Ձեր խուճապի նոպաները՝ մեզ շատ հարմար ժամանակին են Բայց տես ագրեսիայի մասին՝ մոռացեք

«Պատերազմից հետո հայ հասարակության մեջ շատ հոգեբանական խնդիրներ սրվեցին, հիվանդները ավելի շատացան։ Հիմնականում դրանք դեպրեսիվ խանգարումներով, խուճապի կամ ագրեսիայի նոպաներով մարդիկ են»,- ասում է հայ հոգեբույժ և նյարդաբան Անահիտ Դարաբյանը։

Դա տեղի է ունեցել 1934 թվականին։ Մի քանի հոգի մտել են կոլխոզի ամբարը, դանակով սպանել են պահակին և սկսել են հացահատիկի պարկերը բարձել սայլերի վրա։ Սկսվել է միլիցիայի հետ փոխհրաձգություն, մեկ ավազակ տեղում սպանվել է, մնացած երեքը վնասազերծվել են։ Երկուսին հետագայում դատապարտել են մահապատժի, իսկ երրորդին տասնհինգ տարի են տվել: Միակ ողջ մնացած հանցագործի որդին դարձել էր այլախոհ և ամբողջ կյանքում, ոխ պահելով հոր համար՝ հետևողականորեն ատել է կոմունիստներին…

Ակնարկը, կարծում եմ, հասկանալի է, «հայրը տուժել է իր համոզմունքների և երկրում մարդու իրավունքների խախտումների պատճառով»։ Այնպես որ, բանը ամենևին էլ մեր սիրելի հարևանների նուրբ հոգեկան կազմակերպման մեջ չէ։ Պարզապես իր ժամանակին, օգտվելով տերերի բարությունից, նրանք մտել են ուրիշի տունը, քսանութ տարի շրջել բուֆետով, սպանել են կացարանի խաղաղ բնակիչներին և գողացել են նյութական արժեքները։ Իսկ երբ ողջ ունեցվածքի տերերը ուշքի են եկել և սկսել են գողերին պատուհաններից դուրս շպրտել, նախապես կոտրելով նրանց կողերը՝ խեղճ ավազակների մոտ սկսել է դեպրեսիա։ Հանկարծակի։

Սկզբունքորեն, գործը հասկանալի է, այդ մեզ մոտ է «İti qovan»-ի տեսարանը ուրախություն և այլ դրական հույզեր առաջացնում, մերոնք են եկել, իսկ թշնամու մոտ, բացի փորլուծության արագ վերածվող խուճապային նոպաներից՝ ոչինչ։ Ոմանց մոտ ըմբռնումը մտքի պայծառացման հետ գալիս է միայն հոսպիտալի մահճակալին. ինչո՞ւ գնացի այնտեղ, ինձ այլևս ադրբեջանական հող պետք չէ, և թքած ունեմ այդ «միացումի» վրա։ «Ֆաբերժեն դռներով է ճմլել»։ Այնպես որ ես նույնիսկ հնարավոր եմ համարում, որ «պացիենտները» ավելի շատացել են նաև այն պատճառով, որ շատերը չեն ցանկանում գնալ բանակ։ Հասկանալի ցանկություն, ընտրությունը մեծ չէ. կա՛մ հերթական Մանվելը կգողանա մսի պահածոն, կա՛մ ասկերները կգնդակահարեն։ Ահա և ստիպված են այտի վրա օճառով էպիլեպտիկ նոպա ձևացնել՝ չէ որ ուզում ես ապրել։

Ցանկացած շովինիզմը փսիխոզ է։ Ցավալի շեղում, ի տարբերություն առողջ ազգայնականության՝ սեփական շահերի ռացիոնալ, հավասարակշռված հետապնդում (ծանոթագրություն. nationalism – passport holder, տիրապետող), այսինքն սա ավելի շատ պայմանագրային, պետական, այլ ոչ թե տոհմային հասկացություն է։ Սեփական շահի ճիշտ ըմբռնում, որը չի նշանակում «ես կսպանեմ հարևանին և կգրավեմ նրա բնակելի տարածքը»։ Հասկացեք վերջապես, հարևաններ, որ այս փակուղին, որում դուք այժմ գտնվում եք, ձեր անզուսպ ախորժակների, ուռճացված ինքնակարծիքի և բոլոր ռեսուրսները կլանող ուրիշների հանդեպ ատելության հետևանք է: Նման նպատակադրությամբ շուտով և կխելագարվեք. և ցանկությունները չեն համապատասխանում հնարավորություններին, և շրջապատում հիանալի գիտեն, թե ձեզանից ինչ սպասել, և ձեռնարկում են համապատասխան միջոցներ: Ղարաբաղ, հյուսիս-արևելյան Թուրքիա, Ջավախեթիա։ Դա շատ չէ արդյո՞ք Հայաստանում ապրող երկու միլիոնի համար։

Նստեք և մի լավ մտածեք, դուք դեռ մի քիչ ժամանակ ունեք. ավելի լավ չի՞ լինի հրաժարվել տարածքային պահանջներից, տրամադրել Զանգեզուրի միջանցքը և ձեզ համար ապրել լուռ, խաղաղ ու հանգիստ։ Այլընտրանք, իհարկե, կա, բայց չէի ցանկանա բարձրաձայնել։ Գոնե այն պատճառով, որ դուք ամեն ինչ առանց իմ խոսքերի էլ գիտակցում եք։ Պատերազմում կրած պարտությունից հետո հայ հասարակության մեջ հոգեբանական խնդիրների սրումն ինձ խորհրդանշական է թվում։ Մի տեսակ անխոս, բայց շատ հոգևոր բողոք անհոգի աշխարհի դեմ, որը չի ուզում ճանաչել հարեւանիկների բացառիկությունը։ Աշխարհը չի պատրաստվում ձեզ համար խելագարվել, խելագարվեք միայնակ, շրջապատը ուրիշ ծրագրեր ունի։

Երբեմն զուտ մարդկայնորեն ես նույնիսկ խղճում եմ մեր հարեւաններին։ «Կարծես թե նրանք ծույլ չեն, և կարող էին ապրել»: Բայց հետ նայելով հասկանում ես, որ հայ ժողովրդի հետ կատարվում է այն, ինչին նա արժանի է։ «Օրը նրանով է լավ, որ դժվար է»։ Եթե տանջանքները նրանց համար ինքնին հանդիսանում են արժեք՝ դեմ չեմ, թող շարունակեն գլուխները պատին խփել։ Նրանք կունենան և՛ խուճապի նոպաներ, և՛ հոգեբանական, և նույնիսկ հոգեբուժական շեղումներ, և հիպոքոնդրիա հետագա գիտակցության պղտորմամբ: Քանի դեռ խելքները չհավաքեն և չհասկանան. անջատողականությունը, «միացումը» ու հարեւանների նկատմամբ տարածքային պահանջները ոչ մի բանի չեն հանգեցնում, բացի հետագա կենսունակության հետ անհամատեղելի ծանր մարմնական վնասվածքների, կամ, եթե բախտդ բերի (իհարկե, դժվար է դա «բախտ բերել» անվանել, բայց գոնե ողջ կմնաք) ծանր հոգեկան խանգարումների։

Այո, և վերջում. «դեպրեսիա» բառի հականիշը հանդիսանում է «մանիակալ սինդրոմ» արտահայտությունը։ Եվ տեսեք, այստեղ Ադրբեջանի պաշտտպանության նախարարությունը առողջապահության նախարարության հետ միասին նախազգուշացնում է. նկատեցինք՝ կպատժենք։ Հոգնած ձիերին գնդակահարում են: