Կրքեր Սամասթի շուրջ Կարապետյանի ու Թեհլերյանի մասին Հայաստանում «մոռացել են»

Թուրքական հայալեզու «Ակօս» շաբաթերթի գլխավոր խմբագիր Հրանտ Դինքին սպանած Օգյուն Սամասթի նկատմամբ կիրառվել է պայմանական ազատազրկում, հայտնում են թուրքական լրատվամիջոցները։ «DHA»-ի փոխանցմամբ՝ Սամասթը բանտում անցկացրել է 16 տարի ու 10 ամիս, անցյալ տարի նրա պատժաչափը կրճատվել էր լավ պահվածքի համար։ Այսինքն՝ եղել է հանցագործություն, և եղել է պատիժ։ Ընդ որում, շատ դաժան։ Բայց հայկական լրատվամիջոցները և սոցցանցերի սեգմենտը պատռում ու նետում են, վրդովված են նրանից, որ Սամասթը ազատ է արձակվել։

Բնականաբար, նրանք «մոռանում են» իրենց հարց տալ այն մասին, թե առհասարակ ինչպես կարող էր այնպես ստացվել, որ Թուրքիայում մինչև հիմա, նույնիսկ Հրանտ Դինքի սպանությունից հետո՝ գործում է հայալեզու օրաթերթ, որի էջերում պարբերաբար բարձրացվել է՝ Թուրքիայի կողմից առասպելական «հայոց ցեղասպանությունը» ճանաչելու անհրաժեշտության հարցը։ Չէ որ Հրանտ Դինքն է ասել. «Հասարակության ամենահրատապ խնդիրներից մեկը Օսմանյան կայսրությունում հայոց ցեղասպանության հարցն է»։

Անշուշտ, զարմանալի չէ հայկական լրատվամիջոցների նման «մոռացկոտությունը»։ Չէ որ Հայաստանում չկան թուրքերեն լեզվով օրաթերթեր, իսկ հայկական լրատվամիջոցներում ոչ մեկի մտքով անգամ չի անցնի կասկածի տակ դնել «հայոց ցեղասպանության» հարցը։ Դա տաբու է: Եվ դա խոստովանելով, հայկական լրատվամիջոցները ստիպված կլինեն նաև խոստովանել այն, որ Թուրքիայում միշտ եղել է, կա և կլինի ավելի շատ խոսքի ազատություն, քան «քարերի երկրում», որին հիմա փորձում են ներկայացնել որպես մեր տարածաշրջանում «ժողովրդավարության փարոս»։

Անցնենք առաջ։ Հրանտ Դինքի սպանությունից անմիջապես հետո Ստամբուլում անցկացվեցին բողոքի ցույցեր, որին մասնակցել են թուրք էստրադայի աստղեր, Թուրքիայի քաղաքական ու հասարակական գործիչներ։ Նրանք կրում էին ցուցանակներ. «Մենք բոլորս՝ Հրանտ Դինք ենք»։ Բացի այդ, հաջորդ տարիներին Ստամբուլում և Թուրքիայի այլ քաղաքներում անցկացվում էին Հրանտ Դինքի հիշատակին նվիրված ակցիաներ, որոնց մասնակցել են հազարավոր մարդիկ։ Բնականաբար, հայկական լրատվամիջոցները այս մասին էլ են «մոռացել են»։ Չէ որ Հայաստանում երբեք չի եղել, չկա և չի կարող լինել հանրահավաք որևէ թուրք լրագրողի կամ քաղաքական գործչի հիշատակին։ Հայաստանում մոդայի մեջ են այլ երթեր՝ ջահերով, նման այնպիսիներին, ինչպես եղել են հիտլերյան Գերմանիայում։ Դրանք սովորաբար անցկացվում են ապրիլի 23-24-ին, երբ համաաշխարհային հայությունը աշխարհով մեկ բղավում է առասպելական «ցեղասպանության» մասին, որի պատմության մեջ պաշտոնական Երևանը, չնայած պաշտոնական Անկարայի բազմիցս առաջարկություններին, չի ցանկանում պարզություն մտցնել։ Եվ այդ հանրահավաքներում ավանդաբար այրվում է Թուրքիայի դրոշը՝ ամբոխի ուրախ ճիչերի ու ծափերի տակ։ Հայ լրագրողները գոնե մի անգամ քննադատե՞լ են իրենց հայրենակիցների նման գործողությունները։ Պարզ բան է, որ ոչ: Բնական է նաև, որ նրանք չեն գրել այն մասին, որ հենց Հայաստանն է պաշտոնական մակարդակով հրճվել, երբ ազատ արձակվեց Ֆրանսիայում ԱՍԱԼԱ-ի ղեկավար, ցմահ ազատազրկման դատապարտված Վարուժան Կարապետյանը, ով ահաբեկչություն էր իրականացրել ֆրանսիական Օրլի օդանավակայանում, որի հետևանքով զոհվել է 8 մարդ։ Այնուհետև աշխարհի «ամենամարդասեր» ֆրանսիական դատավորները «հաշվի են առել Կարապետյանի օրինակելի պահվածքը, ահաբեկչության զոհերին նրա վճարումները և Կարապետյանին բնակարանով ու աշխատանքով ապահովելու հայկական կողմի պատրաստակամությունը»։ 2001 թվականի մայիսի 4-ին Հայաստան ժամանած ահաբեկիչ Կարապետյանին անձամբ ընդունել է Հայաստանի վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանը, ով ուրախություն է հայտնել ֆրանսիական բանտից նրա ազատվելու կապակցությամբ։ Թուրքիայում, համեմատության համար, քաղաքական գործիչներից ոչ ոք Սամասթին չեն ընդունել, չեն հերոսականացրել նրա հանցագործությունը:

Բայց սա էլ դեռ ամենը չէ: 2015 թվականի ապրիլի 22-ին առասպելական «հայոց ցեղասպանության» 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումների շրջանակներում, Հայաստանի Շիրակի նահանգի Մարալիկ քաղաքում կանգնեցվեց հայ ահաբեկիչ Սողոմոն Թեհլերյանի հուշարձանը, ով 1921 թվականի մարտի 15-ին Բեռլինում գնդակահարեց Օսմանյան կայսրության ներքին գործերի նախարար՝ Մեհմեդ Թալեաթ փաշային։ Բեռլինում տեղի ունեցած սպանությունից հետո Թեհլիրյանը կալանավորվեց և դատվեց գերմանական դատարանում, բայց 1921 թվականի հունիսի 2-ին արդարացվեց և ազատ արձակվեց։ Դատավարությունից հետո Թեհլիրյանը մոտ երեսուն տարի ապրեց Սերբիայում, ամուսնացավ հայուհի՝ Անահիտ Թաթիկյանի հետ, դարձավ որդու և դստեր հայր։ 50-ականներին Թեհլիրյանների ընտանիքը գաղթեց Ամերիկա։ Սողոմոն Թեհլիրյանը մահացել է Սան Ֆրանցիսկոյում և թաղվել Ֆրեսնոյում։

Այսինքն, եղել է հանցագործություն, բայց պատիժ չի եղել։ Դրանով հանդերձ Թեհլիրյանին դարձրին հայ ժողովրդի ազգային հերոս։ Այո, հայերը այս ահաբեկչին անվանում են «ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ», կանգնեցնում են նրա հուշարձանը։ Ընդ որում, յուրաքանչյուր թուրքի համար վիրավորական ձևով՝ Մարալիկում հուշարձանը պատկերում է Թեհլիրյանին, որի ոտքի տակ ընկած է Թալեաթ փաշայի գլուխը։ Ինչպե՞ս կարելի է, ունենալով Թուրքիայի հանդեպ ատելության նման հուշարձան՝ լրջորեն քննարկել հայ-թուրքական սահմանի բացման մասին։

Հասկանալի է, որ հայկական լրատվամիջոցները այս հարցը նույնպես չեն տալիս իրենց։ Ինչպես նաև այն մասին, վերջում հիշեցնեմ, որ Հայաստանի Հանրապետության զինանշանի վրա պատկերված է Ագրդաղ լեռը, որը հայերը անվանում են Արարատ։ Այսինքն՝ Հայաստանը բացահայտ տարածքային պահանջներ ունի Թուրքիայի նկատմամբ։ Եվ ուրեմն, հայկական կողմից հակաթուրքական գործողությունների այս ողջ զանգվածի ֆոնին մենք լսում ենք: Օգյուն Սամասթի ազատ արձակման առնչությամբ այս երկրի լրատվամիջոցների ծղրտոցը։ Եվ հենց այս ծղրտոցը ապացուցում է, որ հայ հասարակության մեջ թուրքաֆոբիայից բուժվելու գործընթացը ընթանում է շատ դանդաղ և այնտեղ դեռ շատ հեռու են բուժումից:

Աքպեր Հասանով