«Ֆրանսիան բարյացակամ ժպիտով սպանում է հայերին» Իշխան Վերդյանը՝ Caliber.Az-կայքում

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ հայ բլոգեր, ակտիվիստ և հասարակական գործիչ Իշխան Վերդյանի հետ։

— Հայաստանը Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի վրա ակտիվ աշխատելու փոխարեն, զբաղված է իր բանակի վերազինմամբ՝ ռազմական պայմանագրեր կնքելով Փարիզի, Աթենքի և Դելիի հետ։ Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ Երևանը պատրաստվում է նոր պատերազմի։

—Ես ամեն դեպքում Հայաստանից չէի խլի ինքնապաշտպանության իրավունքը։ Հայտնի է, որ Հայաստանի համար զենքի հիմնական մատակարարը Ռուսաստանն էր, իսկ զենք չստանալու հետ կապված աղմկահարույց սկանդալներից հետո, որոնց համար Հայաստանը վճարել է, ամենևին էլ տարօրինակ չէ, որ Երևանը սպառազինություն է գնում այնտեղ, որտեղ դա նրան հասանելի է։

Մյուս կողմից, ես համաձայն եմ նրա հետ, որ իրականում չեն ձեռնարկվում քայլեր, որոնք իսկապես կարող էին նպաստել խաղաղության գործընթացին։ Ադրբեջանական պաշտոնական տեղանունների այդ նույն միտումնավոր աղավաղումները, ինչպես նաև պաշտոնական ելույթներում միտումնավոր հնչող կեղծ թեզերը գրգռիչի դեր են խաղում Ադրբեջանի համար, ինչը Հայաստանի կողմից՝ ռազմական գնումների ֆոնին ստեղծում է այնպիսի տպավորություն, որ նա պատրաստվում է ագրեսիայի։

Հայաստանը իսկապես պատրաստվում է պատերազմի, բայց պաշտպանական։ Ես մեծ կասկած ունեմ, որ Հայաստանում մնացել է գոնե մեկ մարդ, ով լրջորեն դիտարկում է Ադրբեջան ռազմական ներխուժումը։ Հայաստանի Հանրապետությունը դժվար թե դիմի ինքնասպանության՝ սկսելով զավթիչ խաղեր Ադրբեջանի հետ։ Սակայն կրկին պաշտոնական Երեւանը իսկապես գրեթե ոչ մի գործունյա բան չի անում Բաքվի հետ հարաբերությունների նորմալացման համար։ Հայաստանն իր նորագույն պատմության մեջ չգիտեր, թե ինչ է նշանակում բարյացակամ Ադրբեջանը, և, կարծես թե, հետագայում էլ չի ուզում իմանալ։ Սովորություն է։

— Այս ամենը մեծացնում է արդյո՞ք Հայաստանի արտաքին քաղաքական կուրսի փոփոխության հավանականությունը։

— Ես զարմանում եմ, որ նման բան եմ արտահայտում, բայց, կարծես թե, Հայաստանը իսկապես փոխում է իր քաղաքական կուրսը, նա հեռանում է Ռուսաստանի անմիջական քաղաքական ազդեցության տակից։ Սակայն Ռուսաստանից հեռանալը ամենևին էլ չի նշանակում ինքնաբերաբար գնալ դեպի Արևմուտք։ Այս կազմավորված երկբևեռ կարծրատիպը շատ է խանգարում հարթեցնել այն իրական պատկերը, որը կայանում է նրանում, որ Հայաստանը փորձում է Ռուսաստանին փոխհատուցել տարածաշրջանով։ Հայաստանը Ռուսաստանից հեռանում է դեպի տարածաշրջան։ Հեռանում է շատ անշնորհք հաճախ է սխալվում ու սայթաքում, բայց հեռանում է վստահ։ Եթե տարածաշրջանը ընդունի Հայաստանին, նրան հաջողություն է սպասվում, իսկ եթե մերժի, ապա ոչ մի Արևմուտք արդեն չի օգնի՝ շրջվելով դեպի նրան՝ դեմքով, կամ մեջքով։

—Ինչպես հասկացա, Դուք դիտարկում եք ռուս զինվորականներին Հայաստանից դուրս բերելու հնարավորությու՞նը։

— Հայաստանում ռուս զինվորականները ներկայացված են որպես տարբեր ստորաբաժանումներ, որոնցից յուրաքանչյուրը երկրում գտնվում են տարբեր պայմանագրերով։ Օրինակ՝ «Զվարթնոց» օդանավակայանում ռուս սահմանապահների ներկայությունը որեւէ կերպ չի հռչակվում, ինչը նշանակում է, որ նրանց դուրսբերումը չի կարող իրավական հետեւանքներ ունենալ։ Գյումրիի ռազմակայանը իրավունք ունի օրինական կերպով այնտեղ մնալ մինչև 2044 թվականը, և երկրի ոչ մի ղեկավար ոչինչ չի կարող անել՝ Հայաստանի օրենսդրության մեջ նախապատվությունը պատկանում է միջազգային պայմանագրերին, իսկ վարչապետը նման պայմանագրերը չեղարկելու իրավունք չունի, մինչև դրանց իրավական ժամկետի ավարտը, առանց երկրի համար լուրջ հետևանքների:

Իսկ ահա, Հայաստանի սահմաններին ռուս սահմանապահների ներկայությունը կարգավորող պայմանագրում ընդհանրապես ժամկետ չի նշվում, այնպես որ նրանց դուրս բերելու համար վարչապետ Փաշինյանին պետք է արտասովոր ուշիմություն և դյուրըմբռնում։

— Ի՞նչ եք կարծում, Լավրովի վերջին հայտարարությունը այն մասին, թե Մոսկվան պատրաստ է վերանայել հարաբերությունները Հայաստանի հետ, դա ուղե՞րձ է այն մասին, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը իր ազդեցության տակից դուրս չի թողնի երկրին։

— Նիկոլ Փաշինյանը Մոսկվային դրել է ընտրության առաջ. կամ արեք ինչպես պետք է, կամ կողքից նայեք։ Եվ Մոսկվան հայտնվել է անելանելի վիճակի մեջ, քանի որ, ինչպես պարզվում է, նա Երեւանի վրա ազդելու ոչ մի լծակ չունի։ Ընդհանուր սահմանի բացակայությունը Հայաստանին թույլ է տալիս Ռուսաստանին մատնանշել իր «սխալները», ստիպելով դրանց համար պատասխան տալ։ Փաշինյանը հանկարծ հասկացել է, որ Հայաստանը գտնվում է Ռուսաստանից ապահով վայրում, և սկսել է իրագործել բոլոր բացված հնարավորությունները։

— Դրա հետ մեկտեղ ակնհայտ է, որ Երևանում միամտորեն հաշվարկում են, որ Ֆրանսիան մղվում է օգնել հայերին, այլ ոչ թե իր շահերը առաջ մղել Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում...

—Ազդում է ջերմ խոսքերի և լավ վերաբերմունքի նկատմամբ հայերի հակվածությունը։ Հայերը ժպիտի հետևում չեն նկատում թաքնված դանակը, սրանում է խնդիրը։ Եվ ոչ մի փաստարկ չի աշխատում, ոչ մի պատմական զուգահեռներ ոչինչ չեն սովորեցնում։ Մարդիկ պարզապես ուզում են հավատալ, որ ունեն հուսալի պաշտպան և բարեկամ։ Սրանից, երևի հեշտանում է կյանքը, իսկ դարերով հայերին սպանելու Ֆրանսիայի ցանկությունը նշանակություն չունի, չէ որ ամեն ինչ արվում է բարեկամական ժպիտով։

— Լիովին համաձայն եմ Ձեզ հետ։ Ինչպես գիտեք, ղարաբաղցի անջատողականներն ու դաշնակները ճնշում են գործադրում Փաշինյանի վրա՝ պահանջելով իրականացնել «Ղարաբաղի ժողովրդի հավաքական վերադարձի իրավունքը»։ Ադրբեջանը պատրաստ է հայերին հետ ընդունել, բայց այն պայմանով, եթե նրանք դիմեն Ադրբեջանի քաղաքացիություն ստանալու համար, իսկ Երևանը ապահովի ադրբեջանցիների վերադարձը Զանգեզուր և իրենց դարավոր բնակության այլ վայրեր՝ ներկայիս Հայաստանի տարածքում։ Հայաստանի ղեկավարությունը կգնա արդյո՞ք այս պայմաններին։

— Ես չգիտեմ, թե ինչ է պատրաստվում անել Նիկոլ Փաշինյանը Հայաստան ադրբեջանցիների հնարավոր վերադարձի հարցում։ Նա խուսափում է հարցին ուղիղ պատասխանելուց՝ հայտարարելով, որ դա չի քննարկվում։ Թվում է, որ Փաշինյանը նույնիսկ կոնցեպտուալ առումով չգիտի ինչպես մոտենա թեմային: Այնպես որ, ես պատկերացում չունեմ, թե Փաշինյանը ինչպես է վերաբերվելու այս թեմային և ինչպես է այն ներկայացնելու բանակցային գործընթացում։ Հայ հասարակությունը, իսկ Փաշինյանը հանդիսանում է այս հասարակության ներկայացուցիչ՝ դեռ պատրաստ չէ քննարկել ադրբեջանցիների բնակության հարցը Հայաստանի տարածքում։ Իսկ տարբեր «արցախյան» տարրերի մարմնաշարժումներ մեկնաբանելը, երևի չարժե՝ նրանց կարծիքը նույնքան դատարկ է, որքան իրենք։ Սակայն այն ամենը, ինչ ասվել է, չի նշանակում, որ բնակիչների վերադարձի հարցերը չեն բարձրացվի՝ կբարձրացվեն, և Փաշինյանը ստիպված կլինի ինչ-որ կերպ աշխատել դրա հետ։

— Դուք չե՞ք բացառում Հայաստանի նոր Սահմանադրության ընդունումը՝ նախաբանի փոփոխություններով, որն իր ներկայիս տեսքով պարունակում է տարածքային պահանջներ Ադրբեջանի նկատմամբ։

— Վարչապետ Փաշինյանը երկրի ներսում բացարձակ հեղինակություն ունի, և ես կարծում եմ, որ նրան կհաջողվի իրականացնել այն ամենը, ինչ ունի մտքում, նույնիսկ սահմանադրության փոփոխումը։