«Փաշինյանը ծառայում է Արևմուտքին, ինչպես սամուրայը իր տիրոջը» Վասիլի Կոլտաշովը՝ Caliber.Az կայքում

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ ռուսաստանցի տնտեսագետ, Նոր հասարակության ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Վասիլի Կոլտաշովի հետ։

- Ինչպես գիտեք, այս շաբաթ Հայաստանը հրաժարվեց Մոսկվայում հանդիպել Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ԱԳՆ ղեկավարների հետ՝ պատճառաբանելով Լաչինի ճանապարհի շուրջ «խնդիրները»։ Արդյո՞ք սա Երևանի համար չի հանդիսանում բանակցությունները և որպես հետևանք Բաքվի հետ խաղաղության պայմանագրի ձգձգման հերթական առիթ:

- Բանը նրանում է, որ Ռուսաստանում շատերը ուշադրություն դարձրին նրա վրա, որ Վլադիմիր Պուտինը չգնաց «Մեծ քսանյակի» գագաթնաժողովին, թեև անձամբ մասնակցեց Հայաստանում ՀԱՊԿ նիստին, որին Նիկոլ Փաշինյանը հրաժարվեց ստորագրել ամփոփիչ փաստաթուղթը։ Ռուսաստանում հաճախ են կարծում, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը շահագրգռված չեն հակամարտության կարգավորման մեջ, թեև, իմ կարծիքով, ադրբեջանական կողմը ավելի շահագրգռված է երևում նրանում, որպեսզի ծայրահեղ դեպքում փակի իր հարցը, այն ժամանակ, երբ Փաշինյանը ակնհայտորեն ձգտում է նոր ճգնաժամ ստեղծել տարածաշրջանում։ Հետևաբար, զարմանալի ոչինչ չկա նրանում, որ Հայաստանը հրաժարվեց Մոսկվայում հանդիպել Ռուսաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների հետ՝ պատճառաբանելով Լաչինի ճանապարհի շուրջ ստեղծված խնդիրը։ Ամենայն հավանականությամբ՝ սա բարդ խաղի մի մասն է, որի թիկունքում կանգնած են Միացիալ Նահանգները և Անգլիան:

- Հայաստանը ձգձգում է Զանգեզուրի միջանցքի գործարկումը, որի բացումը ձեռնտու է նաեւ Ռուսաստանին։ Արդյո՞ք Մոսկվան այս ուղղությամբ բավականաչափ ազդեցության լծակներ կիրառում է Հայաստանի վրա։

- Եթե Հայաստանը ձգձգում է Զանգեզուրի միջանցքի գործարկումը, ապա այստեղ պետք է հարցնել ոչ Ռուսաստանին։ Մոսկվան չի կարող բավարար ազդեցություն գործել Հայաստանի ղեկավարության վրա, ուստի դրսևորվում է իրավիճակի երկակիությունը։ Մի կողմից Երևանում բոլորն ասում են, որ Հայաստանը՝ Մոսկվայի դաշնակիցն է Կովկասում, ինչի հետ շատերը համաձայն են նաև Ռուսաստանում, բայց խնդիրը նրանում է, որ այդ դաշնակցին ղեկավարում է Ռուսաստանի կատաղի թշնամի Նիկոլ Փաշինյանը՝ թունդ, փորձառու քաղաքական բանսարկու, այլ ոչ թե քաղաքական գործիչ։ Եթե պետք լինի, նա կկործանի հայ ժողովրդին ու Հայաստանը, փաստորեն, նա վաղուց է շարժվում այդ ճանապարհով, այլապես նա իրավիճակը չէր հասցնի 2020 թվականին ռազմական բախմանը։ Հասկանալով ուժերի տարբեր հարաբերակցությունը, և ամենակարևորը՝ իր անիրավացիությունը, նա կարող էր համաձայնվել Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրին, և այժմ չէր լինի այնպիսի մեծ ատելություն, որը կա հայերի և ադրբեջանցիների միջև։

Մյուս կողմից, օտարերկրյա գործակալներով լցոնված և Վաշինգտոնից կախված Հայաստանի ղեկավարությունը ոչ մի կերպ չի կարող բարեկամական լինել Ռուսաստանի նկատմամբ։ Հակառակ դեպքում հնարավոր կլիներ հարաբերությունները կարգավորել դեռ 2021 թվականին։ Ռուսաստանը փորձում է ճնշում գործադնել Հայաստանի վրա, բայց այդ ազդեցության սահմանները սահմանափակ են, և բառացիորեն հակասության մեջ են մտնում դաշնակցի նկատմամբ, որը գլխավորում է, ինչպես արդեն ասել եմ, Ռուսաստանի կատաղի թշնամին։

- Լաչինի ճանապարհին ադրբեջանցի ակտիվիստների շարունակվող ակցիան հայկական կողմը ամբողջ աշխարհին մատուցում է որպես Ղարաբաղում գոյություն չունեցող 120 հազար հայերի «մարդասիրական ճգնաժամ»։ Ի՞նչ նպատակով է Հայաստանը սրում իրավիճակը։

