«Հայերը առաջվա պես ապրում են հարևանների հանդեպ ատելությամբ» Պետր Լյուկիմսոնը՝ Caliber.Az-ի մոտ հյուր

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ իսրայելցի հայտնի գրող, հրապարակախոս, ռազմական փորձագետ Պիտեր Լյուկիմսոնի հետ։

- Ինչպե՞ս եք գնահատում գործերի ներկայիս վիճակը Գազայում: Ամերիկյան հետախուզությունը սկսել է կանխատեսումներ անել Նեթանյահուի հրաժարականի վերաբերյալ։ Որքանո՞վ են իրատեսական նման հայտարարությունները։

- Գործողությունն, անշուշտ, տալիս է իր պտուղները. մեր բանակը կանգնած է Գազայի հատվածի ամենահարավային քաղաքի՝ Ռաֆահի նախաշեմին, որտեղ, ինչպես ենթադրվում է, թաքնվում է ՀԱՄԱՍ-ի վերնախավը՝ իսրայելական բնակավայրերում պատանդ վերցվածների հետ միասին։ Այն բանից հետո, երբ ՀԱՄԱՍ-ը հրադադարի և իր ահաբեկիչների հետ պատանդների փոխանակման ակնհայտ անհնարին պայմաններ դրեց, այսինքն՝ ուղղակի տապալեց գործարքը, հասկանալի է, որ եթե Իսրայելը հրաժարվի Ռաֆահի ներխուժումից, ապա շարժումը կհայտարարի իր հաղթանակի մասին: Եվ սա իսկապես կլինի նրա հաղթանակը, քանի որ այս դեպքում, չնայած նրան, որ իր մարտական ստորաբաժանումների 3/4-ը ոչնչացված ու գերի է վերցված, նա կապահովի իր գոյատևումը և կշարունակի հավակնել հատվածի վերահսկողությանը։ Հատկապես դրան են այժմ Իսրայելին մղում ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան, Կանադան և այլ երկրները: Բայց հասկանալի է նաև, որ Իսրայելի համար այս տարբերակն անընդունելի է, և շատ ափսոս կլինի, եթե նա ենթարկվի այդ ճնշմանն ու գործը ավարտին չհասցնի, այնպես, ինչպես, ի դեպ, արեց Ադրբեջանը՝ հարցը վերջնականապես լուծելով, որոնք մեր շատ ճիշտ քաղաքագետներն իրավացիորեն օրինակ են բերում մեր կառավարությանը։

Ինչ վերաբերում է Նեթանյահուի հրաժարականին, ապա դա, անշուշտ, կանխորոշված է հոկտեմբերի 7-ի իրադարձություններից հետո, բայց հարցը կայանում է նրանում, թե դա կոնկրետ երբ տեղի կունենա. նա կկարողանա արդյո՞ք մինչև վերջ հասցնել պատերազմը ՀԱՄԱՍ-ի հետ, թե՞ մինչ այդ նրան «կտանեն»։ Ես անձամբ լավ ծանոթ եմ Բենիամին Նեթանյահուին, բազմիցս հարցազրույց եմ վերցրել, ինչպես նաև մասնակցել եմ նրա հետ հանդիպումներին՝ պայմանով, որ դրանք ուղղակիորեն չմեջբերվեն, և, հետևաբար, կարծում եմ, որ լավ գիտեմ մեր վարչապետին։ Հիմա նրա համար ծայրահեղ կարևոր է հրաժարական տալ՝ պատմության մեջ մնալով որպես ՀԱՄԱՍ-ի և «Հեզբոլլահի» հետ պատերազմում հաղթող։ Դրա համար էլ նա հստակ հայտարարել է, որ ԱՄՆ-ի հետ կամ առանց նրանց Իսրայելը պատերազմը կշարունակի մինչև ՀԱՄԱՍ-ի բոլոր առաջնորդների լիկվիդացումը և գերի վերցնելը և Ռաֆահի գրավումը։ Նա արդեն ուղիղ առճակատման մեջ է մտել Վաշինգտոնի հետ և Բայդենին ուժեղ խանգարում է իր նախընտրական քարոզարշավում։ Հետևաբար հասկանալի է, որ Սպիտակ տունը կօգտագործի իր ողջ ազդեցությունը, իր տրամադրության տակ եղած բոլոր լծակները, որպեսզի Նեթանյահուին հեռացնի նրանից առաջ, երբ նա իրականացնի իր ծրագրերը։ Իսրայելի հյուսիսում «Հեզբոլլահի» հետ պատերազմի բռնկումը՝ ընդամենը ժամանակի հարց է, քանի որ բոլոր դիվանագիտական ջանքերն արդեն սպառված են, և Իսրայելը չի կարող հաշտվել նրա հետ, որ երկրի հյուսիսը գտնվում է գնդակոծումների տակ, իսկ տասնյակ բնակավայրերի բնակիչները վերածվել են փախստականների և ապրում են հյուրանոցներում։

— Ֆրանսիան ավելացնում է զենքի մատակարարումները Երևանին՝ ըստ էության, չթաքցնելով՝ Հարավային Կովկասում մեծ էսկալացիա հրահրելու իր մտադրությունը։ Ինչու՞ է, Ձեր կարծիքով, դա հարկավոր Փարիզին:

—Պետք է հասկանալ, որ Ֆրանսիայի կեղծավոր դիրքորոշումը ինչպես Ադրբեջանի, այնպես էլ Իսրայելի նկատմամբ կապված է միանգամայն պրագմատիկ պատճառների հետ։ Հայաստանի դիրքորոշումը այնտեղ պաշտպանում է շատ ուժեղ հայկական լոբբին, իսկ արաբների դիրքորոշմանը՝ արաբական հսկայական համայնքը, որն այսօր, եթե չեմ սխալվում, կազմում է երկրի բնակչության ավելի քան 20%-ը։ Երկուսն էլ հսկայական ընտրական ուժ են, որոնց հետ ֆրանսիացի քաղաքական գործիչները, հատկապես ձախ-լիբերալ ճամբարի ներկայացուցիչները չեն կարող հաշվի չնստել։ Այնպես որ, ինչպես ասում են, ոչ մի անձնական բան։

Իհարկե, և՛ Ֆրանսիայի նախագահը, և՛ նրա համախոհները կտրականապես մերժում են հակասեմականության բոլոր մեղադրանքները. մենք, իբր, դեմ չենք հրեաներին, այլ դեմ ենք Իսրայելին, իսկ դա նույնը չէ (չնայած, անշուշտ, Ֆրանսիայում հակասեմիտական տրամադրությունները հիմա շատ ուժեղ են, և քաղաքական գործիչները դա հաշվի են առնում, այո և իրենք էլ հաճախ հանդիսանում են հակասեմիտական)։ Իսկ երբ խոսք է գնում Ադրբեջանի մասին, նրանք, միտումնավոր շփոթելով խաղաքարտերը, մի կողմ են նետում իսլամաֆոբիայի մեղադրանքները. իբր, մենք ի՞նչ իսլամաֆոբներ ենք, եթե արաբների կողմն ենք։ Մենք պարզապես կողմ ենք «հայ ժողովրդի իրավունքների պաշտպանությանը», «Ադրբեջանի ագրեսիայի» դեմ։ Հասկանալի է, որ այս խոսքերի հետևում թաքնված է միակողմանի, բացահայտ հակաադրբեջանական դիրքորոշում և նույնքան Հայաստանին բացահայտ օգնելու ցանկություն Ադրբեջանի հետ ռազմական նոր բախման մեջ։

— Ինչպե՞ս եք գնահատում հայկական նոր զինատեսակները: Արդյո՚Ք Երևանը Ի ՎԻՃԱԿԻ Է Ֆրանսիայի, Հնդկաստանի և այլ երկրների օգնությամբ անցկացնի լիարժեք վերազինում և նոր պատերազմի համար բանակ ձևավորել։

— Չեմ կարծում, որ բախումը շուտով կսկսվի, համենայնդեպս մինչև այս տարվա վերջ: Ձեր հարցին կա նաև դրա պատասխանը. Հայաստանին անհրաժեշտ է ժամանակ, որպեսզի վերազինվի և նախապատրաստվի նոր պատերազմի, հատկապես հաշվի առնելով Ադրբեջանի բացահայտ առավելությունը թե՛ բնակչության, թե՛ ռեսուրսների առումով։ Ամեն դեպքում, իմ կարծիքով, այն կլինի շատ արյունալի, բայց միանգամայն ապարդյուն սպանդանոց, քանի որ Հայաստանի պարտությունը, նույնիսկ արեւմտյան զենքով, կանխորոշված է։ Առավել ևս, որ Ադրբեջանը ունի ոչ թե վատ, այլ ավելի լավ զենք՝ այդ թվում նաև (բայց ոչ միայն) իսրայելականը։

Լավագույնը, ինչը կարող է անել Հայաստանը՝ դա իրոք Ադրբեջանի հետ խաղաղ պայմանագիր կնքելն է, առանց որի, աշխարհագրական և այլ գործոնների հաշվառմամբ, նրա տնտեսական զարգացումն ուղղակի անհնար է։ Այլ բան է, թե արդյոք Երևանում կգտնվե՞ն դա հասկացող առաջնորդներ, և եթե գտնվեն, հայ ժողովուրդը կընդունի արդյո՞ք նրանց դիրքորոշումը։ Իմ տեսած տեսանյութերից, ցավոք, հետևում է, որ հայերը որպես ժողովուրդ առաջվա պես ապրում են միայն ատելությամբ իրենց հարևանների նկատմամբ և պատրաստ չեն կառուցողական երկխոսության։

— Մոտավորապես այդպես, ինչպես մի շարք արևմտյան երկրներ չեն ընդունում Իսրայելի դիրքորոշումը, այնպես էլ Եվրոպան չի ընդունում այն փաստը, որ Ադրբեջանը ազատագրել է իր հողերը, վերականգնել է իր տարածքային ամբողջականությունը։ Ոչ ոք չի հիշում այն մասին, թե որքան խաղաղ ադրբեջանցի է զոհվել Առաջին ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ հայկական ագրեսիայի արդյունքում, քանիսն են վտարվել իրենց հողերից և զոհվել Ղարաբաղում ցեղասպանության հետևանքով։ Եվրոպացիների հիշողությունը կարճ է, շատերը չգիտես ինչու միայն կարեկցում են հայկական առասպելներին։ Ո՞վ է, Ձեր կարծիքով, հանդիսանում Արևմուտքում հակաադրբեջանական քարոզչության պատվիրատուն։

— 1990 թվականին, հիշում եմ, այն ժամանակ գործող «Էլմ» թերթի էջերում տպագրեցի մի ծավալուն հոդված՝ «Ղարաբաղը և Պաղեստինը. զուգահեռներ անցկացնելու փորձը»։ Դրա գլուխներից մեկը նվիրված էր նրան, որ ղարաբաղյան և պաղեստինյան հակամարտությունների նմանությունը, ի թիվս այլ բաների, կայանում է նաև նրանում, որ Իսրայելն ու Ադրբեջանը մշտապես պարտվում են տեղեկատվական պատերազմում։ Ցավոք սրտի, այն ամենը, ինչ ասվել է այդ հոդվածում, արդիական է մնում նաև մինչ օրս։ Բայց պատմության հեգնանքը կայանում է նրանում, որ այդ տարիների ընթացքում մեզ մոտ հայտնվեցին ընդհանուր թշնամիներ: Եվ դուք իրավացի եք նրանում, որ երկու երկրների և ժողովուրդների նկատմամբ նրանք գործում են նույն մեթոդներով. բացահայտ խեղաթյուրում և այլասերում կամ պարզապես անտեսում են ինչպես պատմական, այնպես էլ կարծես թե վերջերս բոլորի աչքի առաջ տեղի ունեցած փաստերը, զբաղված են Իսրայելի և Ադրբեջանի կանխամտածված դիվայնացմամբ։ և այլն։

Եվ մեր պատմական ճակատագրերի ևս մեկ տարօրինակ զուգադիպություն. մեր դեմ միասնական ճակատով հաճախ են հանդես գալիս այնպիսի ուժեր, որոնք կարծես թե բոլորովին տարբեր են բնավորությամբ և շահերով։ Թե ինչու է դա այդպես տեղի ունենում, կարելի է երկար խոսել, և սա, ավելի շուտ, մեկ այլ, ընդ որում ոչ փոքր հոդվածի թեմա է, քան հարցազրույցի: Բայց կարծում եմ, անպայման, պետք է մտածել ոչ թե այն հարցի մասին, թե ով է այս լոբբիի պատվիրատուն ու ոգեշնչողը, այլ մտածել, թե ինչպես չեզոքացնել այդ լոբբին։ Պատվիրատուներով կարելի է և հարկավոր է զբաղվել արդեն դրանից հետո։