Սովորական ֆրանսիական ռասիզմ Այստեղ Փարիզը Երևանից հեռու չի գնացել

Ձեռքը դեպի ետ ձգել ու պոպուլիստական անհեթեթություն՝ մոտավորապես նման տեսք ուներ այն հավակնոտ թատրոնը, որը նախօրեին ստեղծեց Ֆրանսիայի Սենատը` ճիգ անելով Ադրբեջանի դեմ բանաձեւ ընդունել։ Այն, ինչ տեղի էր ունենում, իսկապես նման էր Կարաբաս-Բարաբասի խեղկատականոցի զվարճալի ներկայացմանը. ֆրանսիացի սենատորները, որոնց մարիոնետների նման, գործողության պատվիրատուները քաշքշում էին նրանց թևերից, հապճեպ քվեարկեցին այն բանի օգտին, ինչի մասին ոչ գիտեին և ոչ էլ լսել էին։ Այդ գործընթացում հատկապես աչքի ընկած սենատոր Բրունո Ռետայոն սկսեց կեղծ թեզերով և կեղծված պատմություններով լցոնված խրոխտալի ճառը՝ այս քաղաքական կեղծիքը հասցնելով ահռելի գրոտեսկի: Այնուամենայնիվ, ինչպիսի օբյեկտիվություն և արդարություն կարելի է ակնկալել ցեղասպանությունների արյունով ներկված և Հայաստանի կողմից ադրբեջանական հողերի երեսնամյա օկուպացմանը սատարող երկրի խորհրդարանից։

«Չի կարելի Հայաստանը մենակ թողնել իր դժբախտության հետ»,- հայտարարել է Ռետայոն, ի դեպ, բանաձեւի նախաձեռնողներից մեկը։ Նման սպառնալից բողոքական կոչից հետո կցանկանայի այնուամենայնիվ ճշտել, այդ ինչու՞ են ֆրանսիական սենատորը և նրան ոռնալով ձայնակցող գործընկերները այդպես թունդ ու կատաղի վառվում հայկական պայծառ երջանկության համար։ Չկա արդյո՞ք, օրինակ, ինչ-որ կապ իր նախկին գաղութների բնակչությանը բնաջնջելու մեջ մեղավոր Ֆրանսիայի և հայերի միջև, որոնք նույնպես վերջին հարուրամյակում նշանավորվել են թուրքերի և ադրբեջանցիների դեմ արյունալի ջարդերով, ինչպես նաև տարբեր երկրներում անմարդկային ահաբեկչություններով։ Դե, նաև սրանից բխող հաջորդ հարցը՝ արդյո՞ք Ադրբեջանին պետք է որևէ կերպ արձագանքել հանցագործությամբ հարուստ անցյալով նման երկրի Սենատի որոշումներին։

Ֆրանսիացիների դաժանությունը տարբեր ժողովուրդների նկատմամբ, որոնք գտնվում էին նրանց տիրապետության տակ, շատ չի տարբերվում ֆաշիստական նացիզմից, իսկ երբեմն նաև գերազանցում է նրան։ Վերցնենք թեկուզ XIX - XX դարերում աֆրիկյան երկրներում ֆրանսիացի ռասիստ դահիճների արյունալի արարքները, չէ՞ որ դա եղել է տեղի ժողովուրդների և ազգությունների դեմ ցեղասպանությունների մի ամբողջ շղթա: Աֆրիկյան տարածաշրջանում ֆրանսիացի զինվորականների ձեռքով դաժանաբար սպանվածների ընդհանուր թիվը հասնում է հարյուր հազարի։ Եվ ոչ մի պատասխանատվություն, ոչ մի պատիժ:

Մեկ պերճախոս փաստ. Ալժիրի Սկիկդա քաղաքի տարածքում 1843 թվականին ֆրանսիական ստորաբաժանումները ղեկավարող մայոր Մոնտանյակը, հետագայում պարծենում էր, որ նրա ռազմիկները կտրում էին արաբների գլուխները՝ համոզված լինելով, որ տեղացիները կարող են ապրել ոչ ավել, քան 15 տարի։ Այդ ֆրանսիացի սպան հայտնի դարձավ հատկապես խաղաղ բնակիչների սպանության պատճառով, նույնիսկ երբ դիմադրությունը դադարել էր, նա գերադասել է իր զոհերին գլխատել, քան ազատազրկել բանտարկությամբ: Մոնտանյակի սիրելի ռազմավարությունը եղել է բնակչության համընդհանուր ոչնչացումը, լինեն տղամարդիկ, կանայք, թե երեխաներ: Այդ մասին է վկայում իր ընկերներից մեկին ուղղված նրա նամակից մի հատվածը. «Դու ինձ հարցրել ես, թե մենք ինչպես ենք վերաբերվում կանանց։ Ոմանց մենք թողնում էինք, որպես պատանդ, իսկ մյուսներին փոխանակում էինք անասունների հետ, կամ աճուրդներում վաճառում էինք ոչխարների հոտի նման... Սրանք արաբների դեմ կռվելու մեր մեթոդներն են, բարեկամս: Տղամարդկանց սպանել, իսկ կանանց ու երեխաներին բեռնել նավեր և ուղարկել Պոլինեզիայի կղզիներ: Կարճ ասած, բոլոր նրանց ոչնչացում, ովքեր հրաժարվում են շների պես սողալ մեր ոտքերի մոտ»։

Արժե անդրադառնալ մեր թուրք եղբայրների կարծիքին, ովքեր վաղուց բացահայտել են շատ ընդհանրություններ ֆրանսիական և հայկական ռասիզմի միջև։ Թուրքիայում իշխող Արդարություն և զարգացում կուսակցության ներկայացուցիչ Օմեր Չելիքը, մեկնաբանելով Ֆրանսիայի արտաքին քաղաքականությունը, որոշ ժամանակ անց բացարձակապես հստակ ուրվագծել է դրա արյունալի վեկտորները։

«Ֆրանսիան, որը հաստատում է, որ դիմում է պատմությանը, նախ պետք է հիշի մարդկության դեմ կատարված հանցագործությունները Բենինում, Բուրկինա-Ֆասոյում, Գաբոնում, Գվինեայում, Կամերունում, Մավրիտանիայում, Նիգերիայում, Սենեգալում, Թունիսում և Չադում», - հիշեցրել է Չելիքը: Եվ նրա կողմից բոլոր նշածները՝անհերքելի փաստեր են։

Բայց Բրունո Ռետայոյի երեկվա ելույթում յուրաքանչյուր բառ կեղծիքի գոհարներ են։

«Ռուսաստանի դեմ ընդունվել են բազմաթիվ պատժամիջոցներ։ Եվ ոչ մի պատժամիջոց Ադրբեջանի և Թուրքիայի դեմ»,- վրդովվել է Ռետայոն։ Իսկ երկու եղբայրական երկրներին պատժելու սենատորի կոչերի հետևում հստակ երևում է նրա ատելությունը թուրքերի միասնության հանդեպ։ Մինչդեռ այս ենթատեքստը զգացվում էր Սենատի այդ խայտառակ նստաշրջանի բոլոր բանավեճերում։ Անկասկած Միլլի Մեջլիսի մեր պատգամավորները միայն այս համատեքստում պետք է արձագանքեն ֆրանսիացի սենատորների դավանանքին։ Այսինքն՝ մահմեդական ժողովուրդների դեմ Ֆրանսիայի զանգվածային հանցագործությունների փաստի վերաբերյալ բանաձև ընդունել, գոռոզացած ֆրանսիացիներին հիշեցնելով իրենց հեռու ոչ անբասիր անցյալի՝ Ալժիրում, Հնդկաչինում սարսափելի վայրագությունների մասին։ Կարծում եմ, որ դա կլինի ամենաճիշտ ու ադեկվատ պատասխանը։ Ինչպես ասում են ամեն ինչ ազնվորեն, և ոչ մի անձնական բան։

Ադրբեջանը արատավորելու իր փորձերում ֆրանսիացի սենատորը չափազանց միապաղաղ է։ Նա նույնիսկ իր թեզերը թռցրել է մեկ այլ հայամետ պոպուլիստից՝ Բուայեից։ Ըստ երևույթին, դրանք նրան թվացել են բավականին պերճախոս, այնպես որ Ռետայոն նույնպես հարկ է համարել՝ մատնանշել «Ադրբեջանի ագրեսիան Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ» և իրավիճակը համեմատել ուկրաինական իրադարձությունների հետ։

«Միթե՞ Հայաստանի ինքնիշխանությունն ավելի քիչ արժե, քան Ուկրաինայի ինքնիշխանությունը։ Միթե՞ հայերի կյանքն ավելի քիչ արժեն, քան ուկրաինացիների կյանքը»,- հարց է տվել սենատորը։ Բայց որքան կարելի է ուռճացնել այս կեղծ ցնորական արտահայտությունը, նա արդեն ծանձրացրել է նույնիսկ եվրոպացիներին։

Նման կեղծիքով սենատորը ինքը իրեն հարվածի տակ է դնում, որովհետև փորձում է Ադրբեջանին մեղադրել պայմանական սահմանին հայկական սադրանքներին հակազդելու մեջ, ինչը պաշտոնապես փաստագրված է և որի մասին մեր երկրի պաշտպանության նախարարությունը պարբերաբար հաղորդել է։ Մինչդեռ Հայաստանի կողմից կազմակերպվող նման սահմանային միջադեպերը ընդունել են պարբերական բնույթ։ Բայց Ռետայոն այս մասին լռում է։

Այս հարցը, թերևս, պետք է քննարկման դրվի նաև մեր խորհրդարանում, քանի որ ֆրանսիացի պատգամավորները կրկին տարվել են «դժբախտ Հայաստանի» սրբազան փոխանցումներով և հասել են դա պատերազմող Ուկրաինայի հետ համեմատելուն։

Ամեն դեպքում, պետք է հարց բարձրացնել, այդ ինչից է, որ ֆրանսիացի պատգամավորների համար Ադրբեջանի ինքնիշխանությունը պակաս կարեւոր է, քան Հայաստանի ինքնիշխանությունը։ Կամ, ասենք, ինչու փարիզյան սենատորներին չի մտահոգում, որ հակառակ 2020 թվականի նոյեմբերին հայերի կողմից ստորագրված Եռակողմ հայտարարությանը, նրանք մինչև հիմա Ադրբեջանի Ղարաբաղի մարզից դուրս չեն բերել ապօրինի զինված խմբավորումները, թեև պարտավորվել են դա անել։ Առավել ևս, անձամբ վարչապետ Փաշինյանը, վերջերս հաստատել է այս զինված ավազակախմբերի Ղարաբաղում ներկայության փաստը, ընդ որում դրանք անվանելով «պաշտպանության բանակ»։

Կարծում եմ, որ մեր պատգամավորները Փարիզին իրենց պատասխանում հաշվի կառնեն Ֆրանսիացի խորհրդարանականների նման երկերեսանի դիրքորոշումը։

Սենատոր Ռետաիոյի հաջորդող արտահայտությունները այլևս կասկածներ չեն թողնում նրա մտածելակերպի մեջ՝ նա ռասիստ է: Այն էլ թունդ։

«Եվրոպան մոռացե՞լ է իր արժեքների մասին։ Սա տեղայնական հակամարտություն չէ, սա թուրքական իմպերիալիզմի, պանթուրքիզմի տարր է»,- հայտարարել է նա, պնդելով, որ «ծանր իրավիճակում ցեղասպանությունը վերապրած հայ ժողովուրդը հայտնվեց ողբերգական միայնության մեջ»։ Այսինքն նրա մոտ հայ ժողովուրդը «տառապյալ է միայնության մեջ», իսկ տես Ադրբեջանը՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի նման չափազանց անշնորհք միջազգային բանակցողների օգնությամբ իր հողերը ազատագրելու երեսուն տարվա ջանքերով հանդերձ, չգիտես ինչու ագրեսոր է։ Սա իրադարձությունների միտումնավոր ներհակ շրջում է, իսկ սենատորի խաբեբայական փոխանցումները կոչված են թմրացնել ֆրանսիական և համաշխարհային հանրության ողջախոհությունը:

Եվրոպան մոռացել է իր արժեքների մասին,- հարցնում է Ռետայոն պոպուլիստական մղումով: Եվ նա իրավացի է՝ նա իսկապես մոռացել էր դրանց մասին, երբ երեսուն տարի չդատապարտեց Հայաստանին ադրբեջանական տարածքների օկուպացման համար։ Իսկ հաշվի առնելով, որ այս առիթով ընդունվել է ՄԱԿ-ի մի ամբողջ չորս բանաձև, ինչո՞ւ սենատոր Ռետայոն, եթե նա այդքան հոգ է տանում «հայկական լուսավոր երջանկության» և «ոտնահարված ինքնիշխանության» համար, չպետք է պատասխանի այն հարցին, թե ինչու է նա անձամբ երեք տասնամյակ լռել Ադրբեջանի տարածքի մի մասի օկուպացիայի և մեր երկրի ինքնիշխանությանը սպառնացող վտանգի մասին։ Այդ ժամանակ որտե՞ղ էին նրա արժեքները:

Դատելով այս ամենից, այդ նույն ակնհայտ ռասիզմը ֆրանսիացի սենատորին խանգարում է օբյեկտիվ ու ազնիվ մտածել։ Եվ, ավաղ, ոչ միայն նրան. ֆրանսիացի սենատորների կողմից երեսապաշտությունն ու ցցված երկակի ստանդարտները այնքան ակնհայտ են, որ նրանց պարզունակ կեղծ մեղադրանքները ակնհայտ են նույնիսկ եվրոպական լսարանի համար, և դժվար թե որևէ այլ եվրոպացի քաղաքական գործիչ համարձակվի միանալ այդ անհեթեթ բանաձևին՝ ավելի թանկ կնստի։ Աջակեցել իրականության նման խեղաթյուրմանը՝ կարող է միայն շատ նեղամիտ մարդը։

Ինչո՞վ ենք պատասխանելու ֆրանսիական այս ռասիզմին: Կարծում եմ, որ պատասխանը անպայման կլինի։ Դե իսկ մեզ՝ ադրբեջանական հասարակությանը, արժե բոյկոտ հայտարարել Ադրբեջան եկող ֆրանսիական ապրանքներին՝ թող հայապաշտ սենատորները նկատի ունենան, որ նրանց անխոհեմ գործողություններից տուժում են ֆրանսիացի արտադրողները։ Պատասխան ժեստերը, ինչպես արդեն նշվել է, պետք է լինեն կոշտ և հիշարժան՝ այդ դեպքում, հնարավոր է, ֆրանսիացի քաղաքական գործիչների մոտ ռասիզմի հետ խառնված երեսապաշտության նոպաները կդառնան ավելի բուժելի: