Խաղաղության նոր բանաձեւ Հարավային Կովկասում Փորձագիտական ​​կարծիքները` Caliber.Az-կայքում

Եվ այսպես, սահմանազատման աշխատանքների արդյունքում Հայաստանի հետ որոշվել է 12,7 կմ երկարությամբ սահմանագիծ և ապահովվել է Գազախի շրջանի չորս՝ Բաղանիս Այրըմ, Աշաղը Ասքիփարա, Խեյրիմլի և Գըզըլհաջըլը գյուղերի տարածքները (6,5 կմ2) Ադրբեջանին վերադարձը: Մայիսի 24-ին, առանց մեկ կրակոցի, այս գյուղերի տարածքներն անցել են Ադրբեջանի պետական սահմանապահ ծառայության վերահսկողության տակ։

Իսկ ինչպե՞ս են իր գյուղերը վերադարձնելու հարցում Բաքվի հաջողությունը ընկալել այլ երկրներում։ Այս հարցով Caliber.Az-ի լրագրողը դիմել է օտարերկրյա քաղաքագետներին։

Այսպես, իսրայելցի լրագրող և հրապարակախոս, Իսրայելի լրագրողների միության միջազգային հարաբերությունների հարցերով հանձնաժողովի ղեկավար Ռոստիսլավ Գոլցմանի կարծիքով՝ Հայաստանի կողմից ադրբեջանական գյուղերի վերադարձը, իհարկե, շատ ուրախալի իրադարձություն է և թույլ է տալիս հետևություն անել, որ Երևանը վերադառնում է արդեն եվրոպական, այլ ոչ թե ֆրանսիական ուղեծիր։ Իսկ սա ամենևին էլ նույնը չէ։ Քանի որ ԵՄ-ի համագործակցության սկզբունքներից մեկը՝ «զրո խնդիրներ հարևանների հետ» է։ Եվ Հայաստանը պետք է իրականում հաշվի առնի այս կանոնները։

«Ուրախ եմ, որ Հայաստանը սկսել է գիտակցել, որ ավելի լավ է Բաքվի հետ հաշտ ու խաղաղ պայմանավորվել։ Իսկ այնինչ Բաքուն՝ կառուցելով իր ռազմավարությունը, արդեն հիանալի հասկանում էր, որ ամենահուսալի միջոցը՝ հույսը դնել միայն իր վրա, երկու կողմերի միջև անմիջական երկխոսության վրա՝ առանց որևէ բարի կամեցողների և միջնորդների, որոնց ջանքերը փաստորեն կարող են բանակցությունները տանել բոլորովին այլ ուղղությամբ։ Այս համատեքստում կցանկանայի հիշեցնել Իսրայելի նմանատիպ փորձը 1949 թվականին Նեգևի ազատագրման հարցում, որտեղ ազատագրումից անմիջապես հետո գործին միջամտեցին միջազգային միջնորդները, ովքեր, բոլորովին մոռանալով այն մասին, որ մինչ այդ Նեգևը օկուպացված էր Եգիպտոսի կողմից, սկսեցին ձեռքերը թափահարել և պահանջել դուրս բերել զորքերը՝ խոստանալով, որ այդ տարածքների կարգավիճակը կլուծվի բանակցությունների և միջազգային միջնորդության միջոցով։ Ինչին Իսրայելը վճռականորեն պատասխանեց, որ չի հավատում նման «անկախ» միջնորդներին, որոնց վրա բացարձակապես չէր ազդում իսրայելական հողերի օկուպացիան, իսկ ահա երբ Իսրայելը սկսում է ազատագրել իր հողերը, չգիտես ինչու այդ հարցերը պետք է լուծվեն բանակցությունների շրջանակներում։ Այն ժամանակվա վարչապետ Բեն Գուրիոնը մատչելիորեն բացատրեց, որ Իսրայելը իր հողերը արդեն ազատագրել է և այնուհետև կարող է գլուխ հանել առանց միջազգային միջնորդների: Իսկ կարելի է նաև հիշել բոսնիացիների օրինակը, ովքեր քանի դեռ իրենք չանցան հարձակման, քանի դեռ տեղում չհաստատեցին իրենց ներկայության ակնհայտությունը, չգիտես ինչու բանակցային գործընթացի շրջանակներում ոչինչ չէր որոշվում»,- հիշեցրել է քաղաքագետը։

