Շրջանակային պայմանագիր Բաքվի և Երևանի միջև. հռչակագիր, թե՞ ավելին
Օրխան Ամաշովի մտորումները
Վերլուծություն 01 Դեկտեմբերի 2023 - 17:27
Orkhan Amashov Caliber.Az |
«Մինչև 2023 թվականի վերջը Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև շրջանակային խաղաղ պայմանագիրը դարձել է ավելի հավանական, քան երբևէ, բայց ոչ այնքան, որպեսզի մենք կարողանանք այն համարել կանխորոշված», - նշում է Օրխան Ամաշովը՝ «Մտորումներ» հաղորդաշարի հերթական թողարկումում։
2023 թվականի ավարտին՝ ադրբեջանա-հայկական խաղաղ պայմանագրի ստորագրման մասին խոսակցությունները ձեռք են բերում շոշափելի արդիականություն։ Իրոք, Ղարաբաղի նկատմամբ Ադրբեջանի ինքնիշխանության ամբողջական վերականգնումից հետո, պայմանագրի կնքման շանսերը զգալիորեն մեծացել են։ Հայաստանը 70-օրյա ուշացումից հետո արձագանքել է Բաքվի առաջարկած խաղաղության պայմանագրի տարբերակին, իսկ նոյեմբերի 30-ին կայացած սահմանների սահմանազատման հարցերով հանձնաժողովների հանդիպումը հանդիսանում է՝ ի լրացում թվային դիվանագիտությանը իրական երկկողմ շփումների վերականգնման վկայություն։
Հայաստանի կողմից պատասխանի ուշացումը, ենթադրաբար, պայմանավորված էր երկու հանգամանքով։ Նախ, Երևանը, հնարավոր է, սեպտեմբերի 19-20-ին Ղարաբաղում անցկացված հակաահաբեկչական գործողություններից հետո Ադրբեջանի գործողությունների նկատմամբ ավելի լուրջ և բովանդակալից արձագանքի հույս է ունեցել։ Երկրորդը, Երևանում իսկապես կային՝ Արդարադատության միջազգային դատարանում քննվող գործի հետ կապված որոշակի ակնկալիքներ, և ոմանք հույս ունեին, որ դատարանի ժամանակավոր միջոցները կարող են ստվեր գցել Ադրբեջանի ինքնիշխանության վրա։
Այդ հույսերը չարդարացան։ Այն բանից հետո, երբ Բաքուն ուժ ցուցադրեց Վաշինգտոնի ճնշումների հանդեպ, ինչը հանգեցրեց Ադրբեջանի և ԱՄՆ-ի միջև կարճատև լարվածության՝ Երևանը ստիպված եղավ նորից գիտակցել, եթե կարելի է այսպես արտահայտվել, որ ապագան կառուցվելու է երկկողմանի հիմքի վրա:
Իրականությունը, որի հետ ընդհարվում են կողմերը՝ կայանում է նրանում, որ այժմ պայմանագիր կնքելու լավ հնարավորություն կա։ Հարցը նրանում է, թե ինչ պայմանագիր կարող են ստորագրել Բաքուն և Երևանը, և ինչը կարող է խանգարել իրադարձությունների նման զարգացմանը։
Այս փուլում մենք չենք խոսում հանգամանալից և համապարփակ խաղաղ պայմանագրի մասին։ Խոսքը շրջանակային խաղաղ պայմանագրի մասին է, որը վերջ չի տա կողմերի միջև բոլոր տարաձայնություններին, բայց որը պետք է դառնա նորմալացման մասին, սկզբունքներ պարունակող, 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ից հետո սկսված գործընթացը ավարտող և հետագա առաջընթացի համար հիմք դնող փաստաթուղթ, որը հետագայում պետք է վերածվի լիարժեք միջպետական խաղաղ պայմանագրի։
Հույժ կարևոր է, որպեսզի համաձայնեցված սկզբունքները կողմերի կողմից ընկալվեն միատեսակ, տեղ չթողնելով վտանգավոր երկիմաստության համար, որը հետագայում կարող է հանգեցնել քաշքշուկների և էսկալացիայի նոր փուլի։ Օրինակ, 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի Եռակողմ հայտարարության որոշ կետերի շուրջ Բաքվի և Երևանի միջև տարաձայնությունները դարձան նրա պատճառը, որ լարվածությունը չնվազեց ընդհուպ մինչև 2023 թվականի սեպտեմբերը։
Ինչպես նաև հարց է ծագում, թե մինչ շրջանակային խաղաղ պայմանագրի ստորագրումը՝ Բաքուն և Երևանը որքանով պետք է առաջ գնան հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հարցում, և որքանով հստակ պետք է լինի դիրքորոշումը Զանգեզուրի միջանցքի հարցում։ Փաստաթուղթը, ամենայն հավանականությամբ, կներառի հաղորդակցության ճանապարհների հետ կապված ինքնիշխանության և փոխադարձության սկզբունքը, և հարցը նրանում է, թե Ռուսաստանը ինչպես կարձագանքի Եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետի մերժմանը:
Տեսականորեն և գործնականում Բաքուն և Երևանն իսկապես կարող են պայմանավորվել երկկողմանի հիմունքներով պայմանագրի շուրջ, ինչը Մոսկվային կստիպի դժկամությամբ համաձայնվել: Օրինակ, երբ Ադրբեջանն ու Հայաստանը Պրահայում պայմանավորվեցին տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության փոխադարձ ճանաչման շուրջ՝ Ռուսաստանը ստիպված եղավ համաձայնվել դրան։ Առայժմ չկա հստակ պատասխան, թե Կրեմլը այս անգամ ինչպես կարձագանքի, և Մոսկվայի կողմից հնարավոր խոչընդոտները կարող են լինել միանգամայն խնդրահարույց:
Մեկ այլ հնարավոր խոչընդոտ կարող են լինել՝ Բաքվի և Երևանի միջև տարաձայնությունները անկլավների հարցի շուրջ և 2022 թվականի սեպտեմբերի սրացումից հետո պայմանական պետական սահմանին տեղի ունեցած որոշ դիրքային փոփոխությունները։
Ինձ թվում է, որ Բաքուն ուզում է կնքել շրջանակային գործարք, որն ավելին է նշանակում, քան որոշակի բովանդակությամբ հռչակագիրը։ Մինչդեռ Երեւանին անհրաժեշտ է պայմանագիր, որպեսզի համոզված լինի իր տարածքի մաթեմատիկական ուրվագծերում եւ ազատվի Զանգեզուրի երթուղու վերահսկողության նկատմամբ ռուսական տարրից։
Իհարկե, Բաքվի ու Երևանի միջև քաշքշուկների ընդհանուր լանդշաֆտը շատ ավելի բարդ է։ Բայց այսօր ես պետք է հակիրճ լինեմ, ոչ միայն այն պատճառով, որ հակիրճությունը՝ տաղանդի քույրն է, իսկ շատախոսությունը՝ պարզության թշնամին, այլ նաև այն պատճառով, որ շատ բան դեռ հստակ ուրվագիծ չի ստացել, որպեսզի մենք կարողանանք հասկանալ, թե որքանով է հավանական հեռանկարային շրջանակային պայմայնագիրը:
Եթե հակիրճ, ապա ադրբեջանա-հայկական խաղաղ պայմանագիրը այժմ ավելի հավանական է, քան երբևէ, բայց ոչ այնքան, որպեսզի մենք կարողանանք այն համարել կանխորոշված:
Caliber.Az
Դիտումներ: 155
1
|
«Նոր պատերազմը կբերի Հայաստանի կողմից նրա սուբյեկտիվության իսպառ կորստի» Օսովցևը և Ռուբաևը՝ Caliber.Az-կայքում
