Ճանապարհներ, օդանավակայաններ, հեռահաղորդակցություն. Ղարաբաղում պատրաստվում են ադրբեջանցիների վերադարձին Caliber.Az-ի ակնարկը

Արդեն երրորդ տարին է՝ Ադրբեջանը օկուպացիայից ազատագրված տարածքների վերականգնման ծրագրի շրջանակներում իրականացնում է՝ տրանսպորտային, էներգետիկ, կոմունալ ենթակառուցվածքների, ինչպես նաև հեռահաղորդակցության համակարգերի լայնածավալ վերականգնում։ Ակնկալվում է, որ ընթացիկ տարում Ղարաբաղի տարածաշրջանում վերակառուցման աշխատանքների ծավալներն էլ ավելի կմեծանան՝ հաշվի առնելով նախկին հարկադիր վերաբնակների իրենց տներ արագ վերադարձի պլանները։ Այս տարածաշրջանի ենթակառուցվածքների վերածննդի ձեռքբերումների ու նոր ծրագրերի մասին խոսք է գնացել նախօրեին՝ ազատագրված տարածքներում խնդիրների կենտրոնացված լուծման հարցերով Համակարգող շտաբի Միջգերատեսչական կենտրոնի՝ տրանսպորտի, կապի և բարձր տեխնոլոգիաների հարցերով աշխատանքային խմբի նիստի ընթացքում։

Որպես 2021-2022 թվականներին Ադրբեջանի կառավարության ներդրումային ռազմավարության առանցքային ուղղություն է մնացել՝ Ղարաբաղի և Արևելյան Զանգեզուրի տնտեսական շրջանների վերածննդի ոլորտը. համեմատաբար կարճ ժամանակահատվածում այստեղ մասշտաբային հսկայական աշխատանք է իրականացվել ճանապարհների, կամուրջների և թունելների, էլեկտրահաղորդման գծերի և ենթակայանների կառուցման ուղղությամբ, վերականգնվել են ջրամատակարարման և կոյուղու և այլ կոմունալ համակարգեր, ինչպես նաև ծավալվել են բջջային կապի, համացանցի, ռադիո և հեռուստատեսային հեռարձակման ցանցեր, կառուցվել են երկաթուղային գծեր։ Թվարկված ենթակառուցվածքային նախագծերը իրականացվել են ականազերծման աշխատանքներին զուգահեռ. այսօրվա դրությամբ, Ադրբեջանի ականազերծման գործակալության (ANAMA) և մյուս մասնագիտացված կառույցների ջանքերով ականներից և չպայթած զինամթերքից մաքրվել է մոտ 69 հազար հեկտար: ANAMA-ի 2023 թվականի աշխատանքային ծրագրի համաձայն՝ պլանավորվում է ականազերծել ազատագրված տարածքների ևս 820,1 հեկտարը, իսկ ընդհանուր առմամբ մինչեւ 2026 թվականը նախատեսվում է մաքրել 280 հազար հեկտար հողատարածք։

Որպեսզի գնահատել ազատագրված տարածքներում աշխատանքների ծավալը՝ բավական է բերել միայն ճանապարհաշինական հատվածի մասին տվյալներ։ Այսպիսով, լեռնային բարդ ռելևֆով մոտ երկու հազար տեղանքներում իրականացվում է՝ ավելի քան երկու հազար կիլոմետր ընդհանուր երկարությամբ ճանապարհների, կամուրջների, թունելների և այլ ճանապարհային ենթակառուցվածքների շինարարություն: Մասնավորապես, ավարտին մոտեցող 33 թունելների երկարությունը գերազանցում է 50 կիլոմետրը, ինչպես նաև տարածաշրջանում կառուցվում է ավելի քան 12 կմ երկարությամբ 84 կամուրջ։ Ճանապարհների և ինժեներական կառույցների կեսից ավելին արդեն կառուցվել է, միաժամանակ տասնյակ այլ հատվածներում անցկացվում է ակտիվ աշխատանք։

