Խաղաղասիրության անօգուտ հավաստիացումներ Մենք հավատում ենք գործերին, ոչ թե խոսքերին

Ինչպես հայտնում է Ադրբեջանի Պաշտպանության նախարարությունը՝ անցած օրերի ընթացքում պայմանական սահմանի տարբեր ուղղություններով Ադրբեջանի Զինված ուժերի դիրքերը՝ 30 անգամ գնդակոծության են ենթարկվել հայկական զորքերի կողմից։ Առավել ևս, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև պայմանական սահմանի արևելյան Զանգեզուրի ուղղությամբ, նկատվում է հավանական հակառակորդի զորքերի կենտրոնացում։

Չնայած նրան, որ Էնթոնի Բլինքենը և Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը կարծում են, որ Հայաստանի գործողություններն ուղղված չեն Ադրբեջանի դեմ, չգիտես ինչու նրանց հավաստիացումները մեզ մոտ այնքան էլ վստահություն չեն ներշնչում։ Իսկ ինչ վերաբերում է Հայաստանի պաշտոնյաների խոսքերին, ապա նրանց խոսքերին մենք էլ ավելի քիչ ենք վստահում։ Հավատալ պետք է, առաջին հերթին սեփական աչքերին, տվյալ կոնկրետ դեպքում՝ պայմանական սահմանից հետախուզական և օպերատիվ տեղեկատվությանը։ Հայաստանը, ինչպես մենք բոլորս տեսնում ենք՝ չի դիմում իր օրենսդրության մեջ Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային պահանջները հեռացնելուն, չի համաձայնվում իր տարածքում անջատողական սուբյեկտի ներկայացուցչության (ինչ-որ «արցախի» ինչ-որ վտարանդի «կառավարություն») փակմանը, չի դիմում սահմանամերձ գյուղերը ազատելուն։ Նման դասավորությունների դեպքում ինչպիսի՞ վստահության մասին կարող է խոսք գնալ։ Այնպես որ, մենք նրանց ավելի քիչ ենք հավատում, քան նրանց, ովքեր իրենց անվանում են «միջազգային հանրություն», թեև դա, իհարկե, կախված է իրավիճակից։ Երբեմն մենք սկսում ենք ավելի շատ հավատալ նրանց, ովքեր իրենց անվանում են «միջազգային հանրություն», քան Հայաստանին, օրինակ, երբ նա, ինքնահռչակ համայնքը հայտարարում է, որ «Եվրամիությունը և Հայաստանը հիմնվում են նույն արժեքների վրա», կամ ԱՄՆ-ը խոստանում է Հայաստանին հատկացնել ավելի քան 65 մլն դոլարի օգնություն։ Այ հենց դա է, որ մենք մի թիզ անգամ չենք կասկածում, և հատկապես կասկածի բացակայությունն է, որ մեզ ստիպում է ձեռնարկել համապատասխան նախազգուշական միջոցներ:

Այստեղ, իհարկե, հնարավոր են տարբերակներ, բայց ամենաօպտիմալը, կարծում եմ, կլինի կանխարգելիչ հարվածը, որովհետև պայմանական սահմանին զորքերի կենտրոնացումը իրենից ներկայացնում է հիպոթետիկ սպառնալիք Ադրբեջանի անվտանգության համար և հանդիսանում օրինական թիրախ։ Այո, հնարավոր է, ինչ-որ մեկին զարմացնեմ, բայց միջազգային իրավունքում կա այնպիսի մի բան, ինչպես «կանխարգելիչ պատերազմը»։ Թեև այժմ ընդունված «նորալեզուի» համաձայն մենք դա կարող ենք անվանել «խաղաղապահ գործողություն», «պայմանական սահմանի խախտումները ճնշելու միջոցառումներ» կամ «վնասատուների քանակի նվազեցմանը ուղված գյուղատնտեսական աշխատանք»։ Կարծում եմ, որ հակառակորդի կենդանի ուժի և տեխնիկայի կետային ոչնչացումը կհովացնի տաք գլուխներին և այն տաքացնող սարքերը, որոնք նրանց տաքացնում են։ Մինչդեռ «կետային» բառը ամենևին չի նշանակում, որ «զոհերի թիվը կհասցվի հնարավոր նվազագույնի»։ Ոչ։ Որովհետև մենք նույնպես սովորել ենք «նորալեզուն»: Գլխավորը՝ նվազագույն ծախսերով հանդերձ առավելագույն արդյունքին հասնելն է: Ուկրաինայում և Մերձավոր Արևելքում պատերազմի ֆոնին ոչ ոք, կարող է և չնկատել մարտիկի կորուստը, ում պատրաստվում են հատկացնել 65 միլիոն դոլար և 270 միլիոն եվրո։

Ոշդարություն դարձրեք, որ Ադրբեջանի Զինված ուժերի դիրքերի գնդակոծումները ու պայմանական սահմանին զորքերի կուտակումները տեղի է ունեցել այդ նույն ժամանակում, երբ Բրյուսելում անցկացվում էր ԵՄ-ԱՄՆ-Հայաստան ձևաչափով հանդիպումը։ Ինքնին հանդիպումը, մեր կարծիքով, որը կիսում է նաև պաշտոնական Անկարան, վտանգի հերթական աղբյուր է ստեղծում Հարավային Կովկասի համար։ Եվ այն, որ այն չհետաձգվեց, չնայած Ադրբեջանի արդարացի նկատողություններին, ինչ որ մի բան, այո ասում է։ Ավելի ճիշտ՝ շատ բան է ասում։ Արևմուտքը ակտիվորեն միացել է բաժանարար գծեր ստեղծելու քաղաքականությանը և վերջնական հաշվով միայն սրում է լարվածությունը Հարավային Կովկասում։ Սա նույնիսկ «երկակի ստանդարտներ» չէ, սա կոչվում է «մենք կողմնորոշվել ենք, թե ում կողմում ենք լինելու»։ Գումարած, Եվրամիության արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության հարցերով գերագույն հանձնակատար Ժոզեպ Բորելի հայտարարությունը, որը նա արել է Բրյուսելում Փաշինյան-ֆոն դեր Լեյեն-Բլինքեն եռակողմ հանդիպումից անմիջապես առաջ, որ «կայուն Հայաստանը նշանակում է կայուն Հարավային Կովկաս», կասկածի համար առհասարակ տեղ չի թողնում։ Եվ չպետք է մոռանալ այն մասին, որ կանխատեսվում է՝ Հայաստանի արտաքին պարտքի շտապ դուրսգրման կամ դրա վերակառուցման տարբերակների քննարկում։ Մի խոսքով, խոզուկին սկսում են լավ կերակրել։

Մենք հիանալի հիշում ենք Արեւմուտքի դիրքորոշումը։ Մենք չենք պատրաստվում մոռանալ աննախադեպ աջակցության ցուցաբերումը Հայաստանին, որը 25 տարի օկուպացված է պահել Ադրբեջանի տարածքը, իսկ 2020 թվականից հետո ցույց տվեց իրականության հետ հաշտվելու չկամություն՝ ամեն կերպ խոչընդոտելով Ղարաբաղի վերաինտեգրումը Ադրբեջանին։ Մենք ոչինչ չենք պատրաստվում մոռանալ և համաձայն ենք միաժամանակ մի քանի տախտակի վրա շախմատ խաղալուն։ Թե ինչ է կանգնած Հարավային Կովկասում Արևմուտքի ակտիվացման, Հայաստանին նրա գրեթե անվերապահ աջակցության և Ադրբեջանի վրա ճնշում գործադրելու փորձերի հետևում, հասկանալի է։ Առևտրային ուղի և ֆինանսական շահեր։ Զանգեզուրի միջանցքը բերելու է՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից, հնարավոր է, Ռուսաստանի մասնակցությամբ (սա արդեն ինչպես պայմանավորվենք, բանը բաժնետոմսերի քանակի մեջ է, հիմա խոսքը հենց դրա մասին է), Սև ծովը Կասպից ծովի հետ կապող երթուղու նկատմամբ փաստացի վերահսկողության: Իսկ սա Եվրոպան Կենտրոնական Ասիայի և Չինաստանի հետ կապող առանցքային երթուղիներից մեկն է։ Եվ հատկապես այդ իսկ պատճառով է անհրաժեշտ արտատարածաշրջանային դերակատարներին, հատկապես ԵՄ-ին հեռու պահել այս գործընթացից, այս երթուղին ընդհանրապես չպետք է վերահսկվի ԵՄ-ի կողմից։