ՀԱՊԿ-ին մուծումներից հրաժարվելը՝ Երևանի դուրս գալու ազդանշանն է «Հայաստանի հարևանները չեն խղճալու, եթե այն անհետանա»

Երևանի եվրոպական նկրտումներով ծագած հայ-ռուսական հարաբերություններում աճող լարվածության ֆոնին՝ Հայաստանի ղեկավարությունը հերթական դեմարշ է արել Մոսկվայի հասցեին։ Հայկական կողմը Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) քարտուղարությանը պաշտոնապես ծանուցել է այն մասին, որ ձեռնպահ է մնում՝ «ՀԱՊԿ-ի 2024 թվականի բյուջեի մասին» որոշման ստորագրումից և, հետևաբար, կազմակերպության գործունեության ֆինանսավորմանը մասնակցելուց։
 
Հայաստանը դադարեցրել է ՀԱՊԿ-ին ֆինանսական աջակցություն տրամադրելը դեռ անցյալ տարվա մայիսին։ Այն ժամանակ երկրի ԱԳՆ-ն հայտարարեց 2024 թվականին կազմակերպության ֆինանսավորմանը չմասնակցելու Երևանի որոշման մասին։ Մինչ այդ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ դաշինքին Հայաստանի անդամակցությունը  փաստացի սառեցվել է՝ իբր Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտության ժամանակ ՀԱՊԿ-ի անգործության պատճառով։ «Եթե մենք հիմա դե ֆակտո սառեցրել ենք մեր գործունեությունը, ապա հարցերը չլուծվելու դեպքում դա կանենք դե յուրե»,- հայտարարել է վարչապետը։
 
2024 թվականի սեպտեմբերին Փաշինյանը նշել է, որ այս փուլում ՀԱՊԿ-ում մասնակցության սառեցումը բավարար է, բայց կազմակերպությունից Հայաստանի հնարավոր ամբողջական դուրս գալու ժամկետները չի հայտնել։ Երկու ամիս անց՝ դեկտեմբերին, ելույթ ունենալով Հայաստանի խորհրդարանում, նա արդեն վերջնագրի տեսքով հայտարարեց ՀԱՊԿ-ի հետ հարաբերություններում «անվերադարձի կետի մասին»։
 
Մոսկվայի կոշտ արձագանքը սպասել չտվեց իրեն։ Դաշնային խորհրդի միջազգային հարցերով կոմիտեի նախագահի առաջին տեղակալ Վլադիմիր Ջաբարովը, մեկնաբանելով «անվերադարձի կետի» մասին Փաշինյանի հայտարարությունը, առավելագույն անկեղծ հայտարարեց, որ ամերիկացիները չեն կարող Ռուսաստանին և ՀԱՊԿ մյուս երկրներին փոխարինել Հայաստանով։ Միաժամանակ սենատորը որպես օրինակ բերեց Ուկրաինան՝ մատնանշելով, որ նա փորձեց Մոսկվայի փոխարեն հարաբերություններ կառուցել Վաշինգտոնի հետ։
 
Ռուսաստանը դիվանագիտորեն հասկացրել է տվել, որ դեպի Արևմուտք ամբողջական շրջադարձի դեպքում Հայաստանը կարող է բախվել ուկրաինականին նմանակերպ աղետալի սցենարի։ Մոսկվան նմանատիպ մեսիջներ պարբերաբար ուղարկում է Երևանին՝ ազդարարելով այն ռիսկերի մասին, որոնց հետ Հայաստանը կարող է բախվել իր արտաքին քաղաքական կուրսը փոխելու դեպպքում։ Սակայն Երեւանում, ըստ երևույթին, ոչ լիովին են գնահատում հետեւանքները։
 
Այս առումով ցուցիչ է Հայաստանում եվրաինտեգրման վերաբերվող խորհրդարանական քննարկումների վերսկսումը։ Օրերս Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովը երկրորդ և վերջնական ընթերցմամբ՝ ընդունել է՝ երկրի ԵՄ-ին անդամակցելու գործընթաց սկսելու մասին օրինագիծը։ Դա աննկատ չի մնացել Ռուսաստանի կողմից, որը Երեւանից անմիջապես պահանջել է որոշակիություն արտաքին քաղաքականության հարցում, այդ թվում նաև ՀԱՊԿ-ի գծով։
 
Հիմնական փաստարկը, որին շարունակում է դիմել Մոսկվան՝ Հայաստանի կողմից ՀԱՊԿ-ի կանոնադրության անառարկելի կատարումն է, որը պարտավորեցնում է մասնակցել կազմակերպության պաշտոնական միջոցառումներին, ինչպես նաև ժամանակին վճարումներ կատարելուն։ Հայաստանը, ինչպես գիտենք, ցուցադրաբար արհամարհում է այս երկու պարտավորությունները՝ դրանով իսկ անհարգալից վերաբերմունք ցուցաբերելով կազմակերպության և առաջին հերթին՝ Ռուսաստանի նկատմամբ։
 
Զուգահեռաբար Հայաստանի ղեկավարությունը ակտիվորեն զարգացնում է Արևմուտքի հետ համագործակցությունը ռազմական ոլորտում՝ ամեն կերպ հաճոյանալով Եվրամիությանը, ինչը գնալով ավելի է նյարդայնացնում Մոսկվային։ Սա հիմք է տալիս ենթադրել, որ ՀԱՊԿ-ի գծով Հայաստանի իշխանությունների սադրիչ հայտարարությունները թելադրված են Երևանի արևմտյան գործընկերների կողմից, որոնց ցուցափայտին հայկական կողմը հետևում է վերջին տարիների ընթացքում։
 
Ինքնաբերաբար առաջանում է եզրակացություն.  ՀԱՊԿ-ին վճարումներից հրաժարվելու շուրջ Երևանի արկածախնդրությունը հաշվարկված է դաշինքի կազմից Հայաստանին պաշտոնապես հեռացնելու վրա։ Դրանով հանդերձ ակնհայտ է, որ այս ելքի համար պատասխանատվությունը ՀԱՊԿ-ի վրա բարդելու փորձը՝ ավելի շուտ արևմտյան գործընկերների կողմից թելադրված քայլը հազիվ թե հաջողությամբ պսակվի։ Միամտություն է ենթադրել, որ Ռուսաստանը թույլ կտա Հայաստանին «գնալ ազատ լողալու»։
 
Այս կապակցությամբ տրամաբանական հարց է ծագում. Մոսկվան ճնշման ինչպիսի՞ գործիքներ կարող է կիրառել, որպեսզի Երեւանին ստիպել  առնվազն կատարել ՀԱՊԿ շրջանակներում ֆինանսական պարտավորությունները։
 
Caliber.Az-ի հետ զրույցում ռուսաստանցի միջազգային հարցերի փորձագետ, Հարավային Կովկասի հարցերով մասնագետ, հրապարակախոս Դմիտրի Վերխոտուրովը հայտնել է նման կարծիք այն մասին, որ ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի ներկայիս դեմարշը կարող էր ներշնչված լինել Երևանի եվրոպացի գործընկերների կողմից։
 
«Սադրիչ բնույթի այս գիծը, ավելի շուտ, հաշվարկված է Հայաստանին ՀԱՊԿ-ից հեռացնելու վրա: Հավանաբար կազմակերպության ներսում նման որոշման ընդունումը կնախորդի Երևանի կողմից լրացուցիչ սադրիչ քայլեր կամ հայտարարություններ, ինչպես նաև նոր ռազմական շփումներ եվրոպացիների հետ: Խնդիրն նրանում է, որ երևանյան քաղաքական շրջանակները թույլ են կանխատեսում իրենց ապագան: Հայաստանը առանց Ռուսաստանի աջակցության կարող է դեմ առ դեմ մնա Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ։ Նման իրավիճակում Եվրոպան չի միջամտի տարածաշրջանում տեղի ունեցող գործընթացներին։ Այս առումով ցուցիչ է Ուկրաինայի օրինակը։ Ինչի՞ վերածվեց Եվրոպական օգնությունը Կիևին։ Եվրոպան երկիրը հրեց պատերազմի մեջ, և արդյունքում Ուկրաինան   հայտնվեց ջախջախված վիճակում։ Այսօր արդեն հարցականի տակ է նրա, որպես պետություն և ուկրանիացիների՝ որպես ազգի գոյությունը։  Հայաստանը ռիսկ է անում կրկնել այդ նույն սցենարը, նրա նկատմամբ կարող են կիրառվել ճնշման ամենատարբեր կոմբինացիաներ։ Եվ Հայաստանը չի ունենա դրան դիմակայելու գործիքներ։
 
Եթե Ադրբեջանը պահանջի Զանգեզուրի միջանցքը, Հայաստանը հավանաբար ստիպված կլինի զիջել՝ չէ որ նրան չեն աջակցելու ոչ Ռուսաստանը, ոչ Եվրոպան։ Հայաստանի հետ կապված խնդիրը կարող է լուծվել շատ ավելի կոշտ և արմատական, քան այն ամենը, ինչ մենք նախկինում տեսել ենք։ Երեւանում նույնիսկ տարրական եզրակացություններ չարեցին Ղարաբաղի կորստից հետո։ Հայերը փախան Ղարաբաղից, իսկ մեղավոր համարեցին Ռուսաստանին։ Հիմա Հայաստանի իշխանությունները կատարում են հերթական ճակատագրական սխալ, երկիրը հասցնելով եզրագծին՝ ինքնին իր պետականությունը կորցնելու վտանգի։ Հայաստանի կողմից անցկացվող քաղաքականությունը հարևան երկրներին տալիս է բոլոր հիմքերը՝ չխղճալ, եթե այն վերանա որպես պետություն։ Սա, ըստ էության, կլիներ տարածաշրջանային բոլոր հակամարտությունների և խնդիրների լուծումը»,- եզրափակել է Դմիտրի Վերխոտուրովը։