Մակրոնի միկրոնները՝ թուրքաֆոբիայի պատկերը ֆրանկոֆոբիայի համատեքստում Էմին Գալալաի մտորումները

Ինձ բախտ չի վիճակվել ապրել Ֆրանսիայում, բայց մեկ անգամ չէ, որ եղել եմ այնտեղ։ Շատ եմ հարգում այդ երկիրը։ Նույնիսկ ֆրանսիական ազգային բնավորության առանձնահատկությունը (ասում են, որ ֆրանսիացիները այդ նույն իտալացիներ են, պարզապես միշտ դժգոհ են) և իմ տարրական ֆրանսերենը չկարողացան դա փոխել։

Իսկ ինչպե՞ս չհարգել։ Նա այնքան շատ բան է տվել աշխարհին, որ հասարակ թվարկումը մի քանի էջեր կգրավի։

Ինչպե՞ս կարելի է չհարգել։ Նա այնքան շատ բան տվեց աշխարհին, որ պարզ ցուցակագրումը կպահանջի մեկից ավելի էջ: Գրականության ու երաժշտության, ճարտարապետության ու գեղանկարչության անգերազանցելի հանճարներ։ Մեծ մտածողներ, հումանիստներ և գիտնականներ։ Ի՞սկ գինին, խոհանոցը: Ի՞սկ նորաձևությունը, օծանելիքը, ֆուտբոլը: Ի վերջո, Լուի դե Ֆյունեսը և Ալեն Դելոնը: Ֆրանսիացի մեծ պետական գործիչները արժանի են առանձին հիշատակման։ Արագ նետելով նշենք՝ արև-թագավոր Լյուդովիկոս XIV-ը, Նապոլեոն Բոնապարտը և Շառլ դը Գոլը (Ի դեպ, ոչ բոլորին է հայտնի 1944 թվականի նոյեմբերին Բաքու նրա այցի մասին)։

Բայց եթե շատ ոլորտներում ֆրանսիացիները շարունակում են իրենց նախնիների ավանդույթները, ապա քաղաքական գործիչների տրամաչափի առումով նրանք որոշ չափով մանրացրել են: Վերցնենք առնվազն Նիկոլա Սարկոզիին իր լիբիական խարդախությամբ, որը ոչ միայն այս երկիրը, այլև ողջ տարածաշրջանը գցեց արյունալի քաոսի անդունդը: Ինչը Ֆրանսիան ինքը փորձեց վերացնել՝ ստեղծելով Սահելյան հնգյակը։ Չստացվեց: Կամ Ֆրանսուա Օլանդը, ով Ֆրանսիայի պատմության մեջ ամենաանհանրաճանաչ նախագահներից մեկն էր: Բայց անդրադառնանք այսօրվա հերոսներին։

Էմանուել Մակրոնը արագ ներխուժեց ֆրանսիական, իսկ դրանից հետո նաև համաշխարհային քաղաքական երկնակամարի մեջ։ Առատաձեռն խոստումներ, համարձակ բարեփոխումներ, ակտիվություն համաշխարհային բոլոր նշանակալից իրադարձություններում, այս ամենը նրա ձեռագիրն է։ Ֆրանսիան ձգտում է լրացնել ԵՄ-ում Brexit-ից հետո մնացած բացերը։ Ո՛չ «Դեղին բաճկոններ» շարժման հետ կապված իրավիճակի հանգուցալուծման կոպիտ սխալները, ո՛չ երկրի մուսուլմանական համայնքի հետ կապված սկանդալը (որի նշանակությունը դժվար է գերագնահատել) Փարիզի մերձակայքում ուսուցչի սպանությունից հետո, ո՛չ էլ Աֆրիկայի համար Մարշալի պլանի անարդյունավետության մասին համար մտքերը, ո՛չ էլ աֆրիկացի կանանց պտղաբերության մասին կոպիտ մեկնաբանությունները չթուլացրին պարոն Մակրոնի եռանդը: Նա մի կողմ չմնաց նաև Ղարաբաղից։

Ֆրանսիան վաղուց է աջակցում Հայաստանին։ Սա մեզ մոտ հաճելի հույզեր չի առաջացնում, բայց դա փաստ է, որ նախ անհերքելի է, երկրորդը՝ ունի միանգամայն տրամաբանական բացատրություն։ Այն կայանում է հզոր հայկական սփյուռքի մեջ, որը վաղուց Ֆրանսիան հավանել է, որպես «զուգահեռ» Հայրենիք, և բազմամակարդակային ֆրանսահայ ինտեգրում։ Սակայն նախագահ Մակրոնն այդ աջակցությունը տեղափոխեց նոր մակարդակի վրա: 2018 թվականի Ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովի խնջույքին Երևանում մեկ այլ մեծ պարող Նիկոլ Փաշինյանի հետ ուրախ պարելով, Մակրոնը 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ամեն կերպ փորձում էր ճնշում գործադրել մեր երկրի վրա։ Հիշում եմ ադրբեջանական կողմի գործողությունների անթույլատրելիության մասին Ֆրանսիայի ղեկավարի հայտարարությունները, նրա պահանջները Թուրքիային՝ բացատրել «Ադրբեջանում ջիհադիստների հայտնվելը» (բարև հայ հեքիաթասացներին) և Անկարայի հայտարարությունների դատապարտումները, որոնք Մակրոնը համարում էր «վտանգավոր և անպատասխանատու»: Եվ տորթի վրա փոքրիկ բալին, որ ընդամենը մեկ տարի առաջ ֆեյսբուքում Ֆրանսիայի նախագահը հայերենով (!) պահանջեց Ադրբեջանից դուրս բերել զորքերը Հայաստանի տարածքից։ Եվս մեկ բացականչական նշան։ Նույնիսկ երկու, ոչ, երեք։ Դե, չի սիրում Մակրոնը ադրբեջանցիներին։ Չի սիրում, և վերջ: Եվ թուրքերին միաժամանակ։Միայն նախագահ Էրդողանի հետ նրա որոշ բախումներն ինչ արժեն:

Ես հիշատակեցի Մակրոնի ճնշումները Ադրբեջանի վրա ։Նա ճնշում էր (ավելի ճիշտ, փորձում էր) մեր նախագահի վրա։ Ֆրանսիացի մեծ նվաճողների ժառանգներից մեկը կարծում էր, որ Իլհամ Ալիևն իրեն կպատվի մոտավորապես այնպես, ինչպես դպրոցի տնօրենի մոտ կանչված բարձր դասարանի աշակերտը։ Իբրև, «դեսոլե, մեսյե Մակրոն։ Պլյու ժամե։ Էկսկլյուզե»։ Բայց ֆուկուսը չստացվեց: Եվ չնայած մենք, իհարկե, դժվար թե երբևէ կարողանանք պարզել շփումների մանրամասները, որոնք տեղի են ունեցել հիմնականում ֆրանսիական կողմի նախաձեռնությամբ, արդյունքը պարզ է։ Ալիևը Ֆրանսիայի ղեկավարին հասկացրել տվեց, որ թեև դիվանագիտական արձանագրության շրջանակներում ինքը «մեղմ ներում է», բայց քաղաքացիների կյանքը ու առողջությունը և Ադրբեջանի ազգային շահերը պաշտպանելու համար նա կանի այն, ինչ կհամարի հարկավոր։ Որքան էլ չզանգահարեն Մակրոնը ու նրա նմանները։ Այդ թվում նաև այն խնդիրների կատարումը, որոնցում Ֆրանսիան, որպես մշտապես հիշարժան Մինսկի խմբի երկրներից մեկը (Աստված հանդարտություն տուր նրա եռակողմ հոգուն) ցուցաբերել է կողմնակալ անկարողություն։

Ինչո՞ւ հիշեցի այդ մասին։ Որովհետև ֆրանսիական և ադրբեջանական առաջնորդների արժեքներն ու կյանքի համակարգն ամենից հեշտ է համադրել Ուկրաինայում իրադարձությունների ֆոնին։ Ուկրաինայի ողբերգությունն արդեն դարձել է ճշմարտության բազմաբաղադրիչ պահ, մի տեսակ ստի դետեկտոր քաղաքական գործիչների, ռազմական ղեկավարների, լրագրողների և շատ այլոց համար, ովքեր այս կամ այն կերպ ներգրավված են տեղի ունեցողի մեջ։ Ուկրաինական ժողովրդի նկատմամբ իմ անվերապահ աջակցությամբ և ռուսական ագրեսիյի դատապարտումով հանդերձ, ես երկիմաստ եմ պարոն Զելենսկու որոշ որոշումների նկատմամբ։ Սակայն հենց նրան էլ այս դեպքում ես կմեջբերեմ։ Ահա թե ինչ է նա ասել մեր երկրի դիրքորոշման մասին. «Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը միշտ աջակցել և աջակցում է Ուկրաինային, իսկ երկիրը ցուցաբերում է մարդասիրական և բժշկական օգնություն»։ Եվ ահա թե ինչ է մտածում Ուկրաինայի ղեկավարը Ֆրանսիայի մոտեցման մասին. «Մակրոնն ինձ առաջարկեց որոշ բաներ՝ կապված մեր ինքնիշխանության զիջումների հետ, որպեսզի պահպանել նախագահ Պուտինի դեմքը։ Ինձ թվում է, որ դա չափազանց կոռեկտ չէ ղեկավարների կողմից։ Մենք պատրաստ չենք ինչ-որ մեկի համար ինչ-որ բան փրկել ու դրա համար կորցնել մեր տարածքները»։

Խնդրում ենք նկատի ունենալ, որ Զելենսկին խոսելով միջնորդի դեր խաղալու Մակրոնի փորձերի մասին՝ հստակորեն ուշադիր է ընտրել արտահայտությունը։ Դիվանագիտությունն ու հարթ անկյունները մի կողմ թողած՝ Զելենսկին հրապարակեց Մակրոնի անվայել պահվածքը, ով փորձեց իր համար սակարկել խաղաղարարի դափնիները, փոխադարձ ընդունելի լուծում գտնելու պատրվակով ճնշում գործադրելով Ուկրաինայի վրա։ Ուկրաինան պետք է հրաժարվեր «քչից»՝ համաձայնվել ազգային առաջնահերթության առումով զիջումների հետ։ Եվ դա բխել է եվրոպական զարգացած երկրներից մեկի ղեկավարի կողմից, որը հավակնում է մայրցամաքային առաջնորդությանը։ Մի մոռացեք, որ Ֆրանսիան միջուկային տերություններից մեկն է, որնըմիջուկային զինանոցի քանակով աշխարհում զբաղեցնում է երրորդ տեղը։ Եվ նրա ղեկավարն ընտրեց փողոցային դիլերի մարտավարությունը՝ փորձելով տեղացի հեղինակավոր անձից զիջումներ նրա համար, ում ինքը համարում է շրջանի մաֆիայի առաջնորդը։

Իսկ հիմա մեզ մոտ, հարազատ վայրերում։ Թեև նա բազմիցս ցուցադրել է մեծ քաղաքական լիգայում խաղալու (և հաջող հանդես գալու կարողություն), Ադրբեջանը չի կարող համեմատվել Ֆրանսիայի հետ: Եվ բանը միջուկային զենքում չէ: Որևէ մեկին դա դուր է գալիս, թե ոչ, մենք գտնվում ենք Ռուսաստանի մոտ։ Այս երկիրը առանձնահատուկ դեր է խաղում Ղարաբաղում՝ այնտեղ գտնվում են նրա խաղաղապահները։ Եվ ինչ էլ չհայտարարեն տաք գլուխները, հատկապես Կրեմլի համար ոչ այնքան հաջող զարգացումների լույսի ներքո, որը նրանք համառորեն անվանում են հատուկ գործողություն, այս երկիրը դեռևս սուպեր դերակատար է մեր տարածաշրջանում։ «Ի՞նչ կբերի վաղվա օրը։ Դա ցույց կտա վաղվա օրվա արևը, մենք կարող ենք մտածել դրա մասին՝ նայելով այս գիշերվա խարույկին: Այսպես է հնչում աֆրիկյան իմաստությունը, որն ինձ ասաց մի քանի տարի առաջ Քենիայի սավաննայում՝ ի պատասխան այն հարցին, թե արդյոք մենք կհայտնվենք կենդանիների ճանապարհին դեպի Մասայ Մարա Մեծ գաղթի ժամանակ: Բայց ես շեղվեցի

«Մենք աջակցում ենք Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությանը, ինչպես նաև մյուս երկրների, և բացահայտ հայտարարում ենք այդ մասի, ծառի հետևում չենք թաքնվում։ Այո, մենք չենք ժխտում, որ լավ հարաբերություններ ունենք Ռուսաստանի հետ»,- ասել է Ալիևը։ Բայց նա ուրիշ բան էլ է ասել՝ պատասխանելով ուկրաինացի Ալենա Խլիվկոյի հարցին, ով հանդիսանում է «Հենրի Ջեքսոնի ուղեղային կենտրոնի» ռազմավարական կապերի հարցերով մենեջեր։ «Նախ, մեր փորձից ելնելով, երբեք, ոչ մի դեպքում չհամաձայնվեք տարածքային ամբողջականության խախտման հետ։ Երկրորդ, դասը, որը ես քաղեցի օկուպացիայի ժամանակ, պետք է հույս դնել իր սեփական ռեսուրսների վրա։ Երրորդը, մի հենվեք միջազգային կազմակերպությունների որոշումների և բանաձևերի վրա, դրանք ոչ մի արժեք չեն ներկայացնում»։

Սա նախագահ Ալիևի հայտարարությունն է անցյալ ամիս «Հարավային Կովկաս՝ զարգացում և համագործակցություն» միջազգային համաժողովի ժամանակ։ Բայց չէ որ ուզում էր թաքնվել: Թվում է, թե նստելու, սպասելու որոշումը ինքն իրեն հուշում է։ Բայց Ադրբեջանն իր վերաբերմունքն արտահայտեց տեղի ունեցողներին, այն էլ միանշանակ։ Սակայն մենք կամուրջներ չենք այրել և Ռուսաստանի հետ առճակատման չենք ձգտում։ Ինչն, ի դեպ, հասկացել և ընդունել է մեր երկրի դիրքորոշումն այս չափազանց զգայուն հարցում։

Պարոն Մակրոնի մոտ ճնշումների հարցում այնքան էլ լավ չի ստացվում։ Իսկ Ալիևի հետ էլ չանցավ։ Եվ Զելենսկու հետ էլ չստացվեց։ Եվ «Տարվա խաղաղարար» մրցանակն էլ նրան չհասավ։ Ի՜նչպիսի փիլիսոփայական պարադոքս, որը արժանի է Վոլտերի, Դիդրոյի և Ռուսոյի ուշադրությանը։ Մեծ միջուկային Ֆրանսիա, որը փորձում է համաշխարհային քաղաքականության հարցերում կառավարել պարկեշտության և պատվի անխտիր չափանիշներով: Եվ փոքր Ադրբեջանը, որը մեծ զոհաբերությունների գնով նոր է ազատագրել իր հողերը , հավատարիմ է մնում իր սկզբունքներին և միաժամանակ չի զոհաբերում երկրի շահերը։ Իսկ միգուցե լավ է, որ վերը նշված երեք ֆրանսիացի մտածողները չապրեցին մինչև օրս։ Կարծում եմ, որ նրանք ամոթ կզգային։ Չնայած «մակրո»-ն նշանակում է ինչ-որ մեծ բան, այստեղ որոշ ինչ որ մեկը ակնհայտորեն «միկրո» է:

Կավարտեմ զվարճալի, նույնիսկ զավեշտալի փաստով, որը հազիվ թե հայտնի է հանրության լայն շերտերին։ Այստեղ ոչ մի գաղտնիք չկա, պարզապես նախագահ Մակրոնի երրորդ երկրներ այցերի մանրամասները մեզ քիչ են հետաքրքրում։ Անցյալ տարվա ամռանը Պոլինեզիա կատարած այցի ընթացքում պարոն Մակրոնը ստացել է նոր անուն։ Te Aka Iki Taaoa - «առջևում քայլող մեծ առաջնորդ, ով հեռու կգնա»:

Գնացեք, պարոն Մակրոն։ Գնացեք։ Եվ ոչ մի տեղ մի շրջվեք: