«Հայաստանը լրջորեն գերագնահատում է իր հնարավորությունները» Գերդինն ու Սիտնիկովը՝ Caliber.Az-կայքում

Ռուսաստանը Հայաստանի նկատմամբ կիրառում է դիվանագիտական ճնշման նոր մարտավարություն՝ ըստ երեւույթին, այդ կերպ փորձելով հասկացնել Երեւանին։ Ինչպես վերջերս կայացած ճեպազրույցում հայտարարել է Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան, «Հայաստանը շարունակում է մնալ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) լիիրավ մասնակից, և պետք է կրի համապատասխան պարտավորություններ»։ Դրանով հանդերձ նա հասկացրել է, որ Մոսկվան չի կառչում Երևանից և ՀԱՊԿ-ի ապագան տեսնում է նաև առանց իր ձեռքից գնացած «կրտսեր եղբոր» մասնակցության։ «Մենք հաստատապես համոզված ենք, որ ցանկացած դասավորության դեպքում ՀԱՊԿ-ն կա և կմնա որպես Եվրասիայում անվտանգության, ինչպես նաև նրա անդամ պետությունների անվտանգության ապահովման համար պատասխանատու արդյունավետ կառույց»,- հայտարարել է Զախարովան։

Եվ այսպես. ինչի՞ն է ուղղված Զախարովայի ուղերձը և այն կարող է արդյո՞ք երերել Երևանը։ Այս հարցով Caliber.Az-ի թղթակիցը դիմել է ռուսաստանցի փորձագետներին:

Քաղաքագետ Վլադիսլավ Գերդինի կարծիքով, կա այնպիսի զգացողություն, որ Մոսկվան Զախարովայի շուրթերով փորձում է երկակի խաղ խաղալ. մի կողմից ճնշում է Երեւանի վրա՝ հիշեցնելով նրա պարտավորությունները, մյուս կողմից՝ լայն ժեստեր է անում, նշելով, որ Ռուսաստանը օբյեկտիվ է և ընտրության իրավունք է տալիս հայ գործընկերներին։

«Այսպես, օրինակ, Զախարովան իսկապես մի տեսակ ձգտել է հասկացնել, որ Մոսկվան դեսպոտ չէ և ամեն ինչ հասկանում է։ Եվ ինքնորոշման հնարավորություն է տալիս Երեւանին։ Մասնավորապես, Զախարովան ասել է, որ առաջվա պես կասկածի տակ չի դնում՝ իրենց արտաքին քաղաքական կուրսը ինքնուրույն որոշելու հայ գործընկերների ինքնիշխան իրավունքը, այդ թվում նաև կազմակերպության հետագա աշխատանքի համատեքստում, և նույնիսկ հիշեցրել է, որ կանոնադրության 19-րդ հոդվածը ամրագրում է դաշինքից դուրս գալու հնարավորություն։ Իմ կարծիքով, Կրեմլը որոշել է լրջորեն փոխել մարտավարությունը և դադարեցնել Երևանին թախանձել, իսկ փոխարենը բացել մուտքի դուռը և ցույց տալ, որ առանց նրան էլ կարող են գլուխ հանել։ Այս համատեքստում Կրեմլը ավելի հավանական է, որ անցնի ուժեղ փաստարկների լեզվին՝ հասկացնելով, որ արդեն ժամանակն է ինչ-որ կոնկրետ որոշումներ կայացնել, ավելի հստակ ընտրելով կողմը, այլ ոչ թե պոչը մերթ դեպի Ռուսաստան, մերթ դեպի Արևմուտք խաղացնել: Այսինքն՝ եթե դուք մեզ հետ եք, ապա բարեհաճեք կատարել ձեր պարտավորությունները ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում և չկոտրատվել, իսկ եթե ոչ՝ խնդրեմ ահա ելքը, առանց ձեզ էլ մի կերպ գլուխ կհանենք»,- պարզաբանել է քաղաքագետը։

Ճիշտ է, նրա խոսքով, զգացողություն կա, որ այս ուղերձը Երևանին առայժմ հասցեագրվում է բավականին մեղմ ձևով, Մոսկվան չնայած և ճնշում է գործադրում Երևանի վրա, բայց այդ ճնշումը կրիտիկական չէ։

«Ինձ թվում է, որ այս նոր մոտեցման մեջ շատ բան պայմանավորված է նաև նրանով, որ Մոսկվայի դիրքորորշումը Երևանի նկատմամբ ամրապնդվել է Արևմուտքի նոր պահանջների պատճառով։ Փորձագետները նշում են, որ Վաշինգտոնը և ԵՄ-ն մասամբ վերանայել են իրենց պահանջները Հայաստանի նկատմամբ և այլևս չեն պնդում Մոսկվայի հետ արագ խզելու վրա, այլ կոչ են անում դա անել մեղմ և աստիճանաբար. օրինակ՝ Երևանին ամենևին էլ խորհուրդ չի տրվում լքել ԵԱՏՄ-ն և նույնիսկ ՀԱՊԿ-ի դեպքում էլ առանձնապես չշտապել։ Այնպիսի զգացողություն կա, որ Արևմուտքը, ինչպես միշտ, վերաբերվել է իր ծեծված ձևով: նախ որքան հնարավոր է առավելապես գրավել է իր կողմը, իսկ հետո սկսել է աստիճանաբար «միաձուլել» իր գործընկերոջը, երբ նա կատարել է իր մի շարք պարտավորությունները։ Այսինքն, Արևմուտքը հիմա լիովին գոհ է Հայաստանի գործողություններից և Ռուսաստանից հեռու մնալու դինամիկայից և, ըստ երևույթին, վախեցել է պատասխանատվությունից, երբ հետկուլիսային բանակցություններում ուրախության արցունքներով իր արևմտյան գործընկերների վզին փաթաթված Հայաստանը չի մոռացել դրանով հանդերձ հանձնել նաև պահանջների ցանկը՝ որպես դավաճանության և ռազմավարական գործընկերության փոփոխության համար վճար։ Կարծես թե Հայաստանի ախորժակը մեծանում է, իսկ Արևմուտքը չի ցանկանում անհարկի պարտավորություններ ստանձնել Երևանի հանդեպ։ Արևմուտքը որոշել է, որ Հայաստանը՝ չափազանց թանկ խաղալիք է, իսկ Մոսկվայում, մինչդեռ, միշտ պատրաստ են վերցնել այն։ Եվրոպան և ԱՄՆ-ը չեն կարող Հայաստանին իրենց հաշվին պահել, եթե Ռուսաստանը կտրուկ խզի հարաբերությունները և Երևանը թողնի առանց տնտեսական նախապատվությունների, ահա թե ինչ են շատ լավ հասկանում պրագմատիկ Արևմուտքում»,- վստահ է Վ. Գերդինը։

Միևնույն ժամանակ, ինչպես համարում է ռուս քաղաքագետ, գրող, հրապարակախոս Կիրիլ Սիտնիկովը՝ Երևանի բոլոր աշխարհաքաղաքական խաղերը հաշվի չեն առնում ամենակարևորը՝ հայ ժողովրդի կարիքները։ Երևանի հավակնությունները չափազանց մեծ են, սակայն ռազմավարական գործընկերոջ և գլխավոր դաշնակցի փոփոխության նման փորձերը հաճախ ոչ թե լավ բանի են հանգեցնում, այլ հանգեցնում են միայն ձախողման։ Որովհետեւ նման մանեւրները, նրա կարծիքով, պետք է անցկացվեն միանգամայն զգույշ՝ աշխարհաքաղաքական իրավիճակի հաշվառմամբ, իսկ այս դեպքում այն բացարձակապես Երվանի օգտին չէ։

«Ինձ թվում է, որ Հայաստանը լրջորեն գերագնահատում է իր հնարավորությունները, երբ փորձում է այդպես շանտաժի ենթարկել Ռուսաստանին՝ հենվելով այն բանի վրա, որ Մոսկվայի համար հիմա ձեռնտու չէ կոշտ և կտրուկ խզել Երևանի հետ, պատժել Արևմուտքի հետ հարաբերություններ կառուցելու, դաշնակցային իդեալներ դավաճանելու համար։ Փաշինյանի խաղերը շատ բացահայտ բլեֆ են, և Զախարովայի վերջին հայտարարությունը՝ իրականում դրա մասին նրան հերթական հիշեցումն է։ Փաշինյանը ակնհայտորեն թերագնահատում է իրավիճակը։

Դե և ամենակարեւորը՝ նման կտրուկ շրջադարձերով նա հայ ժողովրդին վերածում է աշխարհաքաղաքական խաղում իր փորձերի պատանդի։ Մինչդեռ Ուկրաինայի փորձը Փաշինյանին ակնհայտորեն չի համոզել, որ չարժե առանձնապես կատակել Մոսկվայի հետ, այդ ամենը կարող է վեջանալ բավականին ողբալի։ Ինչ-որ պահ Արեւմուտքը պարզապես կփոխի առաջնահերթությունները եւ Երեւանին մենակ կթողնի զայրացած Մոսկվայի հետ։ Այնպես որ, իմ կարծիքով, Փաշինյանը պետք է ուշադիր վերլուծի Ռուսաստանի ԱԳՆ-ից եկող յուրաքանչյուր մեջբերում, նույնիսկ եթե այն առաջին հայացքից լցված չէ անմիջական սպառնալիքներով։ Երևանը պետք է ավելի շատ մտածի իր ժողովրդի մասին, որը Մոսկվայի պատժամիջոցների հետևանքով Հայաստանի տնտեսական իրավիճակի կտրուկ վատթարացման արդյունքում կարող է չդիմանալ աշխարհաքաղաքական նման փորձերին և կազմակերպել ևս մեկ հեղափոխություն։ Հայաստանի բնակիչները՝ ոչ մի տեղ չշտապող ավտոբուսի ուղևորներ են, և կարծես թե, նրանք սկսում են դա գիտակցել»,- ասել է Կ. Սիտնիկովը։