«Ներկա ժամանակ արագ տեմպերով շարունակվում է 2,2 հազար կմ ընդհանուր երկարությամբ 18 ճանապարհատրանսպորտային նախագծերի իրականացումը։ Ամենալայնածավալ նախագծերից են հանդիսանում այնպիսի նախագծեր, ինչպիսիք են Բարդա-Աղդամ, Թալիշ-Թափգարագոյունլու-Դաշալթը, Ահմեդբեյլի-Ֆիզուլի-Շուշա, ինչպես նաև Ֆիզուլի-Հադրութ, Շուքյուրբեյլի-Ջաբրայիլ-Հադրութ ճանապարհները,- երկուշաբթի, Ֆիզուլիի միջազգային օդանավակայանում կայացած Միջգերատեսչական կենտրոնի աշխատանքային խմբի նիստի ժամանակ հայտնել է՝ Ղարաբաղի տնտեսական շրջանի մեջ մտնող ազատագրված տարածքներում Ադրբեջանի նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Էմին Հուսեյնովը։ - Ինչպես նաև զգալի առաջընթաց է ձեռք բերվել Ահմեդբեյլի-Շուշա և Հորադիզ-Աղբենդ ավտոմոբիլային և երկաթուղային ճանապարհներում. ավտոճանապարհային աշխատանքների 73%-ը, և «պողպատե» մայրուղիների 33%-ը՝ ավարտված է։

Մասնավորապես, երեք քառորդ մասով ավարտվել է Հորադիզ-Ջաբրայիլ-Զանգիլան-Աղբենդ (Զանգեզուրի միջանցք) 123,6 կիլոմետր երկարությամբ ավտոճանապարհի շինարարության աշխատանքը. ինչպես նաև ավարտվել են ապագա միջանցքի 12 կիլոմետր ընդհանուր երկարությամբ բոլոր երեք թունելների բետոնապատման աշխատանքները։Ներկա ժամանակ այս թունելներում անցկացվում է բետոնե հենասյուների տեղադրում, ջրահեռացման եւ այլ աշխատանքներ։

Հատկանշական է, որ Ղարաբաղի վերածննդի տրանսպորտային վեկտորը չի սահմանափակվել միայն ճանապարհների կառուցմամբ, 2021 և 2022 թվականների հոկտեմբերին շահագործման են հանձնվել Ֆուզուլիի և Զանգիլանի օդանավակայանները, մոտավորապես մինչև 2024 թվականի վերջը կկառուցվի ևս մեկ օդանավակայան Լաչինի շրջանում։ Հիշեցնենք, որ բոլոր նոր օդանավակայանները հագեցված են համաշխարհային առաջատար արտադրողների ժամանակակից աերոնավիգացիոն համակարգերով, ավիացիոն և օդերևութաբանական հսկողության ավտոմատացված համակարգերով, ռադիոտեղորոշիչ համակարգերով, այս սարքավորումները և թռիչքավայրէջքային գոտիների երկարությունը հնարավորություն են տալիս միջազգային ավիաընկերություններից ընդունել հեռահար մագիստրալային լայնաֆյուզելաժային ինքնաթիռներ: Բոլոր վերոհիշյալը թույլ է տալիս թռիչքները իրականացնել Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպության (ICAO) և Օդային տրանսպորտի միջազգային ասոցիացիայի (IATA) անվտանգության չափանիշներին համապատասխան: Ղարաբաղում միջազգային մակարդակի մի քանի օդանավակայանների առկայությունը հնարավորություն կտա հարմարավետ և արագ տրանսպորտային կապեր հաստատել մնացած աշխարհի հետ՝ ապահովելով Ղարաբաղի և Արևելյան Զանգեզուրի հանգստի ներուժի զարգացման ապագա հիմք՝ օտարերկրյա զբոսաշրջիկների զանգվածային ընդունումը: Ի վերջո, չպետք է անտեսել նաև տարածաշրջանում ստեղծված ռազմաքաղաքական բարդ իրավիճակը, և այստեղ ծանր ռազմատրանսպորտային ինքնաթիռներ ընդունելու ունակ օդանավակայանների առկայությունը երբեք ավելորդ չի լինի։

«Այսօր Լաչինի օդանավակայանի տարածքում շարունակվում է թռիչքավայրէջքային գոտիների և տերմինալի շինարարությունը. մասնավորապես, ապագա միջազգային օդային նավահանգստի տարածքում թռիչքային գոտիների, կառամատույցի, տերմինալի և օժանդակ շինությունների շինարարության շրջանակներում 37%-ով ավարտվել են հորատման և հողային աշխատանքները»,- Միջգերատեսչական կենտրոնի աշխատանքային խմբի նիստի ժամանակ հայտնել է՝ Ադրբեջանի թվային զարգացման և տրանսպորտի փոխնախարար Ռահման Հումմաթովը։

