«Ժամանակն է ապաշրջափակել Հարավային Կովկասի բոլոր հաղորդակցությունները» Պաատա Գափրինդաշվիլին՝ Caliber.Az-կայքում։

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ վրաստանցի քաղաքագետ, Ավստրիայում Վրաստանի նախկին դեսպան, «Վրաստանի բարեփոխումների ասոցացիայի» (GRASS) տնօրեն Պաատա Գափրինդաշվիլիի հետ։

—Նախ և առաջ, թույլ տվեք իմանալ Թբիլիսիի արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ Ձեր կարծիքը։ Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում Վրաստանի արտաքին քաղաքական կուրսը։

—Վրաստանի անկախություն ձեռք բերելուց հետո, երկրի արտաքին քաղաքական կուրսը չի փոխվել և այդպիսին է մնում նաև այսօր։ Գլխավոր արտաքին քաղաքական առաջնահերթություններ են հանդիսանում՝ եվրոպական և եվրոանտլանտիկ կառույցներին ինտեգրվելը, այսինքն ԵՄ-ին և ՆԱՏՕ-ին անդամակցությունը։ Սակայն մեկ բան է ունենալ այդ պատվախնդրությունը, իսկ մեկ այլ բան է այն գործնականորեն իրագործել։

Այդ ուղղությամբ աշխատանքը ակտիվորեն ընթանում է՝ և Եվրամիության գծով, և ՆԱՏՕ-ի գծով։ Մենք ունենք ԵՄ-ի հետ ազատ առևտրի ռեժիմ, առանց մուտքային արտոնագրի ռեժիմ, առավելագույն հաջողությամբ է իրագործվել զուգորդության մասին համաձայնագիրը։ Դրանից դուրս ԵՄ-ին անդամակցության մասին նույնիսկ չես երազի։

Բացի դրանից, ԵՄ-ի շարքերը Վրաստանի ընդունման համար անհրաժեշտ է կատարելագործել տնտեսությունը։ Մենք գրեթե 70%-ով պատրաստ ենք ԵՄ-ին անդամակցությանը։ Անհրաժեշտ է նպատակաուղղված իրագործել զուգորդության մասին համաձայնագրի բոլոր պարտավորությունները։
ԵՄ-ին անդամակցության համար հիմնական չափանիշներ են՝ արդարադատության անկախությունը, ժողովրդավարական կառույցների ամրապնդումը (Վրաստանում այդ պլանով վերջին տարիներին նկատվում է անկում)։ Անցյալ տարի արդարադատության ոլորտում մեր ստանձած պարտավորությունները չկատարելու պատճառով, ԵՄ-ն դադարեցրել է մեզ տնտեսական օգնություն հատկացնել։ 2024 թվականից Վրաստաի կառավարությունը ԵՄ-ում անդամակցության առնչությամբ հայտ կհղի։

Մի կողմից ես դա ողջունում եմ, իսկ մյուս կողմից ստիպված եմ նշել ժողովրդավարական կառույցների և զարգացման ուղղությամբ անկումը։

Ինչ վերաբերում է տարածաշրջանում Վրաստանի դիվանագիտությանը, ապա այն չափազանց նպատակաուղղված է և զարգանում է դրական հունով։

—Այսի՞նքն։

—Վրաստանը թշնամիներ չունի և հաջողությամբ համագործակցում է բոլոր պետությունների հետ, բացառությամբ Ռուսաստանի, որը օկուպացրել է մեր տարածքները և կոպտորեն խախտում է մեր քաղաքացիների իրավունքները։ Մեր գլխավոր ռազմավարական գործընկերներն են հանդիսանում ԱՄՆ-ը, ԵՄ-ն, մենք ռազմավարական հարաբերություններ ունենք Թուրքիայի, Ադրբեջանի, Ուկրաինայի հետ։ Սերտ հարաբերություններ ունենք նաև Հայաստանի հետ։ Գործում է Չինաստանի հետ ազատ առևտի համաձայնագիրը։ Մենք նաև նպատակադրված ենք ԱՄն-ի հետ հասնել ազատ առևտի համաձայնության, բայց, ցավոք այդ ուղղությամբ ոչ մի զգալի առաջընթաց չկա։

Բացի դրանից, չի իրագործվել մեր երկրի խոշորագույն նավահանգիստներից մեկի՝ Անակլիայի նավահանգստի շինարարության նախագիծը։ Տվյալ նախագծի իրագործումը տնտեսական գործոնի հետ միասին, մեզ էլ ավելի սերտ կմերձեցներ ԵՄ-ի հետ, մենք կկարողանայինք ավելի արդյունավետ օգտագործել մեր տարանցիկ ներուժը, որպեսզի դառնալ Ասիայի ու Եվրոպայի միջև կապող հանգույց։ Ես այդ հարցում չեմ բացառում Ռուսաստանի ազդեցությունը։ Վրաստանի ոչ պաշտոնական ղեկավար Իվանիշվիլին հմարում է, որ այն կհակասի Կրեմլին «չգրգռելու» քաղաքականությանը և վերջ դրեց այդ նախագծին։

—Վրաստանի իշխանությունների կողմից ինչպիսի՞ գործողություններ են ձեռնարկվում երկրի տարածքային ամբողջականության վերականգնման համար։

—Սկսենք նրանից, որ դեռ 2008 թվականի ռուս-վրացական պատերազմի սկիզբը՝ Մոսկվան ներկա էր մեր տարածաշրջանում, ուներ իր այսպես կոչված խաղաղապահ ուժերը։ Նրանք ամեն կերպ խոչընդոտում էին վրացական, աբխազական և օսեթական համայնքների մերձեցմանը։ Օկուպացիայի հետ մեկտեղ, Մոսկվան անցկացրեց էթնիկական զտման և զավթողական գործընթացի նոր ալիք։ Եվ բացառաված չէ, որ մի ոչ հիանալի օր էլ Մոսկվան Ղրիմի պես կզավթի մեր տարածքները։ Ուստի այսօրվա դրությամբ Վրաստանի ամենագլխավոր նպատակն է՝ թույլ չտալ այդ մարզերի անեքսիան։ Մեզ անհրաժեշտ է գտնել այդ համայնքների հետ շփման ճանապարհներ, այնտեղ զարգացնել տնտեսական համագործակցությունը։ Ոմանք կասեն, իսկ դա հնարավո՞ր է։ Այո, դա շատ դժվար է, բայց հնարավոր է, քանի դեռ անեքսիա տեղի չի ունեցել։

Աբխազների և օսերի Վրաստանում կրթություն ստանալու հնարավորությունը հանդիսանում է՝ «Քայլ դեպի լավագույն ապագա» ռազմավարության մի մաս, որը մշակվել է ԱՄՆ-ի ու Եվրամիության ակտիվ աջակցությամբ և նպատակաուղղված է «Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հումանիտար և սոցիալ տնտեսական դրության բարելավմանը»։ 2018 թվականի ապրիլին Վրաստանի վարչապետ Գեորգի Կվիրիկաշվիլիի կողմից ներկայացված տվյալ ծրագիրը նախատեսում է նաև բաժանման գծի երկայնքով առևտրի զարգացում, գործարարներին հարկային արտոնությունների տրամադրում, դրամաշնորհային նախագծերի վերամշակում և այն մեխանիզմների ստեղծում, որոնք աբխզներին ու օսերին հնարավորություն կտան՝ օգտվել ԵՄ-ի հետ մերձեցման արդյունքում Թբիլիսիի կողմից ստացված առավելություններով՝ առանց մուտքային արտոնագրի՝ մուտք Շենգենյան գոտի և եվրոպական երկրների հետ ազատ առևտուր։

Սակայն ես չեմ համարում, որ դրանք առաջնահերթություններ են Վրաստանի համար, որովհետև այդ ուղղությամբ անհրաժեշտ քանակությամբ ռեսուրսներ չեն հատկացվում, ինչպես ֆինանսական առումով, այնպես էլ մարդկային։ Որովհետև Վրաստանում այժմ կան մի ամբողջ շարք խնդիրներ, ներառյալ իշխանության պահպանում, քաղաքական և հասարակական խորը բևեռացում, և այդ գլխավոր առաջնահերթության իրագործման համար ժամանակ չի մնում։

—Կկարողանայիք արդյո՞ք Ձեր վերաբերմունքը արտահայտել Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի և նրա արդյունքների վերաբերյալ։

—Վրաստանը ռազմավարական գործընկերություն է պահպանում, ինչպես Ադրբեջանի, այնպես էլ Հայաստանի հետ։ Իհարկե մեզ բոլորիս համար լավ կլիներ, եթե չլիներ այդ պատերազմը և կողմերը պայմանավորվեին խաղաղ ճանապարհով պահպանել տարածքային ամբողջականությունը և փախստականների վերադարձման սկզբունքը։

Բայց կատարվեց այն, ինչ կատարվեց։ Իմ կարծիքով ամեն ինչ գնում էր դեպի դրան։ Պատերազմի ողբերգությունը չի մոռացվում, չէ որ խոսքը այդքան մեծ քանակությամբ զոհերի մասին է։ Բայց արդեն հարկավոր է շրջել այդ էջը և նպատակադրվել վառ ապագայի վրա։

Բնական է, այդ ուղղությամբ Բաքվի վրա ևս մեծ պատասխանատվություն է դրված։ Ադրբեջանը պետք է հաշվի առնի, որ միշտ գոյություն ունի այն սպառնալիքը, որ Ռուսաստանը կօգտագործի այդ իրավիճակը և կմիջամտի ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաև Ադրբեջանի ներքին գործերին, ինչպես նա անում է Վրաստանում։ Նույն բանը վերաբերում է նաև Երևանին։ Մենք պետք է մեր քաղաքացիների բարեկեցության ճանապարհին ձգտենք զարգացնել մեր տնտեսությունները և երկրների միջև ինտեգրման գործընթացները, նվազագույնի հասցնել մեր ինքնիշխանության մեջ մյուս պետությունների միջամտությունը։

—Իսկ ի՞նչը դարձավ Երևանի պարտության նախադրյալը։

—Ինչ վերաբերում է Երևանին, կարծում եմ, որ հայերը գերագնահատեցին Կրեմլի դերը և թերագնահատեցին Ադրբեջանի նկատառումների լրջությունը, նրա նպատակաուղղվածությունը։ Երկար տարիների ընթացքում այն Բաքվի համար եղել է առաջնահերթություն, նա աճեցրեց ռազմական, մարդկային, ֆինանսական ռեսուրսները, ընդ որում իր դեր է խաղացել նաև հասարակության պատրաստվածությունը։

—Ապագայում հնարավոր է արդյո՞ք խաղաղություն Բաքվի և Երևանի միջև։

Բաքվի և Երևանի միջև երերուն խաղաղություն արդեն կա։ Միակ բանը այն է, որ մենք չպետք է թույլ տանք, որ ռևանշիստական ուժերը գերակշռեն, ձգտենք բարելավել քաղաքացիների բարեկեցությունը։

Ժամանակն է վերջապես սկսել տնտեսական համագործակցություն և ապաշրջափակել Հարավային Կովկասի բոլոր հաղորդակցությունները, մեր տարածաշրջանը բացել արտաքին աշխարհի համար։ Մեր միագումար ՀՆԱ-ն կազմում է 100 միլիարդ դոլար, երբ մենք կարող ենք կրկնապատկել, կամ նույնիսկ եռապատկել։ Այո, Բաքուն տնտեսական զարգացմամբ գերազանցում է և՛ Թբիլիսիին, և՛ Երևանին, բայց այնուամենայնիվ առանձին առանձին վերցված մենք եվրոպական երկրների համար գրավիչ չենք հանդիսանում։

—Վրաստանի հասարակության վրա ինչպե՞ս ազդեց Սաակաշվիլիի վերադարձը։

—2004 թվականի վերջին Սաակաշվիլիի իշխանության գալուց հետո և նրա բարեփոխումների շնորհիվ կարելի է ասել, որ Վրաստան կոչվող աշխարհագրական տեղանքը դարձավ պետություն։ Ես համարում եմ, որ այժմ բանտում է գտնվում ոչ միայն Սաակաշվիլին, այլ նաև ողջ վրացական ժողովուրդը։ Ամբողջ երկիրը հանդիսանում է այդ իրավիճակի պատանդ։ Բանտից նրա դուրս գալը կնպաստի դրական քաղաքական վերափոխումներին։