Դե նաև, իհարկե, նրա խոսքով, սա Ադրբեջանի երկարատև, տքնաջան դիվանագիտական աշխատանքի կարևոր հաղթանակն է, որը հնարավորինս կոռեկտ, բայց գործադրելով անհրաժեշտ ճնշում, շարունակեց ազդել Երևանի վրա՝ խոհուն փաստարկներով ճեղքելով նրա համառությունը։

«Իլհամ Ալիևը հետևողական է և պատասխանատու իր հայտարարություններում և անփոփոխ կերպով ցույց է տալիս մի բան՝ Ադրբեջանը սկսածը անպայման հասցնում է մինչև վերջ, մինչև հաղթական իրականացման։ Ադրբեջանական գյուղերի վերադարձը ապացուցում է, որ Բաքուն հանդես է գալիս բացառապես տարածաշրջանում առանց ագրեսիայի և բռնության՝ երկու կողմերի բարի կամքի արդյունքում կառուցված խաղաղության օգտին»,- ընդգծել է Ռոստիսլավ Գոլցմանը։

Միևնույն ժամանակ, քաղաքական գիտությունների թեկնածու, ղազախստանցի քաղաքագետ Շարիպ Իշմուհամեդովը նախ շնորհավորել է ադրբեջանական ժողովրդին և նախագահ Իլհամ Ալիևին՝ անարյուն դիվանագիտական փայլուն հաղթանակի առթիվ։

«Սա ոչ թե մեկ տարվա, այլ, թերևս, բոլոր երեսուն տարիների փորձերի ու սխալների մեթոդների, Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ռազմավարության էվոլյուցիայի արդյունքն է։ Բաքուն ցուցադրեց, որ նման մոտեցումը ոչ միայն հնարավոր է, այլ նաև ծայրահեղ արդյունավետ, այն բարձր նշաձող է սահմանում պետությունների միջև նման վիճահարույց հարցերի լուծման համար, ինչպես տարածաշրջանային, այնպես էլ համաշխարհային մասշտաբով։ Այս իմաստով սա նաև Իլհամ Ալիևի քաղաքական ռազմավարության կարևոր հաղթանակն է, ով բարդ հարցերում միշտ գործում է խաղաղության օրակարգով, այլ ոչ թե պատերազմի և ուժային մեթոդներով։

Բաքուն Գազախի շրջանի գյուղերի վերադարձով վերաձեւաչափեց պայմանավորվելուն հայկական անունակությունը։ Կցանկանայի հավատալ, որ ողջ Կովկասը կդառնա խաղաղության, կոնսենսուսի և խորաթափանց դիվանագիտական որոշումների տարածաշրջան, այլ ոչ թե թեժ կետ քարտեզի վրա։ Ադրբեջանը առնվազն ցույց տվեց, որ նման բանաձևը հասանելի է, դրանով հանդերձ շատ ուժեղ հիասթափեցնելով նրանց, ովքեր փորձում էին ապակայունացնել Բաքվի և Երևանի միջև անմիջական բանակցությունների գործընթացը, միջամտելով դրան, անհավասարակշռություն մտցնելով, քանի որ հետապնդում էին բացառապես իրենց շահերը։ Այնպիսի հավակնոտ պահանջատերերը, ինչպիսիք են Ֆրանսիան և այլ արևմտյան դերակատարները, հայտնվեցին ամբողջովին անգործության մեջ, առավել ևս՝ ապակառուցողական օրակարգով բոլոր արտաքին բարերարների մուտքը Հարավային Կովկաս այժմ միանշանակ արգելված է»,- եզրափակել է Շ. Իշմուհամեդովը։