Փոխնախարարի խոսքով, այսօր աշխատանքներ են տարվում հեռահաղորդակցության ենթակառուցվածքի ստեղծման ուղղությամբ. այսպես, Ադրբեջանի օկուպացիայից ազատագրված տարածքներում գործում են հեռուստատեսային և ռադիոհեռարձակման 6 կայաններ, դրանց թիվը նախատեսվում է հասցնել 15-ի, իսկ առկա ռետրանսլացիոն կայանների շնորհիվ արդեն ապահովվել է 11 հեռուստաալիքի և 7 ռադիոկայանների հեռարձակումը։ Իր հերթին, առաջիկա օրերին կավարտվի Շուշայում 130 մետրանոց հեռուստաաշտարակի նախագծի փորձաքննությունը, և նախագծի հաստատումից հետո շուտով կսկսվեն շինարարական աշխատանքները։ Դրա հետ մեկտեղ, Ղարաբաղի տարածաշրջանում տեղադրվել են 203 շարժակայաններ, ապահովվել է հարյուրավոր բաժանորդների լայնաշերտ ինտերնետին միացնելը, այդ թվում նաև Աղալը գյուղում համաշխարհային ցանցը հասանելի է 86 տնային տնտեսություններին։ Ընդհանուր առմամբ, Շուշան և այլ վերականգնվող բնակավայրերը հեռախոսակապով և գերարագ ինտերնետով ապահովվում են ժամանակակից GPON տեխնոլոգիայով։

Հատկանշական է, որ Ղարաբաղի տարածաշրջանի բազմաթիվ վերականգնվող բնակավայրերում ճանապարհաշինական ծրագրերը և ՏՏ ենթակառուցվածքների ձևավորումն իրականացվում են մեկ հայեցակարգի սկզբունքով։ Մասնավորապես, նման սկզբունք է դրված Աղդամ քաղաքի վերականգնման գործում. այստեղ կատարվելիք աշխատանքների նախագծումը արդեն ավարտվում է, և առաջիկայում նախատեսվում է հայտարարել համապատասխան մրցույթներ։ Նույն սկզբունքով կիրականացվեն ճանապարհային և հեռահաղորդակցության ծրագրերը Ֆիզուլի քաղաքում և այլ բնակավայրերում։

Ճանապարհային նախագծերի արագ իրականացումը և էներգետիկ, կոմունալ, ցանցային և այլ ենթակառուցվածքների ստեղծումը թույլ կտա մոտ ապագայում ապահովել նախկին հարկադիր վերաբնակների արագ և հարմարավետ վերաբնակեցումը իրենց հարազատ տներ։ Օկուպացիայից ազատագրված տարածքներ վերադարձը սահմանվում է որպես Ադրբեջանի մինչև 2030 թվականը հինգ ազգային առաջնահերթություններից մեկը, իսկ այդ ոլորտում հիմնական ճանապարհային քարտեզը հանդիսանում է՝ նախագահի Իլհամ Ալիևի կողմից անցյալ տարվա նոյեմբերին հաստատված «Օկուպացիայից ազատագրված տարածքներ մեծ վերադարձի I պետական ծրագիրը»։

Հիշեցնենք, որ անցյալ տարվա ամառվանից մեկնարկել է Ադրբեջանի քաղաքացիների վերաբնակեցումը Զանգիլանի շրջանի «խելացի» Աղալը գյուղում, որտեղ կառուցվել են տներ, վարչական շենքեր, ստեղծվել են բարձր տեխնոլոգիաների և «կանաչ» էներգետիկայի կիրառմամբ գյուղտնտեսություններ։ Իսկ մինչև այս տարվա մարտի վերջը նախատեսվում է ավարտել Թերթերի շրջանի Թալըշ գյուղի վերականգնման և վերակառուցման առաջին փուլի նախաձեռնությունները. ներկա ժամանակ այստեղ ավարտվում են ճանապարհային ենթակառուցվածքների և կապի անցկացման ոլորտում աշխատանքները, և այդ աշխատանքների ավարտից հետո հարկադիր վերաբնակները կկարողանան վերադառնալ այնտեղ։