Գողացված զուգարան. Ղարաբաղի հայերին օգնելուց՝ ԱՄՆ-ի հրաժարվելու պատճառների մասին «Կյանքը ինչպես շնաբույնի մեջ»

Ամերիկայի «Հայ Դատի» հանձնախումբը (ANCA) լրջորեն վրդովվել է։ Եվ երկրի Կոնգրեսին ակտիվորեն կոչ է անում հետաքննել՝ Ադրբեջանի Ղարաբաղի մարզի էթնիկ հայ բնակչությանը օգնություն տրամադրելուց՝ ԱՄՆ վարչակազմի հրաժարվելու պատճառները։ Մերժումը, սակայն, տրամաբանական է և միանգամայն սպասելի, ժողովրդական իմաստության խստորեն համապատասխան՝ ինչպես ձայն հանես, այնպես էլ կարձագանքես։

ANCA կոմիտեի նախագահ Րաֆֆի Համբարյանը խիստ մտահոգված նամակ է հղել ԱՄՆ Սենատի և Ներկայացուցիչների պալատի անդամներին, որում պատգամավորներին կոչ է անում՝ Բայդենի վարչակազմի կողմից «Ղարաբաղի ժողովրդին» մարդասիրական օգնություն ցուցաբերլու դժկամության առնչությամբ հետաքննություն անցկացնել։

«Հայ ընտանիքները ենթարկվում են ագրեսիայի և էթնիկ զտումների, կա սննդի, ջրի, վառելիքի և նրանց ապրուստի համար անհրաժեշտ այլ ռեսուրսների պակաս»,- ասվում է կոնգրեսականներին ուղղված ուղերձում։

Բայց սրանով կրքերն ու ղարաբաղցի հայերի հետ տեղի ունեցող դժբախտությունների պատկերները, ըստ Ամբարյանի, չեն սպառվում։ Նա պնդում է, որ «Ադրբեջանի կառավարությունը մտադիր է Ղարաբաղի հայերին տեսնել սովամահ», ընդգծելով, որ «ամերիկյան վարչակազմը գրեթե ոչ մի մարդասիրական օգնություն չի ուղարկել հայ ընտանիքներին»։

Այ քեզ սարսափ, այ քեզ խնդիր։ «Սարսափի» նկարագրությունը շատ տպավորիչ է։ Սակայն այս ամենը հիշեցնում է հենց այն «հորդորների փաթեթը», որով հայկական սփյուռքը երեսուն տարի շահարկում էր աշխարհագրական բոլոր ուղղություններով, որպեսզի միջոցներ հայթայթի՝ ըստ իր ղեկավարների հավաստիացումների, Ղարաբաղի էթնիկ ազգաբնակչության «ծանր կյանքի» համար։ Մինչբդեռ, այն միջոցները, որոնք փոխանցվել են հայկական տարբեր հիմնադրամներին, հայցվել են ինչպես հենց սփյուռքահայերից, այնպես էլ տարբեր միջազգային կազմակերպություններից։ Որոնց և որոնք, ինչպես հետո պարզվել է, այդ նույն սփյուռքի ղեկավարները անամոթաբար խաբել են։

Ինչպես հիշում ենք, ի հայտ եկան երկար տարիների խաբեության փաստերը, երբ հայկական սփյուռքի ղեկավարները ու «ղարաբաղյան կլանի» պարագլուխները լցրեցին իրենց գրպանները, բայց տեղացի հայերը ստացան, կներեք, ձեռնանշան։ Իսկ ահա հայ լոբբիստը վրդովված կամ առավել եւս նույնիսկ վրդովված է ԱՄՆ վարչակազմի կողմից հայերի նկատմամբ նման վերաբերմունքից։ Բայց միթե՞ պարզ չէ, որ այն բանից հետո, երբ որոշ հայեր մյուս հայերին մեղադրեցին գողության մեջ, այլ արձագանք չէր էլ կարող լինել։

Սակայն սա Կոնգրեսի բացասական արձագանքի պատճառներից ընդամենը մեկն է։ Իրականում, ԱՄՆ-ում միշտ էլ հասկացել և հաշվի է առել հայկական սփյուռքի լոբբիստական խաղերի գործոնը և խորամանկ հայերի վարդագույն նկրտումները օգտագործել իրենց շահերի համար։ Չնայած հայությանը թվում էր, թե նրանք են խաբել բոլորին։

Պետք է խոստովանել, որ Րաֆֆի Համբարյանն իսկապես շատ խորամանկ պարոն է։ Տարեսկզբին նա այնքան լկտիացավ, որ սկսեց պահանջել անձնական հանդիպում ԱՄՆ նախագահի հետ՝ հայտարարելով, որ ցանկանում է ԱՄՆ նախագահի հետ քննարկել «Ազատության աջակցության մասին ակտ»-ին կից Ադրբեջանին օգնություն ցուցաբերելը սահմանափակող թիվ 907-րդ փոփոխության մասին նրա որոշումը։

Թե ինչու էին հայկական սփյուռքում այնքան պատկերացնում իրենց, որ լրջորեն հավատում էին, որ Բայդենը կնվաստանա մինչև հայ լոբբիստի հետ հանդիպելուն՝ սկզբունքորեն հասկանալի է։ Հենց Ջո Բայդենն է լուրջ սխալ կատարել, թույլ տալով «Հայոց ցեղասպանության» ճանաչումը։ Սակայն հետագայում նա սիրախաղ չի արել հայերի հետ, ինչով և անասելի վրդովեցրել է նրանց։ Այդուհանդերձ, հայերն ուղղակի երազեցին և աննկարագրելիորեն լկտիացան, ամբողջ աշխարհին վստահեցնելով, որ հիմա կպատժեն բոլորին և ամենքին՝ առաջին հերթին, իհարկե, «ագրեսիվ թուրքերին»։

«Նախագահ Բայդենի կողմից ցեղասպանության ճանաչումը Միացյալ Նահանգներին մղում է հետևողական քաղաքականության, որն արդյունավետ և շոշափելիորեն աջակցում է Ղարաբաղի գոյատևմանը և Հայաստանի անվտանգությանը, միաժամանակ վճռականորեն մարտահրավեր նետելով Թուրքիայի և Ադրբեջանի հակահայկական ագրեսիային», - այն ժամանակ հայտարարել էր ANCA-ն: Ընդհանրապես, նրանք այնքան տպավորիչ թափ էին վերցրել, ակնհայտորեն հավատալով, որ վերջապես կախարդանք է տեղի ունեցել, և հենց «մեծ հայության» ծառայության է եկել ԱՄՆ-ի սիրալիր և միամիտ խամաճիկ նախագահը։

Բայց սրանով Բայդենի կողմից հայերի համար ողջ «ազնվամորին» վերաջացավ։ Այո, լինելով նախագահի թեկնածու, նա խոսում էր այն մասին, որ ԱՄՆ-ը պետք է հավատարիմ մնա Ազատության աջակցության ակտի 907-րդ փոփոխությանը, որպեսզի դադարեցնի ռազմական օգնության հոսքը Ադրբեջան։ Սակայն, դառնալով երկրի ղեկավար, նա վարվեց ճիշտ հակառակը՝ հրաժարվեց 2021 թվականի իր նախկին հայտարարությունից և տարվա բյուջեում ներառեց Ադրբեջանին ֆինանսական օգնությունը։ Թավ խաչ դնելով բոլոր հայկական իղձերի վրա։

Իսկ ԱՄՆ-ի ներկայիս հրաժարումը ցանկացած տեսակի օգնություն ցուցաբերելուց այն ամենին, ինչ հայտնվում է Լեռնային Ղարաբաղի պիտակով, նույնպես իրավիճակի ողջամիտ ըմբռնում է։ Պաշտոնական Վաշինգտոնը, ըստ ամենայնի, տեսնում և հասկանում է, որ Ղարաբաղի էթնիկ հայ բնակչության «տառապանքների» մասին հայերի և այդ նույն ANCA-ի բոլոր պատմությունները կարված են սպիտակ թելով և, պարզ ասած, սովորական սուտ է։ Թե այս երեսուն տարիների ընթացքում Երևանը ինչպես է «բարերություն արել» Ղարաբաղի հայերին և «բարեկարգել» օկուպացված հողերը՝ ԱՄՆ-ում նույնպես համոզվել է։ Ով է ստել և գողացել, իսկ ով է կոնկրետ գործերով զբաղված Ղարաբաղում, պարզ է՝ արմատական տարբերությունն ակնհայտ է։ Ադրբեջանը չի գողանում ինտերնետի մալուխներ ու սանտեխնիկա, չի վառում տները և ծառեր չի կտրում, այլ ընդհակառակը, Ղարաբաղում ստեղծում է նոր ենթակառուցվածք՝ օդանավակայաններից ու ճանապարհներից մինչև ամենաարագ համացանցը։

Ինչպես սփյուռքի, այնպես էլ միջազգային դոնորների կողմից օգնության այդ տասնյակ միլիարդավոր դոլարներով կարելի էր Ղարաբաղում կառուցել իսկական դրախտ երկրի վրա։ Իսկ ըստ փաստի կցանկանայի հիշեցնել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի խոսքերը. «Ազատագրված հողերում ամեն ինչ ավերվել է։ Բայց կան շենքեր, տներ, որտեղ հայեր են ապրել։ Նայում ես ու զարմանք ես կտրում, թե ինչպե՞ս էին մարդիկ այնտեղ ապրում։ Կարծես թե շնաբույն է։ Հայաստանի վարչակարգը, պատանդ պահելով այդ մարդկանց, փաստորեն աղքատության, չքավորության մեջ, նրանց ստիպել է ապրել այնտեղ։ Ստիպել է։ Ով հնարավորություն ուներ, փախել է։

Եվ այս ամենը տեսնելով՝ Սփյուռքի և Երևանի երկարամյա ստերից հիասթափված Ղարաբաղի էթնիկ հայ բնակչությունը աստիճանաբար հանգում է ևս մեկ օբյեկտիվ եզրակացության՝ տարածաշրջանում կյանքը դեպի լավն է փոխվում միայն Ադրբեջանի գալու հետ։