Հայերի փախուստը Հայաստանից. հիմա էլ ղարաբաղցիների Նրանք ընտրություն ունեին

Այսօրվա հրապարակումը ուզում եմ սկսել հենց այն խոստումների հիշեցումով, որոնք այդքան մեծահոգաբար տալիս էր Նիկոլ Փաշինյանը իր համաքաղաքացիներին՝ վարչապետի բազկաթոռին նստելուն պես։ Հիմա, երբ նրա պոպուլիզմն ու սեփական խոսքերից, կարգախոսներից ու համոզմունքներից հրաժարվելու կարողությունը ակնհայտ են դարձել ողջ աշխարհի համար՝ հատկապես զվարճալի տեսք ունեն այն լապշայի ծավալները, որը տարբեր ժամանակներում կախված է եղել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների ականջին։

Ուրեմն, ժամանակին Հայաստանի վարչապետի կողմից ներկայացրած ռազմավարության համաձայն՝ մինչև 2050 թվականը երկիրը պետք է ունենա առնվազն 5 միլիոն բնակիչ։ Նախատեսվում էր նաև մինչև 1,5 մլն աշխատատեղերի ստեղծում, իսկ բանակը պետք է դառնար ամենամարտունակը Հարավային Կովկասում և մտներ աշխարհի լավագույն քսանյակի մեջ։ Նույնն էլ Հայաստանի ՀՆԱ-ի հետ, որը կանխատեսվում էր ավելացներ շուրջ 20 անգամ։ Էլ ինչպե՞ս կարելի է այստեղ չմեջբերել արդեն դասական. «Nə oldu, Paşinyan?»-ը:

Հայկական բանակը «մարտունակության հրաշքներ» դրսևորեց 44-օրյա պատերազմի ժամանակ, երբ ավելի քան 11 000 հայ զինվորներ դարձան դասալիք։ Ինչ վերաբերում է Հայաստանի ՀՆԱ-ին, ապա այն ոչ մի կերպ չէր կարող լրջորեն ավելանալ ինքնամեկուսացման քաղաքականության պայմաններում, որը Հայաստանի Հանրապետությունը անցկացնում է հիմա էլ՝ Ադրբեջանի հետ պատերազմում լիակատար պարտությունից հետո։

Բայց սա, ինչպես ասում են, առանձին խոսակցության թեմա է։ Իսկ այժմ խոսքը այն մասին է, որ հենց այս բոլոր հապճեպ խոստումները թռան Փաշինյանի շուրթերից՝ նույնիսկ Հայաստանում անմիջապես հայտարարեցին, որ նա, մեղմ ասած, ֆանտազիա է անում։ Ընդ որում, շատ ավելի մեծ աստիճանով, քան նրա կողմից տապալված երկրի երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը։ Ես սա նկատի ունեմ, որ ՀՀ նախորդ կառավարությունները նույնպես հավակնոտ ձգտումներ են դրսևորել. Սերժ Սարգսյանը, օրինակ, նպատակ էր դրել մինչև 2040 թվականը բնակչության թիվը հասցնել 4 միլիոն մարդու։

Հետաքրքիր փաստ. երկրի պաշտոնական վիճակագրությունը հաստատում է, որ 1991 թվականին նրա բնակչությունը կազմել է 3.574.500 մարդ։ Իսկ մինչև 2022 թվականը այն նվազել է մինչև 2. 961. 400-ի։ Ինչպես տեսնում ենք, միայն ըստ պաշտոնական տվյալների, իսկ ինչ վերաբերում է Հայաստանին, դրանք միշտ մանրակրկիտ վերստուգման կարիք ունեն և շատ են տարբերվում իրականությունից։ Պաշտոնապես, անկախության տարիների ընթացքում հանրապետության բնակչությունը նվազել է ավելի քան կես միլիոն մարդով։ Եվս մեկ անգամ ընդգծեմ, որ իրականում պատկերը շատ ավելի տխուր է։ Առավել ևս, որ ՄԱԿ-ի Ազգաբնակչության հիմնադրամի կանխատեսումների համաձայն՝ մինչև 2050 թվականը Հայաստանի Հանրապետության բնակչության թվաքանակը կկրճատվի մինչև 2 816 000-ի։ Այսինքն ևս 150. 000 մարդով։ Համապատասխանաբար, թեկուզ և ֆորմալ, բայց այնուամենայնիվ անկախության երեք տասնամյակների ընթացքում Հայաստանը կորցրել է ավելի քան 700.000 մարդ։ Ահա և ձեզ համար այն բանի ապացույցը, որ նա հանդիսանում է դասական չկայացած պետություն - failed state։

Այս երկիրը արդեն ի վիճակի չէ պահպանել իր, որպես կենսունակ քաղաքական և տնտեսական համակարգի գոյությունը։ Եվ տարիների ընթացքում այս իրողությունը գնալով ավելի ու ավելի ակնհայտ է դրսևորվելու։ Չէ որ պետք է հաշվի առնել նաև այն հանգամանքը, որ հարյուր հազարավոր հայեր շարունակում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներ համարվել զուտ ֆորմալ առումով, քանի որ մշտապես բնակվելով Ռուսաստանում, Ուկրաինայում, Բելառուսում և աշխարհի այլ երկրներում, ինչպես առաջ էին ասում, շարունակում են գրանցված մնալ այդ երկրի տարբեր հացեներում:

Բացի այդ, ինչպես հայտնի է, բոլոր հայերը, ովքեր անօրինական կերպով ապրում էին Ադրբեջանի ժամանակավոր օկուպացված տարածքներում, հանդիսանում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներ։ Այնպես որ, երբ Երեւանից տրտնջանքներ են հնչում, թե որքան դժվար է ընդունել ղարաբաղցի ցեղակիցներին և տեղավորել երկրում, դա հնչում է, մեղմ ասած, ցնցող։ Ըստ էության Հայաստանը հրաժարվում է պատսպարել սեփական քաղաքացիներին՝ նրանց բաժանելով սորտերի ու տեսակների։

Եվ սրանք ոչ թե իմ եզրակացություններ են, այլ հայ փորձագետների հաստատումներ։ Օրինակ, քաղաքագետ և տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանը «Alpha News»-ի ուղիղ եթերում խոստովանել է, որ Ադրբեջանի Ղարաբաղի տնտեսական շրջանի տարածքում ապօրինի ապրած հայերի համար Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ապրելու պատշաճ և անհրաժեշտ պայմաններ չեն նախապատրաստվել։ «Ոչ մի նախապատրաստական աշխատանքներ չեն անցկացվել, մարդկանց մի մասին տեղավորել են դպրոցների մարզադահլիճներում, բնականաբար, շատ ընտանիքների համար սրանք անհարմար պայմաններ են»,- վրդովվել է նա։

Միքայելյանը արձանագրում է նաև այն, որ չի մշակվել և մինչև հիմա չի ստեղծվում՝ Ղարաբաղի տնտեսական շրջանը լքած հայերի երկրում ընդհանուր բնակեցման ռազմավարություն։ «Կառավարությունը ընդամենը փորձում է սոցիալապես ապահովել այս մարդկանց, այլ ոչ թե խնդիրը գլոբալ լուծել։ Կառավարությունը պետք է քայլեր ձեռնարկի, որպեսզի մարդիկ ինտեգրվեն, այլ ոչ թե իրենց միգրանտներ զգան»,- համարում է նա։

Այս ֆոնին իսկապես ցինիկ է դարձել Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանի հայտարարությունը։ Նա դժգոհել է, որ ավելի քան 3000 հայեր, ովքեր նախկինում ապրել են Ղարաբաղում, տեղափոխվելուց գրեթե անմիջապես հետո լքել են Հայաստանի սահմանները։ Դրանով հանդերձ Փաշինյանը ինքը իրեն հանգստացրել է այն ենթադրություններով, որ նրանք բոլորը գնացել են աշխարհի տարբեր երկրներում հարազատներին այցելելու և վերադառնալու են... Թեև հիանալի գիտի, որ ոչ ոք չի վերադառնա, քանի որ Հայաստանը եղել է, կա և կարող է հավերժ մնալ որպես զարգացման ոչ մի հեռանկար չունեցող երկիր։ Փաստորեն, հատկապես այդ պատճառով է անկախության տարիներին երեք քառորդ միլիոն մարդ լքել այն։

Եվ այստեղ ևս մեկ անգամ հիշենք, որ պաշտոնական Բաքուն Ադրբեջանի Ղարաբաղի տնտեսական շրջանում անօրինական բնակվող հայերին բազմիցս առաջարկել է օրինականացնել իրենց այնտեղ մնալը։ Եվ երաշխավորել է նրանց անվտանգությունը: Հստակ ներկայացված էին ադրբեջանական անձնագրով ապրելու բոլոր հեռանկարները մի պետությունում, որն անվիճելի հանդիսանում է տարածաշրջանային առաջնորդ։ Ադրբեջանը արդեն իրականացրել է և ապագայում ևս կշարունակի իրականացնել մեծ թվով նախագծեր, որոնք օգուտ կբերեն ոչ միայն Հարավային Կովկասին։

Մեր երկիրը ազատագրված տարածքներում սրընթաց վերականգնում է կյանքը։ Այնտեղ կառուցվում են միջազգային օդանավակայաններ, ավտոմոբիլային մայրուղիներ և երկաթուղային ճանապարհներ, վերականգնվում են վարելահողերը։ Այնտեղ կլինի իսկական զբոսաշրջային դրախտ: Կսկսեն գործել ձեռնարկությունները, կբացվեն աշխատատեղեր։ Այս տարածաշրջանին սպասվում է բարգավաճում։ Այսինքն այն, որը Հայաստանում չի եղել և հնարավոր է արդեն երբեք չլինի՝ երկրից փախչում են նույնիսկ ղարաբաղցի հայերը։ Նրանք ընտրություն ունեին ...

Աքպեր Հասանով