Վաղը պատերազմ է եղել Համարձակ է նա, ով ճշմարիտ է

«Իսկ ով ճշմարիտ չէ, նա պարզապես լկտի է» (Բորիս Վասիլևի համանուն գրքից): «Հայրենիքում հայրենիքի կարոտ՝ քեզնից վատ բան չկա»։ Սա Եվտուշենկոն է, «Կազանի համալսարանը»։ Բառերը մի փոքր այլ առնչությամբ էին գրված, բայց բուն գաղափարը պարզ է։ Մենք նույնպես մոտ երեսուն տարի կարոտում էինք ու բարդույթավորված էինք։ Բայց չփակվեցին տանջանքների մեջ, չհրճվեցինք դրանով և ինչ-որ պահի սկսեցին պարտվողական բարդույթը վերահալեցնել մեկ այլ բարդույթի մեջ։ Հրթիռային։ Ոչ միշտ հանգիստ, բայց միշտ համառ, ատամները սեղմած։

Մենք նույնիսկ ժպտում էինք նրանց, ում չէինք ուզում ժպտալ, և ժպտում էինք, երբ բոլորովին չէինք ուզում ժպտալ։ Մեզ ինչ որ բանում սահմանափակեցինք և տրամաբանեցին, կապեր հաստատեցինք, աջակցություն ստացանք: Շրջվեցինք՝ և տեսան, որ շատ բան է արվել, բայց դեռ շատ ավելին չի արվել: Հավաքվեցինք և շարունակեցինք առանց ավելորդ շքեղության ու աղմուկի։ Մենք երբեք չենք հրաժարվել Ղարաբաղից, երբեք, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ իրավիճակը բացարձակապես անհուսալի էր թվում, երբ մեզ ճնշում էին գործադրում, գրեթե պաշտոնապես պահանջելով ճանաչել «Ղարաբաղի անկախությունը»։ Չենք ծռվել: Որովհետեւ ոչ մի րոպե հույսը չկորցրեցինք ու արեցինք այն, ինչ անհրաժեշտ ենք համարել։ Այն, ինչ պարտավոր ենք։

Երկու տարի առաջ մենք սկսեցինք ազատվել «պարտվողների բարդույթից»։ Իսկ նոյեմբերի տասին՝ քառասունչորս օր անց՝ կարոտն ու բարդույթները անհետ կորան։ Մեզ մոտ ավելորդ ու խանգարող բարդույթներ այլևս չկան՝ կան բավականաչափ հարկավոր ու անհրաժեշտ։ Եվ ավելի շատ կլինեն: Մեր բանակը արեց այն ամենը, ինչ կարող էր, և նույնիսկ մի փոքր ավելին։ Թույլ թվալը, երբ դու ուժեղ ես, նույնպես մի ամբողջ գիտություն է, երբեմն ինձ թվում է, որ մեր հաջողության մեջ կասկածում էին նույնիսկ մեր բարեկամները։ Թշնամիները՝ նրանք ամբարտավանորեն հեգնում էին: Բայց «Երկաթե բռունցքը» երկար ժամանակ ջնջեց թշնամու դեմքից այդ ժպիտը, իսկ «Հատուցումը» բերեց այն գիտակցությունը, թե որքան դժվար է ջարդված ձեռքերով հավաքել կոտրված ատամները։

Սեր՝ դա երբ նա տորթ է ուտում, և դու հիանում ես նրանով, և քեզ հաճելի է: Որովհետև նա է և որովհետև սեր է: Ազգային բանակի հետ՝ մոտավորապես նույն պատմությունն է. սպառազինության մեջ մատակարարվում են համազարկային կրակի նոր համակարգեր՝ քեզ լավ ես զգում: Արտադրում ենք նոր անօդաչուներ, և դու ոգեշնչված ես: Մեր զինծառայողների հերթական խումբը հաջողությամբ ավարտեց Կոմանդոյի դասընթացները՝ դուք անմիջապես ունեք ավելի լայն ուսեր և ավելի ծանր բռունցքներ: Բանակի տեսակը, տեխնիկական հագեցվածությունը, անձնակազմի քանակը, ռազմական գործողություններ վարելու եղանակները հիմնականում պայմանավորված են սահմաններով, ռելիևֆով, կլիմայով, հավանական հակառակորդների քանակով և որակով, նրանց
ուժեղ և թույլ կողմերով, դաշնակիցներով (և քո, և հավանական թշնամու), և այլն: Լավ բանակի դեպքում դիվանագիտությունն էլ ավելի զվարթ ու համոզիչ է թվում, այն ամենաարդյունավետ գործիքն է լկտի հարևանի և արդեն պարտված չհամաձայնվող բանակցողի դեմ։ Միակ և անկրկնելի։

Այնպես որ՝ մենք ընկած-ելած մարդիկ ենք, մենք մեր շահերն ունենք, ճիշտ ենք հասկանում ու անպայման կվերցնենք այն, ինչ համարում ենք մերը։ Գլխավորը, մանրուքների հետևից չընկնել, ավելի լավ է սպասել և մի երկու տարի հետո մի երկու միլիոն փոցխել, ոչ թե վաղը՝ տասը հազար։

Վաղուց գիտենք, որ հարեւանները սիրում են մեզ սպանել։ Իդեալում - կապված և կանգնած խրամատի մոտ: Իսկ եթե ծերեր, կանայք և երեխաներ են, ապա սա ընդհանրապես երազանք է և «ադրբեջանական հարցի լուծում»։ Հիմա մենք մի փոքր չափավորել ենք մեր հարեւանուհիների լկտիությունը, բայց եթե նրանք համառեն՝ ստիպված կլինենք կրկնել՝ խոհարարուհին կարող է փախչել, բայց Աստված մի արասցե, եթե մենք բռնենք խոհարարին։ Գերիշխող բարձունքները մեր ձեռքում են։ Ցանկացած օրենքով, լինի դա միջազգային, թե հաղթողի իրավունքով՝ Խանքենդին ինչպես ձեռքի ափի մեջ։ «Բավական է մեկ դեղահաբ»։

Հիշիր հարևան իմ խոսքերը՝ ոչ թե արձանագրելու համար, այլ քո հոգու համար՝ քանի դեռ չկա սահմանների փոխադարձ ճանաչման և տարածքային պահանջներից հրաժարվելու վերաբերյալ պայմանագիր՝ դու երբեք, լսում ես, երբեք քեզ ապահով չես զգա: Մենք կարող ենք ցանկացած պահի գալ քո հետևից՝ ընդ որում հանկարծակի, որովհետև ամենալավ անակնկալն այն է, որը մենք ինքներս ենք պլանավորում: Դու, հարեւան, դարձել ես անհնարինության աստիճան ձանձրալի ու կանխատեսելի։ Քեզնից ոչ միայն մենք ենք սկսում հորանջել, դու ձանձրացրել ես քո հովանավորներին։ Ռուսաստանից շտապում ես Եվրոպա, Եվրոպայից նորից Ռուսաստան, հետո դեպի Ամերիկա ու նորից Եվրոպա։ Անարդյունավետ և քաոսային: Քեզ լավ ուսումնասիրելով, մենք սովորել ենք հաշվարկել քո շարժումները։ Միթե՞ դու ինքդ չես տեսնում, որ մեր տարածաշրջանում ոչ մի հարսանիք չի անցնում առանց մեզ, և ոչ մի թաղում՝առանց ձեզ: Դու այդպես էլ եզրակացություններ չես արե՞լ։ Լավ, այդ դեպքում մի քիչ լիրիկա։ Վերջի-վերջո, մենք ունենք վրեժ լուծելու բոլոր իրավունքները։ Բոլոր քսանութ տարիների համար, որոնց ընթացքում մեզ վռնդեցին, կոտորեցին, սպանեցին, և այս ամենը ժպիտով, ծաղրով, ասֆալտին թքելով և լկտի հայացքով. չէ իբր, ձեզ մոտ Կոստյա Սապրիկինի դեմ ոչ մի մեթոդ չկա։ Ինչպես տեսնում եք, մեթոդներ գտնվել են։

-Ամոնտիլյադո! - Ես ասացի։

- Ի սեր Աստծո, Մոնտրեսո՜ր:

-Այո,-ասացի ես: - Ի սեր աստծո։