Երբ հովանավորի մեջքը դադարում է ստվեր տալ Իսկ ողնաշարը կարելի է և կոտրել

Կարող էր արդյո՞ք 19-րդ դարում անգլիացի գրող, բանաստեղծ, լրագրող և ճանապարհորդ Ջոզեֆ Ռեդյարդ Քիփլինգը՝ հրապարակելով իր «Ջունգլիների գիրք» պատմվածքների ժողովածուն՝ կանխատեսեր, որ 20-րդ դարի վերջին և 21-րդ դարում նրա կողմից հորինված կերպարները կիրառվելու է առանձին ժողովուրդների ու երկրների նկատմամբ։ Հազիվ թե։ Այնուամենայնիվ դա տեղի է ունեցել։ Մասնավորապես, իր կիրառումն է գտել այդ ժողովածուի կերպարը՝ շնագայլ Տաբակին։ Սա Շեր-խան վագրի խորամանկ կամակատարն է, որի հզոր մեջքի հետևում գազանիկը չար գործեր է անում, կատաղության նոպաներով վազում է ջունգլիներով, իր ճանապարհին կծելով բոլորին։ Բայց բավական է, որ ջունգլիի բնակիչներից մեկը ձեռքը թափ տա Տաբակիի վրա, նա անմիջապես կծկում է պոչը և թաքնվում իր հովանավորի մեջքի հետևում։

Մենք մեր նյութը իզուր չենք սկսել Տաբակիից, որի վարքագծի բնորոշ գծերը ակնհայտորեն դրսևորվում են ավելի քան 30 տարի Ադրբեջանի տարածքները օկուպացրած մեր անդադրուն հարևանների մոտ։ Կարծես թե՝ 2020 թվականի աշնանը ադրբեջանական զինվորի սապոգով ուժեղ հարված ստանալով՝ Հայաստանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը պետք է գոնե մի փոքր խելոքանար։ Գոնե հանուն իրենց գոյատևմ։ Ընդ որում, ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ քաղաքական առումով։ Բայց ոչ, ոչ Երևանը, ոչ էլ հայկական ավազակային կազմավորումների մնացորդները Ադրբեջանի Ղարաբաղի մարզի այն տարածքներում, որտեղ ժամանակավորապես տեղակայված են ռուս խաղաղապահները, բնավ ինքնապահպանման տենչ չեն դրսևորում։ Առավել ևս, ամեն ինչ անում են, որպեսզի իրենց հինգերորդ կետերում կրկին զգան ադրբեջանցի մարտիկի սապոկի ներբանը։ Ինչը և ցույց տվեցին անցած օրվա իրադարձությունները, երբ ադրբեջանական բանակը, ի պատասխան Ղարաբաղում հայկական ավազակախմբերի զինված սադրանքներին, որոնց արդյունքում զոհվեց Ադրբեջանի ԶՈւ-ի զինծառայողը՝ իրականացրեց «Հատուցում» գործողությունը։ 44-օրյա պատերազմից մեկուկես տարի ձանձրանալով մոտեցող «Բայրաքթարի» ձայնից՝ հայ զինվորականները դեռ հաշվում են իրենց կորուստները՝ առայժմ հաղորդվում է երկու զոհված և 19 վիրավոր զինծառայողների մասին։ Այնուամենայնիվ, նկատի ունենալով անմոռանալի Արծրուն պատմողի հետևորդների մոլեգին սառցախցիկներով խաղերի տենչը, առաջիկա օրերին պետք է սպասել մահացու վթարների և ինքնասպանությունների թվի «հանկարծակի» աճ այդպես էլ Ադրբեջանը չլքած հայ զինվորականների նոսրացած շարքերում:

Բայց, եկեք վերադառնանք Տաբակիին։ Նրանց մեջքերը, որոնց հետևում այս բոլոր տասնամյակների ընթացքում թաքնվել է Հայաստանը՝ մեզ, ադրբեջանցիներիս, քաջ հայտնի է։ Այո, երբեմն այս կամ այն հովանավորի լայն թիկունքը չի ուզում ենթարկվել հարվածների ու խուսափում է։ Այդպես էր, օրինակ, 44-օրյա պատերազմի ժամանակ, երբ Ռուսաստանը հրաժարվեց բացահայտ պաշտպանել իր կամակատարին։ Բայց Տաբակին նրա համար է Տաբակի, որ միշտ հույսը դնում է աշխարհի ուժեղների օգնության վրա: Այսպիսով, 44-օրյա պատերազմից հետո Ռուսաստանից հիասթափված հայերը որոշեցին թաքնվել տարածաշրջանային մեկ այլ հզոր դերակատարի՝ Իրանի թիկունքի ստվերում։ Բայց Բաքուն էլ չննջեց՝ նրան հաջողվեց ոչ միայն հանգստացնել Թեհրանին, այլև հարավային հարևանին իր կողմը գրավել բոլոր ուղղություններով անթերի գործող իր ֆիրմային դիվանագիտական հնարքի միջոցով։ Այս համատեքստում հարկ է հիշեցնել, որ այս տարվա մարտին ադրբեջանա-իրանական միջկառավարական հանձնաժողովի 15-րդ նիստի արդյունքներով կողմերը ստորագրեցին փոխըմբռնման հուշագիր, որը նախատեսում է Ադրբեջանի Արևելյան Զանգեզուրի տնտեսական շրջանի և Նախչըվանի Ինքանավար Հանրապետության միջև Իրանի տարածքով տրանսպորտային միջանցքի ստեղծումը։ Բաքվի այս քայլը Թեհրանին հնարավորություն տվեց զգալու, որ անմասն չի մնացել իր հյուսիսային սահմաններում տեղի ունեցող գործընթացներից։

Բայց հայերը այդպես էլ չհասկացան տարածաշրջանում փոփոխված աշխարհաքաղաքական և տնտեսական իրավիճակը։ Նրանք շարունակում են հին ձևով միամտորեն կարծել, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ցանկացած ռազմական բախումը անփոփոխ պետք է մտահոգի Թեհրանին: Փաստորեն, Հայաստանում իրենց պատկերացնում էին գրեթե որպես սառը պատերազմի դարաշրջանի գերտերություններից մեկի գլխավոր դաշնակիցը, երբ մի կողմի բանակը լիարժեք մարտական պատրաստության բերելը ենթադրում էր մյուս կողմի պատասխան գործողությունները։ Այսպիսով, նախօրեին, երբ Ադրբեջանի Ղարաբաղի մարզում հայկական ավազակախմբերի սադրանքների պատճառով նրանց հստակ զգացին տապակի հոտը, նրանք խեղդվող պես, որը կառչում է ծղոտից, աշխուժացան իրանական որոշ լրատվամիջոցների հաղորդումներից այն մասին, որ իբր Թեհրանը զորքեր է ներքաշում Ադրբեջանի հետ սահմանին։ «Ահա մեր փրկությունը։ Իրանը մեզ չի լքել»,- ուրախացել էին անդադրունները։

Սակայն նրանց ուրախությունը երկար չտեւեց։ Ինչպես արդեն հայտնել է Caliber.Az-ը՝ իր դիվանագիտական աղբյուրներին հղումով, իրանական զորքերի՝ իբր ադրբեջանական սահման տեղափոխելու մասին տեղեկությունը չհաստատվեց։ Առավել ևս, այն մեծ զարմանք առաջացրեց հենց Իրանում։ Այո, և ինչպե՞ս կարող էր այլ կերպ լինել, եթե խոսքը ընդամենը մեկ տանկի մասին էր, որը տեղափոխվում էր քարշիչով։ Տանկը կարող էր վերադառնալ պլանային վերանորոգումից, կամ ուղարկվել իրանական զորամասերից մեկի ուժեղացման համար: Այո և քի՞չ պատճառներ կարող են լինել դրա համար, որ տանկը հայտնվի քարշակի վրա: Սա, տեսեք, հեռու է ուրախալի ռազմազեկույցից այն մասին, որ, իբր թե «Իրանը ռազմական տեխնիկա է տեղափոխում դեպի ադրբեջանական սահմանը»։

Առանց որևէ կասկածի, Հայաստանը և Ղարաբաղում նրա կողմից աջակցվող ավազակախմբերի մնացորդները, ինչպես նույն Տաբակին, կշարունակեն կծկելով պոչերը, օգնություն փնտրել ավելի ուժեղ համաշխարհային դերակատարների մոտ։ Փնտրել և միևնույն ժամանակ ողբալ իրենց «տխուր ճակատագրի մասին», հեռվից հաչել Ադրբեջանի վրա։ Բայց նրանք պետք է ընդամենը վերընթերցեն «Ջունգլիների գիրքը», չէ որ դրա վերջում Գորշ Եղբայրը՝ գայլը, Մաուգլիի եղբայրներից մեկը, սպանում է Տաբակիին՝ կոտրելով նրա մեջքը։ «Միացում» գիրքը նույնպես մոտ է իր ավարտին, և մեր հարևանների մոտ կա դրա դրական (իրենց համար) տրամաբանական ավարտի միայն մեկ շանս՝ լավ կերպով լքել մեր տարածքները՝ պահպանելով իրենց կռացած, բայց այնուամենայնիվ առայժմ ողջ ողնաշարը։