24 Հունիսի 2024 - 19:0882 Դիտումներ
|
2
|
«Հայաստանը խաղազինվորի դեր է խաղում շախմատի տախտակի վրա» Փորձագետները՝ Caliber.Az-կայքում
24 Հունիսի 2024 - 17:3976 Դիտումներ
|
3
|
ԱԳՆ-ն՝ Ադրբեջանի և Ռուսաստանի միջև քաղաքական խորհրդակցությունների մասին
24 Հունիսի 2024 - 11:4755 Դիտումներ
|
4
|
Խաղաղության հրավեր Երեւանը պետք է արագ մտածի
25 Հունիսի 2024 - 20:5455 Դիտումներ
|
5
|
Թովուզի ուղղությամբ հայկական անօդաչու թռչող սարք է վնասազերծվել
25 Հունիսի 2024 - 16:2555 Դիտումներ
|
Կյանքը լավագույն ուսուցիչն է
Բայց ոմանց այն ոչինչ չի սովորեցնում26 Հունիսի 2024 - 18:18
Ստամբուլում ադրբեջանական դպրոց կբացվի
26 Հունիսի 2024 - 18:11
Սարըև. Հայաստանի հետ, մենք արդեն բոլորին ցույց ենք տվել, թե ով է հաղթողը, ով` պարտվողը
26 Հունիսի 2024 - 17:56
Կայանած աշխարհը և Ադրբեջանի քաղաքականությունը
Ռասիմ Մուսաբեկովը՝ Caliber.Az-ի եթերում26 Հունիսի 2024 - 17:47
Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն շնորհավորել է Մալդիվներին
26 Հունիսի 2024 - 17:32
Միջազգային ճանապարհորդների պատվիրակությունն այցելել է Շուշա
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ26 Հունիսի 2024 - 17:15
ԵՄ խորհուրդը նոր հատուկ ներկայացուցիչ է նշանակել Հարավային Կովկասում
26 Հունիսի 2024 - 17:14
Միքայիլ Ջաբբարովը հանդիպել է ձեռներեցների հետ
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ26 Հունիսի 2024 - 16:50
Մի խումբ միջազգային ճանապարհորդներ այցելել են Լաչին
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ26 Հունիսի 2024 - 16:42
Ճանապարհորդ ԱՄՆ-ից. Ղարաբաղում վերականգնման աշխատանքներն ընթանում են արագ տեմպերով
26 Հունիսի 2024 - 16:39
Հայաստանի ռազմականացում. «խաղաղության օրակարգ» առաջաթեք բռնած ինքնաձիգով
Ժամանակն է, որպեսզի Երևանը հիշի ոչ վաղուցվա պատմության դասերը26 Հունիսի 2024 - 16:18
Սոմալին և Ադրբեջանը շատ միջազգային ֆորումներում ընդհանուր դիրք են զբաղեցնում
Նախարարի հայտարարությունը26 Հունիսի 2024 - 16:00
Բայրամով. Ադրբեջանը պատրաստ է մարդասիրական աջակցություն ցուցաբերել Սոմալիին
26 Հունիսի 2024 - 15:53
Ջեյհուն Բայրամով. Ադրբեջանի և Սոմալիի միջև համագործակցության տարբեր հնարավորություններ կան
26 Հունիսի 2024 - 15:52
Ջեյհուն Բայրամով. Բաքվի և Երևանի միջև բանակցությունները շարունակվում են
26 Հունիսի 2024 - 15:19
Հնդիկ զբոսաշրջիկներն առաջին տեղում են Ադրբեջանի հյուրանոցներում գիշերելու թվով
26 Հունիսի 2024 - 14:47
Հիստերիկ դրսևորումներ
«Հին աշխարհի հիստերիկները»26 Հունիսի 2024 - 14:10
Պետական ծառայություն. Ադրբեջանում բնակության թույլտվություն ստանալու համար հազարավոր դիմումներ են ստացվել
26 Հունիսի 2024 - 13:56
Ադրբեջանական «Խոջալուն» կնվաճի Խաղաղ օվկիանոսը
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ26 Հունիսի 2024 - 13:44
Բաքուն զգուշացնում է, Երեւանը պետք է լսի
Հակառակ դեպքում՝ բոլոր միջոցների օգտագործմամբ պատասխան քայլեր26 Հունիսի 2024 - 13:02
Ուժեղացվում է Ղարաբաղի տարածաշրջանի բնակիչների առողջության պաշտպանությունը
«Մեծ վերադարձը» գործողության մեջ /ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ26 Հունիսի 2024 - 12:53
Իլհամ Ալիևը շնորհավորել է Մալդիվների Հանրապետության ղեկավարին
26 Հունիսի 2024 - 12:51
«Մենք դատապարտում ենք հայկական սփյուռքի և նրա վարձու ծառայող Օկամպոյի գործողությունները»
Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքի հայտարարությունը26 Հունիսի 2024 - 12:25
Վաշինգտոնը խոսում է խաղաղության մասին... և զինում Երևանին
26 Հունիսի 2024 - 12:08
Հայաստանի ԱԳՆ. Մենք հավատարիմ ենք Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին
26 Հունիսի 2024 - 11:47
Սերբիան ուսումնասիրում է Ադրբեջանի լավագույն փորձը սոցիալական ծառայությունների ոլորտում
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ26 Հունիսի 2024 - 11:08
Ադրբեջանական բանկերի հաճախորդների թիվն աճում է
26 Հունիսի 2024 - 10:43
Էրթուղրուլօղլու. Ադրբեջանը, Թուրքիան և ՀԿԹՀ-ն պետք է աջակցեն միմյանց
26 Հունիսի 2024 - 10:40
Երկրաշարժ Ադրբեջանում
26 Հունիսի 2024 - 10:14
Ադրբեջանի գլխավոր դատախազը մասնակցել է Բիշքեկի հռչակագրի ստորագրմանը
26 Հունիսի 2024 - 10:12
Ադրբեջանի և Ուզբեկստանի ԱԳՆ-երի միջև տեղի է ունեցել քաղաքական խորհրդակցությունների հերթական փուլը
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ26 Հունիսի 2024 - 09:47
Ադրբեջանը կոչ է անում G20 երկրներին ջանքեր գործադրել՝ կլիմայի ֆինանսավորման նպատակին հասնելու համար COP29-ում
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ26 Հունիսի 2024 - 08:53
Ադրբեջանի Պաշտպանության նախարարությունը զգուշացրել է Հայաստանին և նրա հովանավորներին
Երևանը պատրաստվում է հերթական պատերազմի25 Հունիսի 2024 - 21:21
Խաղաղության հրավեր
Երեւանը պետք է արագ մտածի25 Հունիսի 2024 - 20:54
Շուշայում սկսել է գործել երկրաշարժի մոնիտորինգի հորատանցքային կայան
ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ25 Հունիսի 2024 - 20:48
Հաստատվել է Փոլադ Բյուլբյուլօղլուի պատգամավորի թեկնածությունը
25 Հունիսի 2024 - 20:43
Ալի Ասադովը հանդիպել է Թուրքիայի Սահմանադրական դատարանի նախագահի հետ
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ25 Հունիսի 2024 - 20:22
Սահիլ Բաբաև. Բաքուն կավելացնի գազի մատակարարումները Բելգրադ
25 Հունիսի 2024 - 17:41
Պետությունը բնակարան է նվիրել Ադրբեջանի ազգային հերոս Նաթիկ Գասիմովի մորը
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ25 Հունիսի 2024 - 17:13
Թովուզի ուղղությամբ հայկական անօդաչու թռչող սարք է վնասազերծվել
25 Հունիսի 2024 - 16:25