Բաքվի և Երևանի՝ դեպի խաղաղություն դժվարին ճանապարհը։ Ինչո՞ւ է Արևմուտքը խոչընդոտներ ստեղծում Փորձագիտական կարծիքներ՝ Caliber.Az-կայքում

Բաքուն բազմիցս հայտարարել են այն մասին, որ որոշ արևմտյան երկրներ աջակցում են Հայաստանում ռեւանշիստական ուժերին և դրանով խոչընդոտում են խաղաղ գործընթացին։ Մինչ Ադրբեջանը պատրաստակամություն է հայտնել երկկողմ բանակցություններ վարել Հայաստանի հետ, Արևմուտքում ոչ բոլորն են ցանկանում, որ տասնամյակներ շարունակվող հակամարտությունը լիովին ավարտվի։

Ինչո՞ւ առհասարակ նման միտում կա Արևմուտքում։ Ո՞ւմ և ինչի՞ համար կարող է այնտեղ ձեռնտու լինել՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև «ոչ խաղաղություն, ոչ պատերազմ» իրավիճակի շարունակումը։

Caliber.Az-ի խնդրանքով որոշել են այդ իրավիճակը մեկնաբանել հայտնի օտարերկրյա տեսաբանները:

Ղրղըզ քաղաքագետ, տարածաշրջանային անվտանգության հարցերով փորձագետ Մարս Սարիևը հայտարարել է, որ նրա համար Եվրոպայի երկակի ստանդարտները հասկանալի են, դրանք շարունակվում են հին պատմական ժամանակներից։

«Մենք հասկանում ենք, թե ինչպես է ձևավորվել Հայաստանը։ Ինչպես հայտնի է, այս տարածքում նախկինում եղել է Իրավանի խանությունը, և երբ Ռուսաստանը պատերազմում էր Պարսկաստանի հետ, Վատիկանի նախագծով Հարավային Կովկասում ստեղծվեց հայկական կազմավորում։ Պետք է ասել, որ պատմականորեն հայերը ապրում էին և՛ Թուրքիայում, և՛ Սիրիայում, և՛ Նախչըվանի տարածքում և բավական խաղաղ, քանի դեռ չէին միջամտել եվրոպացի նախագծողմերը, մասնավորապես՝ Վատիկանը։ Նրանց պետք էր ստեղծել հայկական պետություն։ Եվ դա համապատասխանում էր նաև Ռուսաստանի շահերին։ Հայաստանը վերածվեց եվրոպական պետությունների թուրքերով շրջապատված ֆորպոստի։ Մանավանդ որ Օսմանյան կայսրությունը գտնվում էր փլուզման վիճակում։ Այդպիսի պայմաններում է ձևավորվել Հայաստանը։ Դա նման կառուցողական, նախագծային մոտեցում էր տարածաշրջանի ձևավորմանը։ Եվ ահա այժմ այդ դասավորությունը այլեւս ձեռք չի տալիս Ռուսաստանին, քանի որ Հայաստանը դադարում է լինել նրա ֆորպոստը։ Մոսկվան այժմ ավելի շատ շահագրգռված է Թուրքիայի, Ադրբեջանի հետ մերձեցմամբ, դեպի Պարսից ծոց ելքով՝ Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի ստեղծմամբ։ Հետևաբար հայ-ադրբեջանական հակամարտության վերջին զարգացումների ժամանակ Ռուսաստանը պասիվ դիրքորոշում դրսևորեց։ Բացի այդ, Մոսկվան հասկացավ, որ Կենտրոնական Ասիայի թուրքական երկրները համակրում են Ադրբեջանին և նույնիսկ ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում չեն աջակցի Հայաստանին»,- ասել է փորձագետը։

Հիմա, երբ արգելափակված են Կարմիր ծովը, Բաբ-էլ-Մանդեբի նեղուցը, Ռուսաստանի համար պարսկական երթուղին (Հյուսիս-Հարավ) դառնում է շատ խոստումնալից, ասում է Սարիևը։

«Հետևաբար, Արևմուտքը, եվրոպական երկրների մի մասը, հատկապես ԱՄՆ-ը, հայկական մեծ սփյուռքով Ֆրանսիան շահագրգռված չեն նրանում, որպեսզի Ռուսաստանը ճեղքի այդ միջանցքը։ Եվ նրանք աջակցում են անընդմեջ ճգնաժամին՝ օգնություն ցուցաբերելով Հայաստանին Ադրբեջանի դեմ պայքարելու համար, որպեսզի «ոչ պատերազմ լինի, ոչ խաղաղություն»: Դրանով հանդերձ արգելափակում են և՛ Ռուսաստանին, և՛ Զանգեզուրի միջանցքի անցկացումը ցանկացող Ադրբեջանին, որը Կենտրոնական Ասիայի երկրներին թույլ կտար Թուրքիայի տարածքով մուտք ստանալ արդեն դեպի Եվրոպա։

Այսպիսով, Արևմուտքի երկրները արհեստականորեն պահպանում են ճգնաժամը, թեև Հայաստանի ժողովուրդը նախկինում դարերով խաղաղ է ապրել շրջակա ժողովուրդների հետ, նրանց հետ զբաղվել է առևտրով և բարգավաճել է։ Նման բան կարող է տեղի ունենալ նաև հիմա, բայց դա որոշ եվրոպական պետություններին և Միացիալ Նահանգներին չի հետաքրքրում։ Որովհետև ճգնաժամը անկայունության գոտի է ստեղծում Ռուսաստանի հարավային սահմանների մոտ և նաև խզում է չինական «Մեկ գոտի՝ մեկ ճանապարհ» ձևավորվող տրանսպորտային նախագիծը: Այսինքն՝ Հարավային Կովկասը Արևմուտքի համար դառնում է սակարկության առարկա՝ Ռուսաստանի Դաշնության եւ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության շրջափակման գործում։ Դրա շրջանակներում էլ սատարվում է հայ ազգայնականությունը, ուռճացվում է «ծովից ծով մեծ Հայաստանի» գաղափարները։ Ամեն ինչ Հարավային Կովկասում ապակայունացման մշտական աղբյուր ստեղծելու համար։ Ինչը բացարձակապես չի համապատասխանում բուն Հայաստանի շահերին, որտեղ բնակչության թիվը շարունակում է նվազել։

Իհարկե, Ֆրանսիայի և ԱՄՆ-ի կյանքին ինտեգրված սփյուռքները գտնվում են այդ երկրների հետախուզական ծառայությունների վերահսկողության տակ և, համապատասխանաբար, խաղում են՝ Հայաստանի ժողովրդի շահերի, հարևանների հետ նրա ներդաշնակ համագոյատևության դեմ։

Այս ամենը կրում է արտաքին, նախագծային բնույթ։ Նման պայմաններում Փաշինյանը փորձում է Հայաստանը ինտեգրել տարածաշրջանի կյանքին, սակայն արտաքին դերակատարները իրենց նախագծերով խանգարում են դրան։ Նույնը փորձում են անել Մերձավոր Արևելքում քրդերի հետ, «մեծ Քուրդիստանի» նետված խաղաքարտով, նույնը ույղուր անջատողականների հետ՝ նրանց համար նույնպես քարտեզներ ու առասպելներ են ստեղծում։

Հետևաբար, կարծում եմ, Ադրբեջանին անհրաժեշտ է զգոն լինել և հակազդեցություն ձեռնարկել տարածաշրջանի ապակայունացման փորձերի դեմ»,- համարում է ղրղզ վերլուծաբանը։

Այստեղ ծագում են մի շարք դժվարություններ, իր հերթին հայտարարել է փիլիսոփայության դոկտոր Գրեգ Սայմոնսը (Շվեդիա):

«Նախ, հնարավոր է, որ ԵՄ-ի երկրները հիմնականում հանդիսանում են ԱՄՆ-ի վասալները և ունեն ներքին ստրուկային մտածելակերպ, որը նրանց ստիպում է Վաշինգտոնին ենթարկվել նույնիսկ ի վնաս սեփական շահերի և անվտանգության։ Ներկայումս Վաշինգտոնը, կարծես թե իր փորձված և իրական « բաժանի, տիրապետի» մեթոդով դիմում է տարածաշրջանում անկայունություն ստեղծելու իր ստուգված ու ճիշտ քաղաքականությանը: Դա արվում է նրանց նորաստեղծ հաճախորդ պետության՝ Հայաստանի միջոցով։ Նպատակը, ըստ երևույթին, կայանում է նրանում, որպեսզի ստեղծել ԱՄՆ-ից կախվածություն և ոչնչացնել այնպիսի պետությունները, ինչպիսիք են Իրանը և Ռուսաստանը, ինչպես նաև ապահովել, որպեսզի տարածաշրջանային դերակատարները, ինչպիսիք են Ադրբեջանը և Թուրքիան, ներկայացվեն որպես օբյեկտներ, այլ ոչ թե սուբյեկտներ: Սա թույլ է տալիս պետություններին ավելի շատ մանիպուլյացիայի ենթարկել եւ նրանց թույլ չի տալիս պաշտպանել իրենց շահերն ու նպատակները»,- նշում է քաղաքագետը։

Երկրորդ պահը, նրա խոսքով, կարող է լինել նաև այն, որ ԵՄ-ի որոշ երկրներում (հատկապես Ֆրանսիայում) կա ուժեղ և ազդեցիկ հայկական սփյուռք։

«Թեև ես կհամարեի, որ դա մեծ նշանակություն չունի առաջին նկատառման հետ համեմատ», - եզրափակում է Սայմոնսը: