Էշը մնում է էշ. Դերժավինի բանաստեղծությամբ հայկական իրողությունների մասին Համահայկական «Չեբուրաշկա»-ի հերթական անհեթեթությունը

«Էշը մնում է էշ, թեկուզ նրան աստղերով ողողես, որտեղ նա պետք է գործի իր խելքով, նա միայն ականջներն է թափահարում»: Վստահ չեմ, որ նախկին ղարաբաղցի անջատողական, իսկ ավելի ուշ Հայաստանի երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը կարդացել է Գավրիիլ Դերժավինի «Ազնվականը» բանաստեղծությունը, որից ես վերը մեջբերեցի տողերը։ Ինչ-որ կերպ նա երբեք իրեն չի դրսևորել որպես մտավորական, նույնիսկ տեղական մակարդակի:

Նա երկար մազերով հիպի էր։ Այդ մասին շատերն են իմացել՝ տեսնելով երիտասարդ Սերժիկի համապատասխան լուսանկարը «Ամուսնացած եմ նախագահի հետ» քարոզչական ֆիլմում, որը ցուցադրվել է ռուսական հեռուստաալիքներով։ Այնտեղ Ռիտա Սարգսյանը իրեն անվանել է նաև «պայթունավտանգ կին»։ Ի դեպ, ինչպե՞ս այստեղ չհիշել 2012 թվականին տեղի ունեցած դրվագը։ Ինչպես այն ժամանակ հաղորդել են հայկական լրատվամիջոցները, այն ժամանակվա իշխող Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության գործկոմի նիստում Սերժ Սարգսյանը դիտողություն է արել Ազգային ժողովի պատգամավոր Հերմինե Նաղդալյանին։ «Տիկին Հերմինե, բավական է ձեր ընկերուհիներին ուղարկեք ինձ մոտ բանակցությունների»,- ասել է Սերժ Սարգսյանը՝ նկատի ունենալով իր կնոջը՝ Ռիտա Սարգսյանին։

Պարզվում է՝ Հերմինե Նաղդալյանին Ազգային ժողովի փոխխոսնակ նշանակելու համար խոսք է գցել իր կինը, իսկ նորընտիր խոսնակին լոբբինգ է արել Հովիկ Աբրահամյանը։ Հիմա Սերժ Ազատովիչը երեւի կարոտով է հիշում այդ ժամանակների մասին։ Եվ մենք չէինք հիշի նրա մասին, նրան մենակ թողնելով այդ զգացմունքի հետ, եթե Սարգսյանը՝ էշերի և ոչ միայն նրանց մասին Դերժավինի խոսքերի ճշտությունը ապացուցող հայտարարություններ չաներ։

«Ես չեմ կարող ասել, թե որ հարթակից որի վրա կտեղափոխվենք, բայց այն, որ մենք ցատկում ենք՝ դա արդեն փաստ է»,- դժգոհել է ՀՀ նախկին նախագահը՝ նման պարզունակ խոսելաձևով դատելով պաշտոնական Երևանի կողմից Ռուսաստանի և Արևմուտքի միջև քաղաքական մանևրումների փորձերի մասին։

Նրանում, որ նման բնույթի փորձեր կան՝ նա իրավացի է։ Նրանում, որ այն ձախողմանը դատապարտված պարզունակ քաղաքականություն է՝ ոչ ոք չի կասկածում։ Բայց այստեղ տեղին է հիշել մի բան։ Ինչպես գիտեք, 2013 թվականի սեպտեմբերի 3-ին Սերժ Սարգսյանը միանգամայն անսպասելիորեն՝ ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցության վերաբերյալ միակողմանի որոշում կայացրեց։ ԵԱՏՄ-ին միանալու մասին փաստաթուղթը նա ստորագրեց Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի ներկայությամբ՝ ասելով. «Ես հաստատեցի՝ Մաքսային միությանը միանալու և Եվրասիական տնտեսական միության ձևավորման գործընթացին մասնակցելու Հայաստանի ցանկությունը»։

Ուշագրավ է, որ մինչ այդ Հայաստանը երեք տարուց ավել ԵՄ-ի հետ բանակցություններ էր վարում՝ Եվրոպայի հետ ասոցացման համաձայնագրի շուրջ։ Նախատեսվում էր նաև, որ ՀՀ-ն փաստաթուղթը կստորագրի Վիլնյուսում 2013 թվականի նոյեմբերին։ Իր որոշմամբ Սերժ Սարգսյանը փոխեց խաղաքարտերը, եվրոպացի պաշտոնյաները Հայաստանը բնութագրեցին որպես անկանխատեսելի, անկայուն գործընկեր։ Հասկանալի է, որ խոստովանել նրանում, որ ինքնին նրան այդ ժամանակ ստիպեցին, ինչպես Սարգսյանն է արտահայտվում, «ցատկել մի հարթակից մյուսը», նա չի ուզում։ Նա պնդում է, որ այս ամենին նա դիմել է ինքնակամ, գրեթե երգելով։

Նրա համար սուտ խոսելը՝ մի բաժակ ջուր խմելու նման մի բան է։ Սա մենք բոլորս տեսանք, երբ ՀՀ երրորդ նախագահը 2016-ի ապրիլին քառօրյա մարտերի լիովին պարտությունը՝ պաշտպանության այն ժամանակվա նախարար Սեյրան Օհանյանի հետ ճգնում էր «հաղթանակ» անվանել։ Նրանց չարաճճիությունները զարմանք ու վրդովմունք են առաջացրել նույնիսկ հայ հասարակության շրջանում։ Ինչը, փաստորեն, և հիմք դրեց ոչ միայն Սարգսյանի, այլ նաև ողջ ղարաբաղյան կլանի տապալման համար։

Հիշելով այն, թե որքան սրընթաց ու հեռու ուղարկվեց այս կերպարը Նիկոլ Փաշինյանի և ողջ Հայաստանի կողմից՝ հասկանում ես Սարգսյանի՝ այտերը փքելու և նրան պատմության աղբանոցը պատվիրածների սխալները մատնանշելու ներկայիս փորձերի զավեշտականությունը։ Բայց ես դրա համար էլ հիշեցի ռուս գրականության դասականի բանաստեղծության տողերը, որը Սերժ Ազատովիչը ցույց է տալիս իր օրինակով, որ «որտեղ պետք է գործել, մտքով, նա միայն ականջներն է թափահարում»։ Որոնց մեծության շնորհիվ, ի դեպ, նա ՀՀ-ում ստացել է «Չեբուրաշկա» մականունը։

Եվ ուրեմն նման մականուն կրողը սկսել է դատել այն գործընթացների թեմայով, որոնց վրա նա ոչ մի ազդեցություն չունի։ Ավելի կոնկրետ, հայ լրագրողները հիշեցրել են ադրբեջանական կողմի պահանջը այն մասին, որպեսզի խաղաղ պայմանագրում ամրագրվի ռևանշից հրաժարվելը։ Այս պահանջը տրամաբանական է։ Ադրբեջանը հիանալի գիտի, որ Հայաստանի Հանրապետությունում կենսունակ են ռեւանշիստական տրամադրությունները և պահանջում են դրանք զրոյացնել, որպեսզի տարածաշրջանում չլինեն պատերազմներ, մահեր, արյուն, արցունքներ։ Թվում է, թե և Հայաստանն էլ, հատկապես մեր բանակից կրած պարտություններից հետո, պետք է նույնը ցանկանա։ Ինչո՞ւ նա պետք է նորից պարտվի Ադրբեջանին պատերազմում։ Բայց այստեղ իր համահայկական «Չեբուրաշկայի» խոսքն է որոշել ասել Սերժ Սարգսյանը։

«Մեր հասարակությունում «ռևանշ» բառը հաճախ է օգտագործվում։ Ռևանշը՝ նոր հաջողությունների ձեռքբերումն է։ Այսինքն ադրբեջանցիների համար դա ռևանշ էր, նրանց կարելի է, իսկ մեզ՝ ոչ։ Իսկ արժե՞ ապրել, երբ դու չունես իրավունքներ, իսկ մյուսները ունեն բոլոր իրավունքները»,- ասել է նա։

Դե և ինչպե՞ս կարելի է այստեղ զուգահեռներ չանցկացնել նրա և Դերժավինի բանաստեղծությունից իշուկի միջև։ Չէ որ ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը ռևանշ է վերցրել և ազատագրել իր հողերը։ Մեր երկիրը չի օկուպացրել Հայաստանի Հանրապետության տարածքի 20 տոկոսը, դրանք քառորդ դարից ավելի օկուպացիայի տակ չի պահել։ Ադրբեջանը հայկական քաղաքները չի վերածել «կովկասյան Հիրոսիմայի»։ Ամեն ինչ եղել է ճիշտ հակառակը։ Այդ Հայաստանն է ահռելի քանակությամբ հանցագործություններ կատարել մեր հողի վրա։

Եվ Սերժ Սարգսյանը անձամբ դրանց մասնակից է։ Նրա տեղը՝ Արկադի Ղուկասյանի, Բակո Սահակյանի, Արայիկ Հարությունյանի, Ռուբեն Վարդանյանի կողքին է։ Այստեղ՝ Ադրբեջանում, սպասելով իր դեմ արդար դատավարության, նա կարող է, ինչպես Արայիկ Հարությունյանը՝ հանկարծ հիշել ադրբեջաներեն լեզուն։ Բայց առայժմ նա Հայաստանում է։ Որը նա կառավարել է, զրկելով հայերին բոլոր հնարավոր իրավունքներից, թալանելով Հայաստանն ու մեր, այն ժամանակ օկուպացված տարածքները։ Եվ ինչ-որ մեկի իրավունքների վերաբերյալ նրա ներկայիս դատողությունները՝ զուտ ցինիզմ են։

Ինչ վերաբերվում է այն հարցին, թե արժե՞ շարունակել ապրել, ապա ժամանակն է դա տալ հենց Սարգսյանին։ Որն այժմ վերածվել է քաղաքական զրոյի, և որն իր մասին հիշեցնում է միայն հայտարարություններով, որոնց ծանոթանալուց հետո հիշում ես Դերժավինի բանաստեղծության վերը նշված տողերը։

Աքպեր Հասանով