- Եթե այս խնդրին նայել ավելի խորը, ապա ակնհայտ է, որ Հայաստանի ղեկավարությունը այս իրավիճակը հասցրել է մինչև ճգնաժամայինի։ Միևնույն ժամանակ, երբ Նիկոլ Փաշինյանը փաստորեն հրաժարվեց փոխգործակցել ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում, դժգոհ լինելով ստեղծված իրավիճակից, շփոթեցնելով և ձգձգելով Ադրբեջանի հետ բանակցային գործընթացը, արդեն պարզ էր, որ այդ ճգնաժամը պետք է ծագեր և ինչ որ ձևով դրսևորվեր։ Հասկանալի է նաև, որ Ադրբեջանի ղեկավարությունը չի կարող բավարարվել ստեղծված իրավիճակով, բայց պարզ է, որ կողմերի գործողությունները միմյանց նկատմամբ բարեկամական չեն։ Այս փուլում մեծ դժվարությամբ հնարավոր է իրավիճակը զերծ պահել նոր սրացումից ու նոր հակամարտությունից, որում չափազանց շահագրգռված են ԱՄՆ-ն ու Մեծ Բրիտանիան։ Այս երկու տերությունները տենչում են նոր պատերազմ սկսել Կովկասում, որպեսզի նրանում ներքաշվի նաև Ռուսաստանը։

- Հայաստանի համար ինչ՞ով կավարտվի Արևմուտքի հետ Փաշինյանի սիրախաղերը։

- Փաշինյանը սիրախաղ չի անում Արեւմուտքի հետ, սա թյուրիմաստ պատկերացում է, որը գոյություն ունի շատերի մոտ։ Փաշինյանը գտնվում է Արևմուտքի մոտ ծառայության մեջ, և ինչպես սամուրայ ծառայում իր տիրոջը։ Միգուցե Փաշինյանը ծայրահեղ իրավիճակում սեպպուկու չանի, այլ պարզապես կփախչի երկրից, բայց այն, որ նա ծառայում է Արևմուտքին, ինչպես նաև իր ողջ կաբինետը՝ միանշանակ է։ Հայաստանի ղեկավարությունը խաբում է իր ժողովրդին, որը, ելնելով սոցիալ-տնտեսական առանձնահատկություններից, երկրից որակյալ քաղաքացիների արտահոսքից, շատ հեշտ է շահարկել։ Դրանով հանդերձ նույնիսկ չնայած ղարաբաղյան 44-օրյա պատերազմում կրած ռազմական պարտությանը, Փաշինյանին, այնուամենայնիվ հաջողվել է մնալ իշխանությունում։ Ուստի կարծում եմ, որ հատկապես Արեւմուտքի թուլացումն է բերելու Փաշինյանի անկմանը։

- Երևանում հակառուսական հիստերիան նույնպես Արևմուտքն է հրահրո՞ւմ։

-Հակառուսական հիստերիան, որը ժամանակ առ ժամանակ բռնկվում է Երևանում տարիների ընթացքում աջակցվում և ուժեղանում է։ Այն ձևավորվել է այն պահին, երբ Փաշինյանը նոր էր պատրաստվում գալ իշխանության։ Հետևաբար, այժմ մենք կարող ենք ասել այն մասին, որ Արևմուտքը և եվրոպական բյուրոկրատիան չափազանց շահագրգռված են Կովկասում իրավիճակի ապակայունացման մեջ, որպեսզի Ռուսաստանին թույլ ներկայացնել, նրա համար խնդիրներ ստեղծել և՛ Հայաստանի, և՛ Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում և, վերջապես, կաթվածահար անել տարածաշրջանում ռուսական ներկայությունը։ Թեեւ, անպայման, Ռուսաստանի շահերի օգտին է հայ-ադրբեջանական հակամարտության խաղաղ կարգավորումը, ինչպես նաեւ ողջ տարածաշրջանի հետագա տնտեսական զարգացումը ձեռնտու է Մոսկվային, Բաքվին ու Երեւանին։

- Ինչպիսի՞ պայմաններով կարող է ստորագրվի խաղաղության պայմանագիրը Բաքվի և Երևանի միջև։

- Այսօրվա դրությամբ սա ամենադժվար, ես կասեի՝ աներեւակայելի բարդ հարց է, հաշվի առնելով իմ թվարկած նրբությունները։ Ես կարծում եմ, որ դա հնարավոր է Ջո Բայդենի հրաժարականի պայմանով։ Նա պետք է հեռացվի Վաշինգտոնում իշխանությունից, ԱՄՆ-ը պետք է փոխի իր քաղաքականությունը, Պահպանողական կուսակցությունը պետք է անկում ապրի Բրիտանիայում զանգվածային ժողովրդական բողոքի ակցիաների ճնշման տակ, իսկ Եվրամիությունը պետք է հայտնվի սոցիալ-քաղաքական ծանր դրության մեջ։ Միայն դրանից հետո Փաշինյանը կկորցնի աջակցությունը, եւ արդեն հնարավոր է, որ Հայաստանի նոր ղեկավարությունը նորովի կառուցի հարաբերությունները Բաքվի հետ։