Ոչ ոք ատելությամբ չի ծնվում Սամիթ Ալիևի «Անհարմար ճշմարտությունը»

Գիտեք, սիրելի տղաներ և հարգելի չափահաս ընկերներ, խորհրդային «Գանձերի կղզի» մուլտֆիլմի իմ ամենասիրելի կերպարը, իհարկե, բժիշկ Լիվսին է, և կարծում եմ, որ ինձ հետ շատերը կհամաձայնվեն:
 
Իսկ ես սա,  այսպես ասած, նկատի ունեմ, որ դեկտեմբերի 2-ին կայացած ՄԱԿ-ի Ռասսայական խտրականության վերացման կոմիտեի 114-րդ նստաշրջանում զեկուցող Յունգ Կամ Չոնգը ուշադրություն է հրավիրել՝ Հայաստանում Գարեգին Նժդեհի հուշարձանի տեղադրման վրա։ Նա ընդգծել է, որ կոմիտեն տեղեկություն է ստացել այն մասին, որ Նժդեը համագործակցել է ֆաշիստների հետ, և, պատկերացրեք, ինչպիսի անակնկալ՝ Նժդեհը մասնակից է մարդկության դեմ հանցագործություններին։ Դա ոչ ոք չէր սպասում, ճի՞շտ է: Բայց սա ընդամենը տաքացնել էր, հետո Հայաստանի ներկայացուցիչներին հարցրել են, թե ինչպես են դպրոցական ուսումնական ծրագրերն արտացոլում պատմական փաստերը և նպաստում՝ խտրականությունը բացառող հանդուրժողականության մթնոլորտի ձևավորմանը։ Հայաստանի արտաքին գործերի փոխնախարար Վահան Կոստանյանը կմկմացել է, որ Հայաստանը հանդիսանում է «հանդուրժողականության երկիր», սակայն նրա պատասխանը կասկած է առաջացրել կոմիտեյի անդամների մոտ, և, համաձայնվեք, որ այդ կասկածները շատ դժվար է հիմնազուրկ անվանել։
 
Մի խոսքով, միջազգային հանրությունը վերջապես իր բարեհաճ ուշադրությունը դարձրեց ինչպես Հայաստանի դպրոցներում կրթական ծրագրերին, այնպես  էլ այդ նույն Նժդեհի պաշտամունքին։ Ասել, որ Գարեգին Նժդեհը՝ հայ ռեւանշիստների համար պաշտամունքային գործիչ է, դա մեծ հաշվով, ոչինչ չասել է, դա մի տեսակ կրոն է իր անսխալական և ամենակարող հիմնադիրով, մի անգամ ես նույնիսկ մի ամբողջ հաղորդում եմ նվիրել նրա արտահայտություններին, ինձ թույլ կտամ հիշեցնել, եթե մեկը հանկարծ մոռացել է. «Չպետք է լինի ոչ մի օր առանց թուրքի դեմ պայքարելու»: Ոչ, այն, ինչ Նժդեհի հետևորդների մոտ այնքան էլ լավ չի ստացվում, դա փաստ է, բայց, այնուամենայնիվ, չեք հավատա, Հայաստանում ոմանք ընդհանրապես նրան համարում են մեծ հումանիստ, իսկ ամենահիմարները, որպես հետևանք՝ ամենակողմնակալները բարձր բղավում են, որ Նժդեհը ծնվել է իր ժամանակից շատ շուտ... Իսկ, իրականում բժիշկները հիմնավոր ենթադրում են, որ իր ժամանակից շուտ ծնվում են միայն թերահասներ, բայց սա պարզապես տեղեկատվություն է խորհելու համար։
 
Այսպես, անցնենք առաջ. ՄԱԿ-ի Ռասսայական խտրականության վերացման կոմիտեի անդամ Չունգ Չինսունգը տարակուսանք է հայտնել այն առնչությամբ, որ Հայաստանի զեկույցը պարունակում է բազմաթիվ պնդումներ Ադրբեջանի վերաբերյալ, չնայած այն հանգամանքին, որ բուն Հայաստանում ոչ մի ադրբեջանցի չի ապրում։ Իսկ Վահան Կոստանյանը, այդ նույն Հայաստանի արտաքին գործերի փոխնախարարը, հաստատել է ադրբեջանցիների բացակայությունը Հայաստանում, բայց փորձել է այդ փաստը կապել Հայաստանի անվտանգության խնդիրների հետ։
 
Բոլորի համար ամե՞ն ինչ պարզ է: Չարժե մոռանալ, երբեք մի մոռացեք, որ 1987-ին մեզ Հայաստանից վտարեցին այն մեղադրանքով, որ մենք ադրբեջանցիներ ենք... Մենք մեղադրանքի հետ մասամբ համաձայն էինք, չհերքեցինք մեր ծագումը, բայց առարկեցինք հանցագործության առկայության դեմ։ Միայն մեզ ոչ ոք չլսեց։ Ո՛չ միջազգային կազմակերպությունները, ո՛չ իրավապաշտպանները, ո՛չ էլ Խորհրդային Միության այն ժամանակվա կենտրոնական մամուլը։ Նրանց բոլորի համար մենք պարզապես գոյություն չունեինք։
 
Ժամանակները, սակայն, փոխվում են, և  ահա ինչ-որ բան ինձ հուշում է, որ Նժդեհի այդ հուշարձանները երկար չեն մնա։ Այո և ադրբեջանցիների վերադարձը Արևմտյան Ադրբեջան, իմ կարծիքով, դառնում է առաջնահերթ ուղղություններից մեկը։ Բոլորը պետք է հասկանան, որ այս գործընթացը կրում է անդառնալի բնույթ։
 
Այնպես որ,  ամեն տեսակ Նժդեհների հուշարձանները պետք է քանդվեն։ Ցանկալի է ինքնուրույն, առանց մեր օգնության, չնայած մենք, մեր կողմից միշտ պատրաստ ենք օգնելու։ Այո և եթե արդեն ՄԱԿ-ը դժգոհ կնճռոտում է քիթը՝ խոսելու ձեր դպրոցական դասագրքերի մասին՝ ձեր գործերը՝ հարևանիկներ, վատ են։ Գաղափարը հիասքանչ է, անձամբ ինձ դուր է գալիս՝ լայնածավալ ստուգում անցկացնել, փորձաքննություն՝ ձեր դպրոցական դասագրքերում մարդատյաց գաղափարների բովանդակությունը պարզելու համար։
 
80-ականների վերջին կար մի այսպիսի հիանալի ֆիլմ՝ «Միսիսիպին կրակի մեջ», եթե որևէ մեկը չի դիտել, ես կհամարձակվեմ խորհուրդ տալ: Այնտեղ նրա հերոսուհին՝ միսիս Փելը, նր դերը հրաշալի խաղաղցել է Ֆրենսիս Մակդորմանդը, ռասսայական ատելության մասին ասում է հետևյալը. «Ոչ ոք ատելությամբ չի ծնվում, քանի որ ատելությունը պետք է դաստիարակել»։ Հայկական վերնախավը կարողացավ մեր հարեւանների մեջ ատելություն սերմանել մեր նկատմամբ, բայց... Նրանցից ամենախելացիները պետք է հասկանան, թե կոնկրետ ինչի հանգեցրեց նման դաստիարակությունը։