է մեկնաբանը։ Մի խոսքով, մեկնաբանը գլխի է ընկել։ Դե հա, կորցրել են: Նրանք խստորեն պատժվեցին անջատողականության համար, որից հետո որոշեցին լքել Ադրբեջանի սահմանները։ Ահա ազնիվ խոսք, մենք նրանց բացարձակապես չենք կարոտում:

Ի դեպ, օրերս Հայաստանում Ֆրանսիայի արտակարգ և լիազոր դեսպան Օլիվիե Դեկոտինին սոցցանցերում գրել է, որ «Լեռնային Ղարաբաղի հայերն ունեն Միջազգային դատարանի կողմից ճանաչված իրավունքներ, առաջին հերթին դա վերաբերում է վերադարձի իրավունքին»։ Դե իհարկե, դե իհարկե ձեր զանգը շատ կարևոր է մեզ համար։ Այնպես որ, միգուցե հայերի Ադրբեջան վերադարձի թեմային վերադառնանք բացառապես ադրբեջանցիների Հայաստան վերադառնալուց հետո։ Այն էլ, միգուցե: Ամեն դեպքում, մենք անպայման կմտածենք։ Բայց, ինչպես արդեն հասկացաք, դա կլինի հետո և ոչ հիմա։

Եթե ավելի լայն դիտարկել՝ ցանկացած բանակցությունների իմաստը՝ դա ոչ միայն ինչ-որ համաձայնության գալն է։ Դա նաև հակառակորդին հասկացնելն է, որ անընդունելի պահվածքի համար նա վճարելու է այնպիսի գին, որը կգերազանցի նրա ցանկացած ձեռքբերածին։ Եվ ընդհանրապես՝ ստիպեք թշնամուն ստանձնել բոլոր հնարավոր արդյունքներից վատագույնը։ Իսկ եթե ավելի լայն նայենք՝ դիվանագիտությունը առանց զենքի՝ դա երաժշտություն է առանց գործիքների։ Խաղաղությունը չեն մուրում, այն ապահովվում է զինված ուժերի հզորությամբ, քանի որ աշխարհը կառուցված է հենց ուժի վրա՝ չնայած բոլոր եվրոպական և համամարդկային արժեքները միասին վերցրած։ Եվ որովհետև, եթե անկեղծ լինենք, ապա հատկապես ուժն է ամենակարևոր եվրոպական և իսկապես համամարդկային արժեք։ Եվ հետևաբար՝ քանի դեռ Հայաստանի սահմանադրության մեջ փոփոխություններ չեն կատարվել՝ ոչ մի խաղաղ պայմանագիր չի լինի։ Մեզ համար առանց պայմանագրի էլ վատ չէ, այդ Հայաստանն է, որը լոգիստիկ և ենթակառուցվածքային փակուղում նստած պետք է, եթե նույնիսկ մեր ոտքերի տակ չթավալված, բարձր հեկեկալով և խոստանալով, որ այլևս երբեք այդպես չի անի, խնդրի ապաշրջափակել տարածաշրջանային հաղորդակցությունները, ապա, առնվազն, նայի աշխարհի քաղաքական քարտեզին։ Ցանկալի է սթափ աչքերով, իսկ ուշադիր նայելով, դողդողա, հասկանալով, որ նրա մոտ պետական սահմանի չորս հատվածներից երկուսն արգելափակված են։ Այնպես որ, մենք, մեծ հաշվով, ոչ մի տեղ չենք շտապում. այն, ինչին վիճակված է հասունանալ և վայր ընկնել, ապա որպես հետևանք անպայման և՛ կհասունանա, և՛ վայր կընկնի։